Cần hướng tới chuyên nghiệp hóa soạn thảo văn bản tại các Bộ, ngành

Không ấn định tổ chức pháp chế là đơn vị chủ trì thẩm định thông tư

Đối với quy trình xây dựng, ban hành VBQPPL dưới luật, dự thảo Nghị định đã đổi mới theo hướng ngắn gọn hơn, đơn giản hơn về thành phần hồ sơ, rút ngắn thời gian thẩm định, không quy định quy trình 2 giai đoạn, các chủ thể có thẩm quyền sẽ đề xuất xây dựng và tiến hành soạn thảo ngay không cần xây dựng chính sách nhằm tiết kiệm thời gian, chi phí, vừa nâng cao “năng suất”, vừa chú trọng bảo đảm “chất lượng” linh hoạt theo đúng nhu cầu, đòi hỏi của xã hội.

Đáng chú ý, việc đánh giá tác động của quy định chỉ được thực hiện đối với Nghị định quy định vấn đề cần thiết thuộc thẩm quyền của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhưng chưa đủ điều kiện xây dựng thành luật hoặc pháp lệnh để đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, quản lý kinh tế, quản lý xã hội (điểm c, khoản 1 Điều 14) và Nghị quyết của Chính phủ thực hiện thí điểm một số chính sách chưa có pháp luật điều chỉnh thuộc thẩm quyền của Chính phủ hoặc khác với nghị định, nghị quyết của Chính phủ (điểm c, khoản 2, Điều 14).

Dự thảo Nghị định cũng cho phép trong trường đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ có thể quyết định ban hành ngay nghị định, nghị quyết mà không bắt buộc thông qua quy trình lấy ý kiến và thẩm định của Bộ Tư pháp. Quy định linh hoạt việc tổ chức thẩm định, theo đó chỉ với trường hợp cần thiết và văn bản do Bộ Tư pháp chủ trì mới phải thành lập Hội đồng thẩm định.

Bổ sung trách nhiệm của thành viên hội đồng thẩm định hoặc người tham gia cuộc họp thẩm định chịu trách nhiệm về nội dung thẩm định thuộc phạm vi quản lý ngành, lĩnh vực do mình phụ trách và các nội dung khác có liên quan. Trong đó, đại diện Bộ Tài chính có ý kiến về bảo đảm nguồn tài chính; đại diện Bộ Nội vụ có ý kiến về bảo đảm nguồn nhân lực, phân quyền, phân cấp (nếu có); đại diện Bộ Ngoại giao có ý kiến về tính tương thích của chính sách với điều ước quốc tế có liên quan mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; đại diện Bộ Quốc phòng, Bộ Công an có ý kiến về bảo đảm quốc phòng, an ninh.

Đồng thời, để tiến tới chuyên nghiệp hóa soạn thảo VBQPPL tại các Bộ, cơ quang ngang Bộ (hình thức thông tư), dự thảo Nghị định không ấn định tổ chức pháp chế là đơn vị chủ trì thẩm định. Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quang ngang Bộ có thể thành lập Hội đồng thẩm định đối với các dự thảo do tổ chức pháp chế chủ trì soạn thảo. Dự thảo Nghị định không đặt ra yêu cầu thẩm định lại đối với thông tư của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ. Việc thẩm định dự thảo thông tư có nội dung về quy chuẩn kỹ thuật quốc gia được thực hiện theo quy định của pháp luật về tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật trước khi thực hiện thẩm định theo quy định của Nghị định này.

“Bây giờ không quyết liệt thì thay đổi vào lúc nào?”

Tại Tọa đàm, đại diện tổ chức pháp chế các Bộ, ngành thống nhất nhận định, dự thảo Nghị định thể hiện nhiều đột phá, điểm mới trong tư duy xây dựng pháp luật. Nhưng đồng thời nhiều ý kiến cũng lo lắng khi dự thảo Nghị định quy định giao toàn bộ công tác xây dựng VBQPPL cho cơ quan pháp chế Bộ, ngành (theo mô hình soạn thảo tập trung) trong bối cảnh nguồn lực còn hạn chế hiện nay.

Nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Chính phủ) Nguyễn Phước Thọ nhận thấy, việc hướng tới mô hình soạn thảo tập trung rất hay nhưng ông chỉ rõ: Đối với các VBQPPL của Chính phủ, dù đã phê duyệt chính sách mà còn chưa làm được soạn thảo tập trung (giao Bộ Tư pháp soạn thảo tập trung) thì với hình thức thông tư giao cho các tổ chức pháp chế soạn thảo tập trung sẽ không thể làm được vì hàng loạt vấn đề chuyên môn, kỹ thuật kèm theo, từ đó gây khó khăn cho công tác xây dựng VBQPPL của các Bộ, ngành.

Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh nhấn mạnh dự thảo Nghị định gắn liền với các giải pháp nâng cao trách nhiệm, chất lượng trong xây dựng VBQPPL dưới luật, bảo đảm VBQPPL ban hành xong phải đi vào cuộc sống.

Về đầu tư nguồn lực, bố trí con người làm công tác pháp chế, nếu vẫn cứ thiếu thốn nguồn nhân lực, nếu không quyết liệt thay đổi thì bao giờ chúng ta mới thay đổi? Nêu vấn đề này, Thứ trưởng nêu rõ, theo quy định của Luật 2025, đầu mối hướng dẫn thực hiện VBQPPL là các tổ chức chuyên môn, tổ chức pháp chế nên rất cần phải chuyên nghiệp hơn nữa. Thứ trưởng cũng thông tin, Trung ương giao Bộ Tư pháp xây dựng Đề án luật sư công - chính là một ý tưởng để chuyên nghiệp hoá lực lượng cán bộ pháp chế. Tức là cán bộ pháp chế đang là công chức, viên chức nhà nước trong lĩnh vực pháp luật mà đủ điều kiện sẽ trở thành luật sư, được tham gia vào xây dựng, thực thi pháp luật cho chính quyền từ Trung ương đến cơ sở.

Khẳng định phải đổi mới tư duy, đổi mới công tác pháp chế, Thứ trưởng gợi ý giải pháp trước mắt là dựa vào lực lượng cán bộ pháp chế hiện có, cách làm trước đây để xử lý. Về giải pháp lâu dài, chúng ta phải đánh giá trong lực lượng pháp chế mỗi Bộ, ngành để có luật sư công làm việc cho Bộ trưởng, Trưởng ngành, giúp vận hành hệ thống pháp luật, vướng mắc thì sửa đổi bổ sung, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Điều này yêu cầu cán bộ pháp chế chịu trách nhiệm rất cao, từ đó càng đòi hỏi phải đổi mới để pháp chế vận hành thông suốt, đáp ứng yêu cầu đổi mới, chuyên nghiệp hóa công tác xây dựng pháp luật.