Giúp ổn định cuộc sống cho người dân
Với mục đích giúp người dân thay đổi nếp nghĩ, cách làm để vươn lên thoát nghèo, góp phần phát triển kinh tế-xã hội địa phương, giai đoạn 2016-2018, UBND tỉnh Gia Lai và các địa phương đã triển khai 84 dự án, đề tài ứng dụng KH-CN trong nông nghiệp với kinh phí thực hiện hàng chục tỷ đồng. Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh còn có 1 dự án thuộc Chương trình nông thôn miền núi do Bộ KHCN triển khai.
Trong số những dự án, đề tài đã có một số thành công, từng bước giúp cho người dân thoát nghèo, xây dựng cuộc sống mới ấm no. Điển hình như Dự án “Ứng dụng chuyển giao kỹ thuật sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá lăng đuôi đỏ” tại Trung tâm Giống thủy sản Gia Lai. Dự án có kinh phí thực hiện hơn 1 tỷ đồng.
Hiện Trung tâm đang nuôi hơn 9.000 con cá lăng đuôi đỏ. Đàn cá sinh trưởng, phát triển tốt, nhiều con đạt trọng lượng 10-15kg. Ông Phạm Hữu Phước-Giám đốc Trung tâm chia sẻ: “Từ khi triển khai đến nay, dự án đã mang lại hiệu quả nhất định. Đàn cá thích nghi với môi trường và sinh trưởng tốt. Nhiều người dân đã đến học tập kinh nghiệm nuôi cá lăng đuôi đỏ và các loại cá khác”.
Tương tự, Đề tài “Nghiên cứu các giải pháp trồng rừng bán ngập tại lòng hồ Thủy điện Ia Ly-Gia Lai” sau khi triển khai cũng đã phát huy hiệu quả. Mục sở thị dễ dàng nhận thấy những cây tràm được trồng tại đây sinh trưởng và phát triển tốt, góp phần chống sạt lở đất. Hay một đề tài khác cũng hứa hẹn mang lại kết quả khả quan là “Ứng dụng tiến bộ KHCN trồng cây hồng đẳng sâm (sâm dây) tại huyện Kbang”.
Tham quan thực tế tại mô hình trồng hồng đẳng sâm rộng 0,5 ha của ông Phạm Văn Xây (xã Đak Rong, huyện Kbang) cho thấy vườn cây phát triển xanh tốt. Ông Xây chia sẻ: “Cây sâm thích hợp với đất này nên lên nhanh và tốt lắm. Củ sâm cũng to bằng ngón tay rồi. Chúng tôi đã hái lá bán. 1 kg lá có giá 50 ngàn đồng. Nhiều quán ở thị trấn Kbang mua về nấu lẩu với thịt gà. Cũng có nhiều hộ dân đến tham quan mô hình này”.
Hay như Dự án “Trồng và sơ chế chuối rừng tại huyện Chư Pah” được triển khai đã góp phần không nhỏ giúp người dân tộc thiểu số tại xã Ia Kreng thay đổi nếp nghĩ, cách làm, tăng thu nhập. Chính những dự án này đã giúp cho những người dân, đặc biệt là người đồng bào dân tộc thiểu số có thu nhập ổn định. Hạn chế lối sống du canh du cư, phá rừng làm nương rẫy. Giúp ổn định tình hình kinh tế - xã hội, an ninh trật tự trên địa bàn.
Hàng chục dự án, đề tài không hiệu quả
Trên thực tế, không ít dự án, đề tài ứng dụng KHCN trong nông nghiệp chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng. Mới đây, đoàn giám sát của HĐND tỉnh do ông Đặng Phan Chung-Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh làm trưởng đoàn đã làm việc với UBND tỉnh và các địa phương về việc triển khai các đề tài, dự án ứng dụng KH-CN trong nông nghiệp giai đoạn 2016-2018.
Qua giám sát, đoàn nhận thấy có hàng chục dự án, đề tài không hiệu quả. Cụ thể, trong 11 dự án, đề tài cấp tỉnh đã triển khai, ngoài 6 dự án, đề tài có hiệu quả thì 4 dự án, đề tài chưa đánh giá hiệu quả và 1 đề tài không hiệu quả. Đối với 73 dự án, đề tài cấp huyện đã triển khai với tổng kinh phí hơn 18 tỷ đồng có 31 dự án, đề tài không hiệu quả; 23 dự án, đề tài có hiệu quả và 19 dự án, đề tài chưa đánh giá hiệu quả.
Một trong những đề tài không mang lại hiệu quả như kỳ vọng là “Nghiên cứu sử dụng tuyến trùng làm chỉ thị đánh giá chất lượng đất trồng hồ tiêu và đề xuất các giải pháp quản lý môi trường nhằm phát triển hồ tiêu bền vững trên địa bàn tỉnh Gia Lai”. Chủ trì thực hiện đề tài là Trường Đại học Nông Lâm TP. Hồ Chí Minh với kinh phí là 748 triệu đồng.
Tuy nhiên, theo báo cáo của UBND tỉnh, đề tài không đạt hiệu quả nhân rộng. Nguyên nhân là đề tài mang tính chất nghiên cứu môi trường nhằm phục vụ công tác quản lý, khai thác hợp lý nguồn tài nguyên đất trong nông nghiệp nên sau khi nghiệm thu, Sở KH-CN đã chuyển giao cho các cơ quan, địa phương nhằm đưa vào thực tế công tác quản lý, khuyến cáo kỹ thuật chứ không có mô hình cụ thể để nhân rộng.
Tương tự, có 31 dự án, đề tài quy mô cấp huyện triển khai trong giai đoạn 2016-2018 đã không đạt hiệu quả như kỳ vọng. Tại huyện Mang Yang, có 4 dự án, đề tài đã triển khai nhưng đều chưa mang lại hiệu quả thiết thực. Điển hình là 2 dự án: “Sử dụng hệ thống tưới nước tiết kiệm bằng phương pháp tưới nhỏ giọt cho cây hồ tiêu” với kinh phí thực hiện hơn 600 triệu đồng; “Trồng bắp lai giống VN8960 liên kết sản xuất phân hữu cơ vi sinh phục vụ trồng trọt” với kinh phí thực hiện 280 triệu đồng.
Hay tại huyện K’Bang triển khai 7 dự án, đề tài ứng dụng KHCN trong lĩnh vực nông nghiệp, gồm: dự án vườn ươm giống cây lâm nghiệp, cây công nghiệp dài ngày, cây ăn quả, cây dược liệu chất lượng cao; ứng dụng kỹ thuật trồng cây cà chua ghép trên gốc cây cà tím; mô hình trồng cây bí đỏ ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm; mô hình trồng rau sạch trong nhà lưới tại xã Đông; mô hình trồng cây hồng đẳng sâm ở xã Đak Rong…
Tổng kinh phí thực hiện 7 dự án khoảng 4,5 tỷ đồng. Tuy nhiên, hiện chưa đánh giá được cụ thể hiệu quả của từng dự án; chưa nhân rộng được mô hình; chưa tìm kiếm được thị trường ổn định cho sản phẩm trong dự án.
Theo ông Đặng Phan Chung, UBND tỉnh và các địa phương cần liên kết 4 nhà (nhà khoa học-nhà quản lý-nhà sản xuất-nhà doanh nghiệp) để phát huy tiềm năng, hiệu quả cho các dự án, đề tài ứng dụng KH-CN trong nông nghiệp.
Cần có cơ chế hỗ trợ và kêu gọi người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số tham gia các dự án, đề tài. Đồng thời, những thành viên đoàn giám sát của HĐND tỉnh cùng quan ngại về việc thu hồi nguồn vốn và phương hướng khắc phục đối với những dự án, đề tài không hiệu quả.
