Khởi nghiệp… nhầm chỗ
Gần đây, trên mạng xã hội nở rộ hình thức live stream bán mỹ phẩm. Trong đó, các sản phẩm hầu như là kem trộn, mỹ phẩm “tự chế”, không nguồn gốc rõ ràng hoặc từ những công ty có tên nghe rất lạ. Hỏi ra mới biết, thực chất, nhiều người bán mỹ phẩm online dạng live stream này đang tham gia một hình thức kinh doanh mỹ phẩm đa cấp.
Chị Nguyễn Thịnh Mai Lan, ngụ Trường Chinh, Tân Bình, TP HCM ở nhà nuôi con nhỏ nên có mong muốn tìm kiếm một công việc nhẹ nhàng trên mạng để tăng thêm thu nhập. Sau khi than thở trên mạng xã hội về mong muốn này, chị được nhân viên một công ty mỹ phẩm tên Anh T. liên hệ, đề nghị làm đại lý của công ty. Yêu cầu làm đại lý rất đơn giản: chỉ việc đăng lên mạng thông tin sản phẩm của công ty, gồm các loại kem trắng da, hễ có người mua thì lấy hàng từ công ty về bán.
Thấy dễ dàng, chị Lan cũng đăng kí làm đại lý. 10 ngày đầu sau khi bắt đầu bán sản phẩm của công ty Anh T. trên mạng, chị Lan nhận được nhiều đơn hàng và có đồng ra đồng vào. Cuối tháng ấy, chị nhận được thư mời dự lễ “Tôn vinh đại lý xuất sắc”. Trong buổi lễ được tổ chức tại một khách sạn, chị và một số đại lý khác được phía công ty vinh danh có lượng hàng bán chạy, có thể vượt cấp, lên cấp quản lý của công ty trong nay mai.
Tại buổi lễ này, chị Lan cũng được thuyết phục bỏ tiền ra trữ hàng số lượng lớn, nếu mua 50 triệu tiền hàng sẽ được chiết khấu 25%, 100 triệu tiền hàng là 35%, lợi nhuận cao so với 10% như trước đây. Thấy mới bán hàng mà khách khá nhiều, chị Lan tự tin nhập số hàng trị giá 50 triệu về.
Tuy nhiên, sau khi ôm hàng thì khách bỗng dưng vắng bóng, chị hầu như không bán được hàng nữa. Thuyết phục người quen mua thì chị nhận được phản ánh là “kem giống kem trộn” nên không ai chịu mua hàng. Liên hệ phía công ty xin trả hàng sau 2 tháng không bán được, chị nhận được câu trả lời là “hàng mua rồi không trả lại”.
Chị Lan không phải là người duy nhất bị dụ dỗ vào các đường dây đa cấp mỹ phẩm kem trộn như trên. Cách đây không lâu, chị H.T, một “mẹ bỉm sữa” đã lên mạng vạch trần chiêu trò của một công ty mỹ phẩm nọ.
Công ty này liên tục tuyển đại lý, thường tổ chức những buổi “truyền lửa”, “vinh danh”, công bố doanh thu “khủng”, có bốc thăm trúng thưởng điện thoại đắt tiền để kích thích mong muốn làm giàu của người kinh doanh online. Để rồi sau khi dụ dỗ được “con mồi” mua hàng rồi thì trở mặt, rũ bỏ trách nhiệm với sản phẩm mình bán ra.
Nhiều người bán mỹ phẩm live stream bán hàng. |
Cạnh đó, các công ty đa cấp này còn một số chiêu trò khác như tổ chức những hội nghị hướng dẫn khởi nghiệp thông qua bán mỹ phẩm công ty, bổ nhiệm các chức trưởng phòng, tổ trưởng kinh doanh cho người bán hàng để đánh vào lòng tham cũng như chuộng hư danh của nhiều người, dẫn dụ họ bỏ tiền mua sản phẩm của mình.
Sản phẩm đi vòng
Sau khi bị dụ dỗ ôm hàng số lượng lớn, nhiều người không bán được hàng, trả hàng cũng không được nên đành “muối mặt” thực hiện đủ chiêu trò trên mạng để đẩy hàng đi. Có người live stream gây sốc, cởi đồ bôi kem lên người để chứng minh tác dụng thần kì của sản phẩm. Có người thậm chí còn dùng kem bôi lên mặt con mình và quay trực tiếp để chứng minh sản phẩm an toàn nhằm thuyết phục khách mua. Hoặc giảm giá đặc biệt, mua 1 tặng 1…
Mặt khác, một bộ phận người bán sau khi nhận hàng mà không bán ra được đã lừa bạn bè, người thân tham gia vào đường dây đa cấp này bằng cách áp dụng lại chiêu trò của phía công ty, dùng lợi lộc dụ dỗ họ bỏ tiền ôm hàng.
Cứ như thế, những sản phẩm vốn không có công hiệu, không thực sự tạo ra nhu cầu tiêu dùng của khách hàng, đi vòng vòng từ tay người này sang người khác, mà ở đầu đường dây là công ty đa cấp lừa đảo nhận lợi nhuận khủng.
Có thể tổng kết lại một số chiêu trò mà đa cấp mỹ phẩm thường sử dụng để dẫn dụ người tham gia. Đó là thường xuyên đăng tuyển cộng tác viên, đại lý hoặc tiếp cận với những người cần việc để biến họ thành đại lý của mình. Khi nạn nhân bắt đầu tham gia, sẽ có những “chim mồi” mua hàng liên tục với giá trị thấp.
Sau đó là hàng loạt mồi câu khác, từ vinh danh đến thăng cấp, trúng thưởng, quảng bá doanh thu công ty, để rồi những nạn nhân tin tưởng và chấp nhận bỏ tiền mua hàng số lượng lớn để nhận hoa hồng cao… Cứ thế, các con mồi móc tiền, ôm hàng tồn và khóc ròng mà không làm gì được.
Không chỉ thế, nhiều công ty đa cấp như trên còn núp dưới vỏ bọc kinh doanh thành công, doanh nhân thành đạt. Một số giám đốc của công ty mỹ phẩm đa cấp còn từng nhận những giải thưởng người đẹp doanh nhân, hay được vinh danh như doanh nghiệp thành đạt trong một vài cuộc thi nào đó. Để rồi, khi cơ quan chức năng bóc các đường dây lừa đảo, dư luận mới vỡ lẽ.
Trước đây, Luật Cạnh tranh 2004 có khái niệm về “bán hàng đa cấp bất chính”, trong đó có quy định một số hành vi được coi là bán hàng đa cấp bất chính như “yêu cầu người muốn tham gia phải đặt cọc, phải mua một số lượng hàng hoá ban đầu hoặc phải trả một khoản tiền để được quyền tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp”, tuy nhiên, Luật Cạnh tranh 2018 đã bỏ quy định về bán hàng đa cấp bất chính, hoạt động bán hàng đa cấp sẽ bị xử lý nếu vi phạm chung về cạnh tranh không lành mạnh trong kinh doanh.
Như thế, có thể thấy, hành vi bán đa cấp mỹ phẩm nói trên sẽ vi phạm pháp luật nếu có dấu hiệu của sự ép buộc, gây rối, cung cấp thông tin không trung thực hoặc có hành vi lừa đảo...
Đa cấp mỹ phẩm hiện nay đang nở rộ, khiến nhiều người tham gia trở thành nạn nhân. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng có thể nhờ đến cơ quan chức năng giải quyết được vì nạn nhân còn phải chứng minh mình bị lừa đảo, bị ép buộc hay các hành vi vi phạm pháp luật khác.
Thực ra, bán hàng đa cấp là một hình thức kinh doanh hợp pháp, phổ biến ở nhiều nước trên thế giới cho đến Việt Nam. Bản thân hành vi bán hàng đa cấp không có vấn đề, mà vấn đề nằm ở những kẻ trục lợi, làm biến tướng hoạt động đa cấp. Mà những kẻ này khi đã có ý đồ trục lợi, sẽ khá tinh vi, luồn lách và đẩy thế khó, bất lợi về phía các nạn nhân.
Thế nên, trước hết là mỗi người bán hàng cần trang bị cho mình kiến thức mua bán hàng, tìm hiểu kĩ về sản phẩm, về công ty mình tham gia phân phối. Đặc biệt nên có sự cảnh giác trước mình “món hời”, những cách kinh doanh kiếm lợi quá dễ dàng mà không tốn công tốn sức.
Hiện nay Sở Công Thương một số thành phố đã đưa ra các dấu hiện nhận diện về kinh doanh đa cấp lừa đảo, người dân cũng nên có sự tìm hiểu để mà tránh trở thành nạn nhân khi tham gia tiêu thụ hay mua nhầm sản phẩm của những công ty này.
N.Mai (ghi)