“Chiều tím loang vỉa hè”
Mùa thu Hà Nội, chỉ qua ca từ của nhạc sỹ họ Trịnh đã quá đỗi đẹp, da diết và luyến nhớ. Tới nỗi nhiều người nói, đi giữa Hà Nội những sớm thu vẫn thấy nhớ… Hà Nội. Ấy là những ngày Hà Nội vào thu, nắng vàng như rót mật, ngọt dịu chứ chẳng gay gắt như những ngày hè, cái se mát hờ hững nơi đầu gió. Và đó là một mùa rất thơm, là những vỉa hè “thơm bước chân qua”…
 |
Có hẹn với mùa gió heo may. (Ảnh: PV) |
Một ngày, khi gió vô tình se lạnh thoảng mùi hoa sữa, khi những tiếng rao hàng cốm cất lên trên phố, thì lúc ấy Hà Nội đã là thu. Và khi những bó cúc họa mi mong manh, tinh khôi khắp các góc phố, con đường quen, thì có lẽ đã sắp phải tạm biệt với những ngày lãng mạn nhất trong năm.
Có lẽ một trong những cơn cớ mà người ta thường yêu thu Hà Nội tới say đắm, là bởi sự ngắn ngủi tới thèm nhớ ấy. Có một Hà Nội như thế, “Hà Nội không vội được đâu”, tựa thu Hà Nội vừa yêu kiều, vừa thân thương, giản dị, trầm mặc qua thời gian.
Đó là một Hà Nội tinh mơ chớm lạnh, dịu dàng trong yên tĩnh phố xá đầu ngày. Khi ấy chưa có nhiều người đi, chưa có nhiều xe chạy, chưa có nhiều ồn ào, chen chúc, khói bụi và chưa có nhiều vội vàng... Buổi sáng, bạn lang thang qua phố Phan Đình Phùng, những vệt nắng xuyên khe lá, chiếu qua hàng sấu già trăm tuổi - tựa như bạn đang đi trong miền cổ tích tinh khôi.
Phía hồ Tây, những lớp khói sương ướp ánh nắng mai màu bảng lảng, đẫm dần đầy không gian màu vàng non tơ. Khi ấy, một gói cốm xanh bọc trong lá sen xanh của bà, của chị cốm làng Vòng mang hồn quê vào phố.
Những gánh cốm thong thả trên hè phố ấy, quyện trong hương hoàng lan se sẽ, trong mùi sương mùi lá… Rồi màu xanh của cốm, đặt bên mấy quả chuối chín lừ, vỏ điểm những nốt nâu gọi là chuối trứng cuốc, gọi cả một trời thu xao xuyến…
 |
Chở mùa thu vào phố. (Nguồn: Internet) |
Và như thế, mùa thu Hà Nội là mùa cốm. Dẫu mùa màng bây giờ có thể quanh năm gần như có cốm. Thế nhưng, cốm ngon nhất vẫn là cữ thu. Khi ấy sữa hạt lúa mới ngậm đủ gió mưa, làm nên sự ngọt bùi, sau khi tích tụ tinh hoa trời đất, mới đến độ thơm thảo. Vào đầu mùa cốm mới, từ làng Vòng xưa, những mủng, mẹt cốm xanh, hạt cốm mỏng mềm, thơm thoảng mùi hương nếp, cạnh bó lá sen, nắm rơm vàng, theo quang gánh của các bà, các cô về phố.
Chẳng cần tiếng rao vẫn tha thiết biết mùa cốm lại về. Bởi thứ gì cũng có mùa của nó. Phải bắt đầu chớm thu trong hơi may lành lạnh, người mua cốm sà xuống vỉa hè hay dừng xe bước lại, ngắm màu xanh cốm, với tay nhón thử vài ba hạt thả vào miệng nếm. Và khi cái ngọt ngào dẻo thơm ùa vào lòng ta rồi thì khó có thể nói lời chối từ một thứ quà rất riêng của Hà Nội ngày thu thương nhớ.
Chợt nhớ “Dặm ngàn hương cốm Mẹ” của Nguyễn Tham Thiện Kế. Câu văn làm thổn thức quá chừng những người yêu Hà Nội: “Vỉa hè ba hàng cây nơi Cửa Bắc mùa thu mấy mươi năm trước, tôi đợi một hương cốm diễu qua tiếng chuông nhà thờ… Hương cốm Vòng cho tôi thêm nhớ mẹ…. Vâng đó là thức cốm ngọc thạch của nếp cái hoa vàng Đẳng cốm mẹ…
Mẹ sửa cốm không bán xuôi Hà Nội mà để hầu ngoại - cụ giáo nửa Tây, nửa ta không trò học. Mỗi mùa mới, nhiều lắm Mẹ cũng chỉ sửa dăm cân cốm là đủ chia hương hoa cho hai bên nội ngoại. Bây giờ Bầm mất, bên tai vẫn còn nhời: “Thầy em ạ, hình như tới mùa sửa cốm”.
Ấy là những mùa cốm đã rất xa, thấp thoáng trong những ngày đầu thu se lạnh… Cốm được gói vào lá sen già ấp ủ hương hoa sen tinh khiết hoặc lá khoai ráy xanh non, bóng nõn mỡ màng và buộc bằng sợi rơm vàng óng.
Và những nỗi nhớ quắt quay
Thu mới, heo may còn bỡ ngỡ, chẳng thổi dài mà cứ ngắt quãng, từng đoạn, từng cơn. Thảng, mưa ùa về, làm lá sấu cũng vội vã trải vàng trên phố. Trong cái lung linh của mùa thu Hà Nội, đâu đây không thể thiếu được những sắc lá sấu vàng.
Trong cuốn “Bắc kỳ - Phong cảnh và ấn tượng” (dịch Đặng Anh Đào, Hoàng Thanh Thủy), người con gái Pháp Hilda Arnhold tỉ mỉ ghi chép lại cảm nhận của mình về mùa thu ở xứ thuộc địa Đông Dương: “Đột nhiên, trên bầu trời u tối, ánh sáng hoàng hôn xuyên qua và dưới tia sáng vàng yếu ớt của mặt trời mùa thu, cảnh vật ấy thoáng một nét mơ màng dìu dịu và lại thơ mộng đến thế, tựa như một mùi hương quá vãng, trong kí ức bạn, những bài thơ cổ và truyền thuyết của nước Trung Hoa xưa lại trở về, bởi không có gì nhạy cảm đối với những bậc hiền nhân và thi sĩ Á Đông bằng linh hồn của thiên nhiên”. Đó là dòng viết của nàng khi nhắc nhớ về hồ Lớn (hồ Tây, khác với hồ Nhỏ - hồ Gươm).
Trong kí ức của một người xa vắng, mùa thu Hà Nội cứ mơn man lòng người bằng những khung cảnh sáng tối, nhỏ to. Có khi rảo quanh hồ Lớn mà men theo chuyến tàu điện lên tới tận Cầu Giấy. Cũng có khi chỉ dạo xe kéo đôi vòng quanh phố rue de la Soie (nay là phố Hàng Đào), đại lộ Gambetta (nay là phố Trần Hưng Đạo), hay đại lộ Carreau (nay là phố Lý Thường Kiệt)…
 |
Mùa cốm xanh về. (Nguồn: Internet) |
Hà Nội trong hồi tưởng của nàng còn bởi gương mặt của con người. Đó là bà già có gương mặt nhăn nhúm, miếng vải buộc trên cái đầu trọc lóc cắp cái thúng bên hông, chân cà nhắc và rao to: “Ai xôi ơi!” Đó là người bán bánh bột rán bọc tôm (bánh tôm) đội trên đầu một chiếc mũ phớt có phần hơi quá bảnh tỏn so với cái việc ông đang làm. Và đó cũng là ông thầy bói mà lạ thay nàng lại thuộc đôi vè hài hước cái nghề “quyền lực” ấy: “Nhà này có quái trong nhà/Có con chó đực sủa ra đằng mồm”.
Hà Nội trong nỗi nhớ quắt quay của Vũ Bằng, Hà Nội trong hoài mộng xa xôi của Hilda Arhold từ nhiều dòng chảy văn hóa, những biến thiên dâu bể. Hà Nội tiễn người ra đi vào những đêm mùa đông năm 1946 và Hà Nội đón người trở về vào sáng mùa thu năm 1954. Hà Nội lại tiễn những người ra đi vào khoảng thập niên 70 của thế kỉ trước rồi Hà Nội lại đón những người còn sống trở về chỉ vài năm sau đó mà thôi. Bởi lẽ, chỉ cần mở cửa sổ căn nhà của mình, mùa thu Hà Nội vẫn đẹp nao lòng tựa trăm năm trước.
Mùa thu thì ở đâu cũng có, nhưng thu Hà Nội vẫn cứ đẹp tha thiết đến thế. Bầu trời xanh hơn, nắng vàng trải nhẹ trên những con đường - góc phố, trên những ngọn cây. Gió heo may nhè nhẹ thổi, cuốn theo những chiếc lá xoay xoay rơi như nốt nhạc. Thu Hà Nội đẹp và quyến rũ không chỉ vì cảnh sắc, khí hậu mùa thu. Mà còn là điều gì đó mà ta chỉ có thể cảm nhận - rất khó gọi tên. Và cũng bởi Hà Nội gắn liền với mùa thu…
Tôi biết, với không ít người thì những thảm lá vàng trên phố Phan Đình Phùng, Hoàng Diệu, những buổi bình minh trong veo bên hồ Gươm, những hoàng hôn lênh láng tại hồ Tây, những xe hoa, gánh hàng rong, hay những gương mặt hiền lành, phúc hậu của người dân phố cổ… đều là những khoảnh khắc thu Hà Nội vô giá.
Ngoài cốm, mùa thu Hà Nội còn là tiết trời hợp vị với rất nhiều thức quà vặt. Có những thứ quà triền miên mùa nào cũng có, nhưng chỉ với tiết trời vào thu mới thấy ngào ngạt vị: “Ốc tháng mười, người Hà Nội” là như thế. Sở dĩ ốc phải là tháng 10 vì mùa thu là mùa ốc béo nhất trong năm.
Và thức quà mùa thu còn có hồng ngâm, hồng đỏ, bánh trôi tàu, chả rươi, ốc nóng... đều là món ăn bình dị nhưng món nào cũng ngon, mang hương vị đặc biệt. Bởi nói tới thu Hà Nội là nói tới ẩm thực hè phố. Người Kẻ chợ vốn sành ăn. Vẫn là những món ăn dân dã đồng quê xứ Bắc, nhưng về Hà Nội, tất thảy được nâng niu, tinh tế trong vị thanh, nhẹ riêng có.
Những sớm mùa thu, gió heo may mang theo hương ổi, hương cốm len lỏi vào những con phố thâm nâu. Mấy cô bán hoa sớm khoác lên mình chiếc áo nâu cũ hối hả chở những bó cúc vàng rực rỡ vào phố cổ. Người ta gọi những chuyến xe hoa ấy là xe chở mùa. Khi những chuyến xe hoa vừa chạm ngõ cũng là lúc phố cổ bừng giấc thu. Bởi chỉ có ở thu Hà Nội, người ta mới cảm nhận rõ ràng những giao mùa của thời gian, của những ngày sống chậm, thương nhớ nao lòng đến thế…
Hà Nội - một trong những điểm đến mùa thu lãng mạn nhất thế giới
Mới đây, trang tin CNN đã ca ngợi Hà Nội như một trong những điểm đến lãng mạn hàng đầu thế giới của mùa thu. Theo CNN, Việt Nam được coi là “điểm sáng” trong việc phục hồi du lịch, trong đó mùa thu Hà Nội là thời điểm đẹp nhất trong năm, để du khách thực hiện kỳ nghỉ lãng mạn trải nghiệm khu phố cổ nổi tiếng với nhiều phố nghề và phố ẩm thực hấp dẫn… Xác định thế mạnh “mùa vàng” của du lịch Thủ đô, trong những năm gần đây, Hà Nội đã hình thành nhiều dòng sản phẩm thu hút du khách.
Theo các chuyên gia du lịch, mùa thu Hà Nội là “đặc sản” rất riêng của Thủ đô. Tuy nhiên, thời gian qua du lịch Hà Nội chưa xây dựng được tour đặc trưng mùa thu thu hút du khách trong nước, quốc tế.
