Phơi xác 7 ngày, cả bản ăn cỗ
Đồng bào người H'Mông ở Mường Lát - Thanh Hóa là một trong những dân tộc thiểu số có nét sinh hoạt văn hóa phong phú, đặc sắc và bề dày lịch sử.
Tuy nhiên, vẫn còn khá nhiều phong tục lạc hậu, cổ hủ tồn tại đến ngày hôm nay, khiến cho đời sống của dân còn luẩn quẩn trong đói nghèo, bệnh tật, thậm chí còn chìm trong nợ nần sau những lần tổ chức các hủ tục. Và việc ma chay là một trong những hủ tục ghê rợn nhất của người H'Mông tại Mường Lát - Thanh Hóa.
Nếu người thân chết mà bỏ ngay vào quan tài là trái với tục lệ, làm như vậy sau khi chôn cất, linh hồn người chết sẽ không được “siêu thoát”, không được tổ tiên đón lên trời, kéo theo nhiều người chết sau đó và sẽ gây phiền hà cho người đang sống, gây ra bệnh tật, ốm đau, làm ăn lụi bại.
Vì thế, khi có người thân mất, các gia đình người H'Mông thường đặt người đã khuất vào cáng hay để trên một tấm ván treo lên sát vách giữa gian nhà.
| |
| Ảnh từ internet |
Việc để xác người chết trong nhà lâu ngày làm bốc mùi hôi thối không chỉ gây ra ô nhiễm môi trường cho gia chủ mà còn ảnh hưởng đến cả những gia đình ở xung quanh.
Ông Thào Bá Rơn cho biết: “Tục ma chay này đã có từ rất lâu đời và hiện nay vẫn phải giữ, việc phơi xác của người chết ở giữa gian nhà có ý chờ tổ tiên về nhận linh hồn của người chết lên thiên đàng”. Ông Rơn cũng cho biết thêm, việc để xác chết lâu ngày trong nhà cũng rất ngại vì mùi hôi thối bốc lên, ngửi rất buồn nôn, thậm chí khi tiếp xúc gần sẽ bị mắc bệnh, nhưng vẫn phải chịu vì đây là tục lệ.
Đồ cúng người chết của người H'Mông rất nhiều, bao gồm: Trâu, bò, lợn gà, cây xua ma quỷ, cây thang, vải vóc… Lễ cúng được tiến hành liên tục trong 5 đến 7 ngày. Người trong gia đình vẫn ăn, ngủ bình thường gần bên xác chết, xem như trong gia đình không có người mất.
Nhiều gia đình nghèo, khi có đám ma cũng phải lo đi vay tiền khắp nơi mua sắm đồ lễ với số lượng lớn để cúng cho người chết. Nhiều gia đình phải mất nhiều năm mới trả hết nợ vì những khoản “đầu tư” cho một đám ma chay. Đời sống của người dân đã khó khăn càng thêm khó khăn, nghèo đói.
Nếu là đám tang của những người chết trẻ thì việc tổ chức cúng càng to và dài ngày hơn, cả bản phải chít khăn tang trắng, bỏ việc đồng áng để đến lo tang. Sau khi đã chôn cất xong thì cả bản tập trung tại gia đình có người chết để ăn cỗ.
Phơi xác chết hàng chục ngày rồi mới mai táng
Phơi xác là một hủ tục rùng rợn đó của người H'Mông đã tồn tại hàng thế kỷ trên bản Lung Tang, thuộc xã Hồng Ngài, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La.
Khi một người trong gia đình chết, người thân của họ vẫn coi như còn sống nên vẫn giữ lối sinh hoạt như thường ngày. Theo đó, mọi người vẫn đút cơm, nước vào miệng cho người chết. Sau nhiều ngày, thức ăn lên men, thậm chí ruồi nhặng bâu đen quanh mặt người chết, họ vẫn tiếp tục đút cơm như thế.
| |
| Hình từ internet |
Thêm vào đó, hàng ngày, người sống còn khiêng người chết ra sân, đặt ngửa lên tấm ván đã chuẩn bị sẵn, để người chết được "ngắm" mặt trời. Dù mưa to hay nắng cháy thì phải khi mặt trời lặn mới được khiêng người chết vào nhà.
Tùy vào người chết có bao nhiêu con, người nhà sẽ đem “phơi nắng” người chết từng đó ngày. Có người đưa ra một hai ngày, nhưng có người đưa ra hàng tuần trời, kể cả chân tay, đầu, tóc… rời ra thì họ vẫn phải “cúng” cho đúng ngày, đúng tục.
Gần đây, người H'Mông không còn còn phơi xác người chết hàng chục ngày như xưa nữa, nhưng tục này vẫn được duy trì. Theo đó, tùy theo số con, cháu đông hay ít mà người sống giữ, phơi xác người chết từ 1-3 ngày rồi sẽ mang đi mai táng.
Người H'Mông ở vùng rừng núi Tà Xùa (vùng giáp ranh giữa Phù Yên và Bắc Yên, Sơn La) xưa kia cũng tồn tại hủ tục tương tự. Họ thường đặt xác người chết trên giàn, treo lơ lửng vách nhà cả nửa tháng để làm ma. Sau từng ấy ngày làm ma, không hề có phương pháp bảo quản, ướp lạnh nên xác phân hủy nặng./.