Văn bản nhiều “lỗ hổng” pháp lý
Sau đúng hai ngày kể từ thời điểm Bộ Tư pháp có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về tính pháp lý của Văn bản số 06 của Thường trực HĐND tỉnh Đồng Nai, ngày 12/7/2019, HĐND tỉnh Đồng Nai bất ngờ ban hành Nghị quyết số 165/2019/NQ-HĐND về việc thông qua các dự án cần thu hồi đất (Nghị quyết số 165).
Đáng chú ý, Nghị quyết số 165 thông qua bốn dự án (DA) cần thu hồi đất năm 2016 TP Biên Hòa, trong đó có DA khu dân cư theo quy hoạch tại phường Phước Tân (DA Phước Tân) tai tiếng đã từng có văn bản Thường trực HĐND tỉnh thông qua (Văn bản số 06 ngày 6/1/2016). Và chính Văn bản số 06 bị Bộ Tư pháp xác định là “có vấn đề” về tính hợp pháp.
Nghị quyết số 165 thay vì thông qua báo cáo của Thường trực HĐND tỉnh theo quy định, thì lại thông qua Tờ trình số 7731 ngày 5/7/2019 của UBND Đồng Nai. Tại phần căn cứ ban hành, Nghị quyết số 165 ghi căn cứ Luật Tổ chức chính quyền địa phương ngày 19/6/2019 để ban hành nghị quyết, trong khi đó không có “Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2019”.
Nghị quyết 165 cũng được ban hành theo một quy trình được cho là ngược. Cụ thể, thời điểm ban hành Nghị quyết là vào giữa tháng 7/2019 của kỳ họp thứ 10, Khóa IX HĐND tỉnh Đồng Nai; nhưng lại thông qua việc thu hồi đất 4 DA đã được UBND tỉnh Đồng Nai phê duyệt kế hoạch sử dụng đất của TP Biên Hòa vào các năm 2016, 2017, 2018.
Trong khi đó, theo quy định Luật Đất đai năm 2013, Nghị quyết của HĐND tỉnh thông qua danh mục DA cần thu hồi đất phải ban hành trước, sau đó UBND tỉnh căn cứ Nghị quyết của HĐND tỉnh để ban hành Quyết định phê duyệt kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện, rồi từ đó tiến hành các thủ tục thu hồi đất tiếp theo.
Càng sửa càng sai
Đánh giá về cách “sửa sai” của tỉnh Đồng Nai liên quan tới việc thu hồi đất cho Cty Thế giới nhà làm DA Phước Tân, người dân bị thu hồi đất ở DA cho rằng rất thất vọng và đánh giá việc HĐND tỉnh Đồng Nai ban hành Nghị quyết 165 chính là việc hợp thức hóa cho các thủ tục thu hồi đất trái pháp luật đã được hàng loạt cơ quan chức năng thực hiện trước đó.
Luật sư (LS) Đỗ Văn Nhặn (Đoàn LS TP Hà Nội) cũng cho rằng việc HĐND tỉnh Đồng Nai thông qua Nghị quyết 165 là bất thường. Bởi khi thực hiện Nghị quyết số 183/NQ-HĐND ngày 11/12/2015 của HĐND tỉnh Đồng Nai thông qua danh mục DA cần thu hồi đất năm 2016, nếu phát sinh 4 DA cần thu hồi đất là cấp bách, cần giải quyết ngay thì tại sao Thường trực HĐND tỉnh Đồng Nai không triệu tập HĐND tỉnh họp bất thường theo luật định để ra nghị quyết thông qua bổ sung 4 DA cần thu hồi đất; mà Thường trực HĐND tỉnh lại ra Văn bản số 06 ngày 6/1/2016 quyết định thay những việc thuộc thẩm quyền của HĐND tỉnh?
Hơn nữa, ngày 19/10/2017, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Văn bản số 191/UBTVQH14-CTĐB hướng dẫn giải quyết các vấn đề phát sinh giữa hai kỳ họp HĐND cấp tỉnh đã được thường trực HĐND và UBND cùng cấp giải quyết thì Thường trực HĐND phải báo cáo HĐND tại kỳ họp gần nhất để HĐND xem xét, ban hành nghị quyết về việc giải quyết các vấn đề phát sinh giữa hai kỳ họp.
“Nếu cho rằng Văn bản số 06 ngày 6/01/2016 của Thường trực HĐND tỉnh Đồng Nai là biện pháp giải quyết các vấn đề phát sinh giữa hai kỳ họp HĐND thì tại sao Thường trực HĐND không báo cáo HĐND tỉnh theo quy định? Việc HĐND tỉnh Đồng Nai ra nghị quyết thông qua Tờ trình số 7731/TTr-UBND ngày 05/7/2019 của UBND tỉnh Đồng Nai là trái với hướng dẫn của UBTVQH tại Văn bản số 191 ngày 19/10/2017”, LS Nhặn nhận định.
Cũng theo LS Nhặn, sau khi UBTVQH có Văn bản số 191 ngày 19/10/2017, tại kỳ họp gần nhất của HĐND tỉnh Đồng Nai cuối năm 2017, các kỳ họp năm 2018 và kỳ họp bất thường ngày 28/5/2019, vì sao Thường trực HĐND tỉnh Đồng Nai không báo cáo để HĐND tỉnh ban hành nghị quyết thông qua danh mục 4 DA cần thu hồi đất đã được Thường trực HĐND tỉnh chấp thuận tại Văn bản số 06 ngày 06/01/2016? Chỉ sau khi báo chí vào cuộc, Đại biểu Quốc hội chất vấn, Thủ tướng chỉ đạo, Bộ Tư pháp có văn bản báo cáo Thủ tướng khẳng định Văn bản số 06 của Thường trực HĐND tỉnh Đồng Nai ban hành trái thẩm quyền thì HĐND tỉnh Đồng Nai mới ban hành Nghị quyết số 165 ngày 12/7/2019 để hợp thức cho những sai phạm trước đó của Thường trực HĐND, UBND tỉnh Đồng Nai.
Ngoài ra, tại Khoản 4 Điều 5 Nghị quyết số 485 ngày 08/2/2018 của UBTVQH có quy định khi ban hành nghị quyết, nhất là nghị quyết quy phạm pháp luật, phải chú trọng chất lượng công tác tổ chức lấy ý kiến nhân dân, ý kiến của các đối tượng chịu sự tác động của chính sách, ý kiến của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể nhằm bảo đảm tính hiệu lực, hiệu quả của nghị quyết.
Tuy nhiên, theo phản ánh của người dân, việc HĐND tỉnh Đồng Nai ban hành Nghị quyết 165 nhưng cơ quan này không lấy ý kiến của người dân ấp Tân Cang, những người bị thu hồi đất là đối tượng chịu tác động của nghị quyết, là trái với Nghị quyết 485 ngày 08/02/2018 của UBTVQH.
UBND tỉnh Đồng Nai đã vi phạm tại 4 dự án?
Theo tìm hiểu của PV, từ năm 2016, khi chưa có Nghị quyết của HĐND tỉnh Đồng Nai thông qua danh mục 4 DA cần thu hồi đất, nhưng Đồng Nai đã thực hiện việc thu hồi đất, cưỡng chế thu hồi đất, đầu tư xây dựng đối với các DA trái pháp luật. Ngoài DA Phước Tân, còn có DA bia tưởng niệm xã Hóa An (hiện đã thực hiện xong); DA Khu dân cư phục vụ tái định cư xã Tân Hạnh (hiện đã có quyết định thu hồi đất); DA trụ sở các phòng ban 3,8ha (hiện đã hoàn thành bồi thường 0,9ha Trung tâm hành chính công).