Trước đây, nhằm nghiên cứu, bảo tồn và phát triển cây sâm Ngọc Linh, năm 2013, Bộ Khoa học - Công nghệ đã phê duyệt chủ trương đầu tư dự án “Nghiên cứu hoàn thiện quy trình công nghệ nhân giống, canh tác, mở rộng sản xuất, xây dựng và phát triển thương hiệu Quốc gia cho sâm Ngọc Linh”.
Năm 2014, phê duyệt dự án “Đầu tư xây dựng Trung tâm Quốc gia nghiên cứu và phát triển sâm Ngọc Linh”. Từ đầu năm 2018, đơn vị chủ đầu tư dự án đã “hỗ trợ Ủy ban nhân dân huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam kiểm định thật giả sâm Ngọc Linh tham gia Hội chợ sâm hàng tháng”.
Nhiều sai phạm khi phê duyệt dự án
Theo kết luận, Bộ Khoa học - Công nghệ phê duyệt dự án khi hồ sơ chủ đầu tư trình duyệt còn sai sót; phê duyệt mua ô tô chưa đúng với Quyết định 61/2010/QĐ-TTg của Thủ tướng về tiêu chuẩn, định mức, chế độ quản lý, sử dụng phương tiện đi lại trong cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, công ty nhà nước (dự án Sâm Ngọc Linh). Phê duyệt chủ đầu tư trực tiếp quản lý dự án cho một số chủ đầu tư không có chức năng chuyên môn và không có đủ cán bộ có năng lực quản lý dự án đầu tư xây dựng (Viện Năng lượng nguyên tử tại Đà Nẵng).
Chương trình, kế hoạch thanh tra của Bộ Khoa học - Công nghệ từ 2013-2017 chưa có nội dung thanh kiểm tra việc quản lý, sử dụng nguồn kinh phí cho các dự án đầu tư. Đây là một trong các nguyên nhân dẫn đến sai sót khi thực hiện dự án và chưa được phát hiện kịp thời.
Về công tác tiêu chuẩn đo lường chất lượng, còn có thành viên các Ban kỹ thuật tiêu chuẩn quốc gia chưa được đào tạo nghiệp vụ về tiêu chuẩn hóa. Còn một số nhóm sản phẩm hàng hóa nhóm 2 thuộc các bộ, ngành chưa xây dựng và ban hành quy chuẩn Việt Nam; việc đánh giá hợp chuẩn, hợp quy được áp dụng theo các văn bản có nội dung thay thế quy chuẩn Việt Nam là không đúng quy định Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật.
Cả 3/3 địa phương được kiểm tra (Hải Phòng, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh), nhận thấy việc thống kê, theo dõi, kiểm soát các thiết bị, phương tiện đo phải kiểm định, hiệu chuẩn trên địa bàn; đã chưa được thường xuyên; năng lực thực hiện kiểm định, hiệu chuẩn phương tiện đo với phương tiện đo chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế.
Liên quan dự án, còn để tình trạng một người vừa được cấp thẻ chuyên gia đánh giá vừa được cấp thẻ chuyên gia tư vấn; công tác quản lý chất lượng sản phẩm hàng hóa còn giao cho nhiều ngành, lĩnh vực quản lý. Công tác quản lý hoạt động xét tặng giải thưởng chất lượng sản phẩm hàng hóa còn lỏng lẻo; việc báo cáo định kỳ về tình hình cấp giấy xác nhận và hoạt động xét tặng của các tổ chức xét thưởng chưa tuân thủ đúng quy định.
Đề xuất xử lý tập thể, cá nhân liên quan
Cơ quan thanh tra chỉ ra, trong dự án Sâm Ngọc Linh do Bộ Khoa học - Công nghệ chỉ đạo triển khai, công tác lập thẩm tra dự án có nhiều sai sót như số liệu phản ánh còn chưa thống nhất (cây giống trong dự án Sâm Ngọc Linh), chưa tính toán kỹ tính khả thi của dự án dẫn đến phải điều chỉnh sửa đổi, bổ sung, ảnh hưởng đến tiến độ, hiệu quả đầu tư của dự án. Việc xác định cây giống là thiết bị chưa phù hợp, dẫn đến dự án được duyệt thiếu chi phí cho hoạt động trồng và chăm sóc cây, gây khó khăn trong quá trình triển khai dự án.
Trong công tác quản lý dự án sâm Ngọc Linh, thời gian thực hiện dự án bị kéo dài; Ban Quản lý dự án có sự thay đổi về nhân sự nhiều lần, gây khó khăn trong quá trình quản lý dự án. Việc lựa chọn nhà thầu theo hình thức chỉ định thầu với dự án chưa đúng quy định. Công tác lập hồ sơ mời thầu chưa đúng pháp luật. Nhà thầu không đảm bảo nhân sự thi công; tiến độ thi công, cung cấp lắp đặt thiết bị còn chậm so với hợp đồng ký kết.
Thanh tra Chính phủ kết luận, trách nhiệm của các thiếu sót, vi phạm trên thuộc về lãnh đạo Bộ Khoa học - Công nghệ được giao phụ trách thời kỳ 2013-2017; các đơn vị, cá nhân thuộc Bộ Khoa học - Công nghệ (Tổng cục Tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng; Văn phòng Bộ; Vụ Kế hoạch-Tài chính; Thanh tra Bộ) giai đoạn 2013 - 2017.
Số tiền sai phạm được phát hiện qua công tác thanh tra, kiểm toán là hơn 32 tỉ, giai đoạn 2013 - 2017 là hơn 25,7 tỉ (đã xử lý hơn 24,4 tỉ đồng, còn phải xử lý tiếp hơn 1,3 tỉ). Thanh tra Chính phủ cũng yêu cầu Bộ Khoa học - Công nghệ và các chủ đầu tư dự án tổ chức kiểm điểm trách nhiệm nghiêm túc, đề xuất xử lý tập thể, cá nhân liên quan đến thiếu sót vi phạm.