Tạo “vùng trũng” cho thuốc lá lậu
Theo ông Vũ Văn Cường - Chủ tịch Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, thuốc lá lậu ngày càng gia tăng báo động ảnh hưởng lớn tới kinh tế xã hội và ngành thuốc lá. Nếu như năm 2013, thuốc lá lậu vào Việt Nam là 17 tỷ điếu thì con số này trong năm 2014 dự kiến sẽ tăng 30-40%, dự báo sẽ mất tới 8.000 tỷ đồng vì thuốc lá lậu. Trước đây thuốc lá nhập lậu chủ yếu là Jet, Hero với giá khá cao khoảng 15.000-16.000/bao thì hiện nay đã xuất hiện hàng trăm loại thuốc lá với khoảng giá rất phong phú từ 3.000 tới hàng chục nghìn đồng mỗi bao và phủ khắp cả nước.
Còn theo ông Nguyễn Trọng Tín – Phó Cục trưởng Cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương), sở dĩ thuốc lá lậu ngày càng gia tăng, bất chất sự kiểm soát của Chính phủ bởi lợi nhuận quá cao. So sánh giá thuốc từ Campuchia vào đến TP. Hồ Chí Minh cho thấy điều này. Cụ thể: Jet chênh từ 8.000 đồng – 10.000 đồng/bao; Hero từ 10.000 đồng – 12.000 đồng/bao; Esse từ 4.000 – 6.000 đồng/bao… “Với lợi nhuận khổng lồ này, các đối tượng buôn lậu đã bất chấp sự kiểm soát của lực lượng chức năng, tìm mọi thủ đoạn để vận chuyển và tiêu thụ” – ông Tín nhận định.
| |
| Do chênh lệch lớn, cuộc chiến thuốc lá lậu ngày càng cam go |
Đông quan điểm này, ông Cường cũng cho rằng, lợi nhuận thu được từ việc kinh doanh thuốc lá lậu chỉ sau ma túy, vì vậy mà các đầu nậu tìm mọi thủ đoạn buôn lậu. Trong khi, thuốc lá lậu đang quá dễ dàng tồn tại trên thị trường, không bị kiểm soát về chất lượng, không in hình cảnh báo, trốn thuế…thì ngành thuốc lá Việt Nam lại phải kinh doanh trong điều kiện môi trường pháp lý nghiêm ngặt nhất thế giới, vượt trên cả các khuyến nghị chính sách của Công ước khung kiểm soát thuốc lá toàn cầu, rất nhiều nước phát triển hiện nay cũng chưa thực hiện như vậy, cụ thể: Quy định phải in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh chiếm 50%; Quy định đóng góp vào Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá; yêu cầu cấp phép toàn diện; cấm quảng cáo và khuyến mại dưới mọi hình thức,…
“Trong khi, vấn nạn thuốc lá lậu đang làm thiệt hại đơn, thiệt hai kép cho kinh tế, xã hội và ngành thuốc lá thì việc kiến nghị tăng thuế TTĐB của Bộ Tài Chính đang lo ngại sẽ tạo thị trường cho thuốc lá lậu tung hoành”, ông Cường nói.
Vẫn theo ông Vũ Văn Cường, Hiệp hội thuốc lá Việt Nam hoàn toàn ủng hộ lộ trình tăng thuế của nhà nước. Tuy nhiên, việc tăng thuế cần cân nhắc kỹ lưỡng để tránh những tác động đối với ngành, bởi hiện nay ngành đang phải hoạt động trong môi trường kinh doanh nghiêm ngặt và quan trọng hơn nữa là vấn nạn thuốc lá lậu chiếm tới 25% thị phần khiến ngành thuốc lá gặp nhiều khó khăn.
“Tăng thuế TTĐB thuốc lá vào thời điểm này sẽ là một cú “hích” kép tạo điều kiện cho buôn lậu gia tăng hơn nữa (do lợi nhuận buôn lậu tăng lên và không in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh) làm sản lượng tiêu thụ thuốc lá của ngành tiếp tục giảm 20-30% thì đời sống, việc làm của 1,8 triệu lao động trong ngành sẽ rất khó khăn” – ông Cường phân tích.
Thực tế, thuế TTĐB mặt hàng thuốc lá của các nước có chung đường biên giới với Việt Nam (Lào, Campuchia, Trung Quốc) thấp hơn Việt Nam rất nhiều. Hiện tại thuốc lá ở Việt Nam chịu thuế TTĐB 65%, thuế VAT 10%, thuế nhập khẩu 135%; tỷ lệ thuế trên giá bản lẻ là 44,9%. Trong khi đó: Campuchia: Thuế TTĐB 10%, thuế nhập khẩu 7%; tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ là 20% cho sản phẩm nội địa và 25% cho sản phẩm nhập khẩu. Lào: Thuế TTĐB là thuế hỗn hợp gồm thuế tương đối và tuyệt đối, bình quân khoảng 35%, thuế nhập khẩu 40%, VAT 10%; tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ là 19,7% cho sản phẩm nội địa và 16% cho sản phẩm nhập khẩu. Trung Quốc: Thuế TTĐB là thuế hỗn hợp, tỷ lệ thuế trên giá thuốc bán lẻ là 40%, thuế nhập khẩu 25%. “Do thuế cao hơn các nước xung quanh nên Việt Nam trở thành vùng trũng cho thuốc lậu chảy vào ngày càng nhiều” – ông Cường khuyến cáo.
| |
| Tiêu huỷ thuốc lá lậu tại các tỉnh phía Nam |
Cần giải bài toán buôn lậu trước khi tăng thuế
Nhìn khách quan, việc tăng thuế và buôn lậu thuốc lá là 2 vấn đề khác nhau, song thực tế lại chịu sự tác động của nhau và tác động trực tiếp đến DN. Khi tăng thuế, sản phẩm hợp pháp trong nước phải chịu các loại thuế đẩy giá thành sản phẩm lên cao. Trong khi đó, thuốc lá lậu do trốn thuế bán rẻ hơn nhiều so với thuốc lá sản xuất trong nước (cùng chủng loại, cùng phân khúc). Chính vì vậy, người tiêu dùng thay vì sử dụng sản phẩm hợp pháp trong nước sẽ chuyển sang hút thuốc lá nhập lậu giá rẻ.
Ông Nguyễn Trọng Tín - Phó Cục trưởng Cục QLTT cho rằng, các lực lượng chức năng đang căng mình để chống thuốc lá lậu. Việc tăng thuế vào thời điểm này chắc chắn sẽ tác động đến buôn lậu, bởi với “siêu lợi nhuận”, các đầu nậu không ngại đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại để vận chuyển hàng lậu, trong khi đó phương tiên của lực lượng chức thì quá cũ kỹ. “ Chỉ thị 30 của Chính phủ đã thể hiện quyết tâm của chính phủ trong chống buôn lậu thuốc lá rồi, các ngành, địa phương cần tích cực vào cuộc chống thuốc lá lậu. Khi dẹp được thuốc lá lậu, việc tăng thuế sẽ đạt được mục tiêu mà nhà nước đề ra” – ông Tín khuyến nghị.
Tại nghị trường, nhiều đại biểu Quốc hội kiến nghị cần phải tăng thuế để hạn chế người sử dụng, hạn chế ảnh hưởng tới sức khỏe người tiêu dùng… Song nhiều đại biểu Quốc hội cũng nhìn thấy rằng cần tính toán kỹ lộ trình tăng thuế để không tạo cơ hội cho thuốc lá lậu vừa không tăng thu ngân sách, giảm người hút như kỳ vọng mà vô tình định hướng người người tiêu dùng chuyển từ sử dùng sản phẩm hợp pháp có giá cao hơn sang sản phẩm buôn lậu có giá rẻ hơn nhưng không được kiểm soát chất lượng…Đại biểu Trần Du Lịch cho rằng, việc này không nhằm tăng thu ngân sách. Dẫn số liệu từ hiệp hội thuốc lá, ông Lịch cho biết sau khi in hình cảnh báo trên bao thuốc, riêng thuốc nội địa giảm 20% nhưng thuốc lá nhập lậu lại tràn lan thị trường dù tác hại vô cùng lớn. “Vì vậy tăng thuế này phải có đề án chống nhập lậu hiệu quả. Thuế tăng sẽ tạo nên vùng trũng, kích thích nhập lậu. Vì vậy, tăng thuế nhưng phải chống được nhập lậu”, ông Lịch nói.
Đại biểu Nguyễn Văn Phụng (TP. Hồ Chí Minh) cũng phản ánh: lực lượng chức năng chưa ngăn chặn hiệu quả vấn nạn này. "Ở các vùng biên, đối tượng chở hàng lậu vẫn hoạt động công khai, nhộn nhịp. Tại sao 1-2h đêm công an còn bắt vi phạm giao thông mà không thể bắt được buôn lậu”, ông Phụng đặt câu hỏi.
Đại biểu Trần Quảng Chiều (Nam Định) cũng thừa nhận việc tăng thuế chưa chắc khiến người tiêu dùng bỏ hút, Vị này cũng phân tích thực tế, giới đầu nậu chủ yếu buôn các loại mà trong nước không sản xuất như Hero, Jet... nên việc tăng thuế sẽ ít ảnh hưởng tới nhu cầu buôn lậu.
Để thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2014 và những năm tiếp theo, tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước và góp phần tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, cần cân nhắc thận trọng và tính toán một cách toàn diện tất cả các yếu tố, cả tác động tích cực và tác động tiêu cực, để đảm bảo việc tăng thuế là có hiệu quả, tránh những tác động ngược, vừa không đạt được mục tiêu tăng ngân sách, vừa không giảm tiêu dùng thuốc lá, tạo thêm khó khăn cho doanh nghiệp nhà nước, chỉ có buôn lậu thuốc lá được hưởng lợi.