Đe dọa trực tuyến đối với trẻ em: Làm gì để ngăn chặn?

Kẻ cướp trên mạng

Nạn nhân trong vụ việc lần này là một nhóm các em nhỏ dưới 16 tuổi, hiện đang là admin của một nhóm Facebook được thành lập vào năm 2018 với mục đích tạo nguồn cảm hứng, động lực học tập cho cộng đồng các bạn học sinh, sinh viên. Sau thời gian dài với những hoạt động chia sẻ tích cực, giữa năm 2021, nhóm đã đạt cột mốc hơn 30.000 thành viên.

Vào lúc 11h ngày 16/6/2021, tài khoản giả mạo H.T.P đã nhắn tin cho một thành viên trong Ban quản trị của nhóm (group) để hỏi mua group nhưng tất cả thành viên trong Ban quản trị đều không đồng ý nên đã chặn tài khoản lạ này. Ngày 16/6/2021, tài khoản D.L, được xác định là đồng bọn của H.T.P, tiếp tục nhắn tin cho quản trị viên với những lời lẽ đe dọa gay gắt hơn. Theo đó, nếu không bán group thì hình ảnh cá nhân của quản trị viên sẽ được ghép bởi những hình phản cảm và sẽ phủ sóng toàn Facebook kèm với những đường link gắn mã độc. Trên thực tế, có một thành viên đã phải chịu đựng hành vi đáng lên án này.

Những tấn công khác sau đó dồn dập hơn. Các thành viên liên tiếp nhận được sự đe dọa không chỉ của một người mà còn nhiều tài khoản giả mạo khác. Các tài khoản này liên tục nhắn tin để nhằm khủng bố tinh thần, buộc các em phải giao nộp group. Để mọi chuyện êm xuôi, trưởng nhóm đã đại diện các admin bị đe dọa, dùng thái độ ôn hòa để thương lượng với tài khoản D.L. Tuy nhiên, các tài khoản lạ này liên tục gây sức ép trầm trọng hơn khiến trưởng nhóm group đành phải giao quyền quản trị cho bọn họ để bảo đảm sự an toàn về danh dự, tâm lý cho các admin nhỏ tuổi hơn.

Ngay sau khi nắm được quyền trong tay, lập tức những tài khoản lạ này đã đẩy các bạn thành viên ra khỏi nhóm, khóa hết tất cả các tài khoản mạo danh từng liên lạc với các bạn để không còn truy lùng được dấu vết. Các nạn nhân nhỏ tuổi đã quyết định lập một fanpage để phơi bày vụ việc. Điều đáng nói là khi fanpage công bố về sự việc, có không ít bạn nhỏ khác đã chia sẻ rằng các group học tập do chính mình tạo ra và xây dựng cũng từng rơi vào trường hợp tương tự. Thậm chí có em đã bị chúng cho lên ảnh nhạy cảm và link gắn mã độc.

Nhận thấy tính nghiêm trọng của sự việc, các nạn nhân của nhóm Facebook đã liên hệ với CyberKid (là tổ chức xã hội đầu tiên tại Việt Nam bảo vệ và hỗ trợ trẻ em trước các mối đe dọa an toàn thông tin trên không gian mạng) để được hỗ trợ với mong muốn thông qua các sự việc này để làm hồi chuông cảnh báo các bạn trẻ khác đang trong tầm ngắm của những kẻ xấu trên mạng xã hội; đồng thời mong muốn truyền thông vào cuộc để nâng cao nhận thức cộng đồng về tình trạng đe dọa, bắt nạt trực tuyến.

Thông tin từ CyberKid cho thấy, hiện có 71% trẻ em Việt Nam sử dụng internet. 188 phút là thời gian trung bình của 1 đứa trẻ dành để sử dụng internet mỗi ngày. Điều này đồng nghĩa với nguy cơ trẻ em bị bắt nạt, đe dọa trực tuyến bao gồm rất nhiều hành vi: bôi nhọ, nói xấu, vu khống, dọa nạt... là rất cao. Hàng ngày, trên thế giới có khoảng 720 ngàn bức ảnh về lạm dụng tình dục trẻ em bị tung lên mạng. Với người lớn, cách hành xử cao nhất để chống lại các hành vi này là đưa ra pháp luật. Còn với trẻ em thì do sợ hãi, không dám chia sẻ với người lớn, chưa đủ nhận thức và hiểu biết để chống đỡ với sự việc đang xảy tới nên các con có thể bị khủng hoảng tâm lý, rơi vào các trạng thái tâm lý tiêu cực, vô cùng nguy hiểm.

Trang bị đủ “vũ khí” để chống lại kẻ xấu

Với quan điểm “người lớn không thể đứng ngoài vấn đề đe dọa, bạo lực trực tuyến đối với trẻ em”, trao đổi với truyền thông, bà Nguyễn Hương Giang, Trưởng phòng Giải pháp CyberHotline của CyberKid Việt Nam cho biết, theo kết quả từ cuộc khảo sát cộng đồng do CyberKid Vietnam thực hiện vào tháng 8 năm 2020, có 56,6% trẻ thực hiện khảo sát từng bị người lạ tiếp cận trên mạng xã hội. 58,7% trẻ bắt gặp hoặc có thể truy cập vào các nội dung không phù hợp với lứa tuổi của mình như bạo lực, khiêu dâm... Điều đáng chú ý là có đến 60% số trẻ không sẵn sàng chia sẻ vấn đề mà mình gặp phải trên mạng với bố mẹ hay người giám hộ. 5% số trẻ không biết mình có thể chia sẻ với ai.

Đồng thời, qua cuộc khảo sát, CyberKid nhận thấy, sự cởi mở cộng với nhận thức chưa rõ ràng về tầm quan trọng của việc bảo vệ mình đang khiến nhiều em nhỏ vô tình trở thành nạn nhân của các mối nguy hại khác nhau trên không gian mạng, trong đó có đe dọa, bắt nạt trực tuyến. Đây chính là động lực thôi thúc đội ngũ CyberKid thực hiện ý tưởng về việc lắng nghe, hỗ trợ, bảo vệ các em trước vấn đề này.

Từ khi chính thức đi vào hoạt động, CyberKid đã tiếp nhận 80 trường hợp trẻ em liên hệ đến đường dây nóng CyberHotline. Trong đó, phần lớn các vấn đề được báo cáo có liên quan đến đánh cắp danh tính và đe dọa, bắt nạt qua mạng với những mức độ nghiêm trọng khác nhau. Có những trường hợp trẻ bị đánh cắp tài khoản mạng xã hội sau đó bị tống tiền hoặc bị quấy rối tình dục trên không gian mạng. Hay gần đây nhất là trường hợp một nhóm trẻ em bị hàng loạt các tài khoản mạo danh nhắn tin đe dọa, uy hiếp nhằm chiếm đoạt cộng đồng học tập do chính các em thành lập.

Theo bà Hương Giang, trẻ em thường vô tư, không lường trước được những mối nguy hại tiềm tàng sẽ xảy đến với mình. Do đó, để có thể sử dụng mạng an toàn, thông minh, trẻ em cần nhận diện được những mối nguy hại trên không gian mạng và trang bị một số kỹ năng để tự bảo vệ bản thân như: sử dụng các website tìm kiếm phù hợp với lứa tuổi, tăng cường bảo mật đối với thông tin cá nhân, tránh trò chuyện hoặc làm theo yêu cầu của người lạ trên mạng...

Những nội dung này đều được CyberKid đưa đến các em thông qua giải pháp CyberSchool với các tiết học “An toàn trên không gian mạng” từ 45 - 90 phút tại từng ngôi trường hay giải pháp CyberClass với các khóa học trực tuyến về lập trình dành cho các bạn trong độ tuổi 12 - 17. Riêng với các nạn nhân bị xâm hại trên không gian mạng, khi liên hệ đến đường dây nóng CyberHotline qua fanpage CyberKid Vietnam, các em sẽ được lắng nghe, tư vấn, hỗ trợ về mặt tâm lý, pháp lý, công nghệ để có thể bảo vệ mình và những người xung quanh.

“Trong thời gian tới, sẽ có nhiều xu hướng ảnh hưởng đến hành trình khám phá không gian mạng của trẻ, trong đó phải kể đến sự phát triển đa dạng về tính năng của các ứng dụng mạng xã hội hay nền tảng chia sẻ video ngắn. Những ứng dụng ấy có khả năng lan tỏa cũng như tác động lớn đến nhận thức, hành vi của người dùng, người xem, đặc biệt là với trẻ em trong độ tuổi dậy thì, thích thể hiện bản thân. Nhiều kẻ xấu đã lợi dụng điều này để tấn công, làm tổn thương tinh thần của các em. Vì thế, phụ huynh, trẻ em cần trang bị cho mình những kiến thức, kỹ năng về an toàn, an ninh mạng, rèn luyện trí thông minh kỹ thuật số (DQ)” – bà Giang cho biết.

Cũng theo bà Giang, không phải phụ huynh nào cũng có thời gian, sự kiên nhẫn để thực hiện. Vì thế, bên cạnh các giải pháp dành cho trẻ em, nhà trường, CyberKid còn nghiên cứu, phát triển giải pháp CyberHome - giải pháp dành riêng cho cha mẹ với mục tiêu nâng cao năng lực số và kết nối gia đình Việt thông qua các lớp học online trên website với sự hướng dẫn đến từ các chuyên gia nuôi dạy con, chuyên gia an ninh mạng uy tín hàng đầu tại Việt Nam.