Lễ hội Gióng đền Phù Đổng là hội trận, được vua Lý Công Uẩn cho khởi tạo và tổ chức từ thời Lý. Lễ hội diễn ra từ ngày mùng 6 đến mùng 9 tháng Tư âm lịch hằng năm, nhằm tái hiện lại các trận đánh oai hùng của Thánh Gióng - người con của làng Phù Đổng đánh giặc ngoại xâm phương Bắc.
Lễ hội Gióng đền Phù Đổng năm 2024 được tổ chức trong 10 ngày, từ ngày 8/5 đến 17/5 (tức mùng 4 đến mùng 10 tháng Tư năm Giáp Thìn). Lễ hội Gióng đền Phù Đổng có phần lễ và phần hội đan xen nhau cùng nhiều hoạt động văn hóa truyền thống.
Trong đó, phần hội diễn ra từ ngày 8/5 đến 17/5 với các hoạt động văn hóa, văn nghệ truyền thống như: Hát tuồng, cải lương, quan họ; chung kết hội thi “Tìm hiểu về di tích lịch sử” trên địa bàn huyện Gia Lâm. Bên cạnh đó là các hoạt động thể thao, tổ chức hội thi nấu cơm, muối cà dâng Đức Thánh Gióng…
Phần lễ diễn ra từ ngày 13/5 đến 16/5 gồm: Lễ tế Thánh tại đền Thượng; ngoại đàn tại sân đền Thượng; rước khám đường; lễ rước cỗ về đền Mẫu; hội trận truyền thống tại Soi Bia.
Phần lễ ở Lễ hội Gióng đền Phù Đổng được coi là bảo tàng sống về tín ngưỡng dân gian và nghệ thuật trình diễn, với nhiều trò diễn xướng dân gian được tái hiện như: Hội trận gồm ba trận đánh của Thánh Gióng, các đám rước khám đường, rước nước, hát múa Ải Lao...
Theo đánh giá của các nhà nghiên cứu, hội Gióng xã Phù Đổng “là kịch trường dân gian rộng lớn, chứa đựng nhiều triết lý nhân văn sâu sắc, mô phỏng một cách sinh động diễn biến các trận đấu của Thánh Gióng và Nhân dân Văn Lang trong cuộc chiến chống giặc Ân, thông qua đó giáo dục lòng yêu nước, ý chí quật cường và khát vọng về một cuộc sống thịnh vượng cho mỗi gia đình, về một nền hòa bình cho quốc gia và thế giới”.
 |
|
|
Nét độc đáo của lễ hội Gióng chính bởi tính cộng đồng và do cộng đồng lưu giữ, thực hành. Từ ngàn đời qua, hội Gióng đền Phù Đổng đã được cộng đồng lưu giữ, bảo vệ như một phần máu thịt. Hội Gióng là hội trận tiêu biểu, thu hút sự tham gia đông đảo của cộng đồng dân cư; được trình diễn bằng hệ thống các biểu tượng mang đậm bản sắc văn hóa Việt.
Khu di tích đền Gióng xã Phù Đổng có 10 địa điểm liên quan, trong đó nổi bật nhất là đền Phù Đổng (hay còn gọi là đền Thượng) với quy mô bề thế, gồm nhiều hạng mục kiến trúc hiện còn bảo lưu được những mảng chạm khắc mang đậm phong cách nghệ thuật thế kỷ XVII – XVIII của kiến trúc đình làng vùng châu thổ Bắc bộ.
Năm 2013, khu di tích được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là di tích Quốc gia đặc biệt tại Quyết định số 2383/QĐ-TTg ngày 09/12/2013. Trước đó vào năm 2010, lễ hội Gióng tại xã Phù Đổng đã được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
