Cái chết bí ẩn, lăng mộ bí ẩn
Theo Đại Việt sử ký toàn thư, sau khi dẹp loạn 12 sứ quân và lên ngôi Hoàng đế, Đinh Tiên Hoàng ở ngôi 12 năm (từ đầu năm 968 đến cuối năm 979). Đến tháng 10 năm Kỷ Mão (979), Vua bị kẻ bề tôi phản nghịch là Đỗ Thích giết, thọ 55 tuổi, con trai ông là Đinh Liễn cũng bị hại cùng vua cha.
Theo chính sử, Đỗ Thích giết vua là để cướp ngôi, sách “Đại Việt sử ký toàn thư” cho biết như sau: “Trước đó Đỗ Thích làm chức lại ở Đồng Quan, đêm nằm trên cầu, bỗng thấy sao sa rơi vào miệng, Thích cho là điềm tốt, bèn nảy ra ý định giết vua. Đến đây, nhân lúc vua ăn yến ban đêm, say rượu nằm trong sân, Thích bèn giết chết”.
Sau này có nhiều giả thuyết khác nhau về vụ án cung đình triều Đinh, ý kiến cho rằng Đỗ Thích chỉ tay sai của một thế lực nào đó bởi vì ông ta là một viên quan nhỏ, không hề có uy tín hay vây cánh, lực lượng, dù có giết vua cũng không thể lên ngôi được.
 |
| Lăng mộ Vua Đinh |
Thuyết khác dựa trên câu sấm “Đỗ Thích thí Đinh Đinh, Lê gia xuất thánh minh…”, xuất hiện vào năm Giáp Tuất (974) và sự kiện sau khi lên ngôi, Lê Hoàn đã sai cấm cố những người trong hoàng tộc họ Đinh, coi đây có thể là biểu hiện cho thấy mưu đồ thoán đoạt của Lê Hoàn.
Lại có giả thuyết còn nói, thực ra Đỗ Thích giết vua chỉ mang mục đích trả thù cá nhân vì ông ta chính là con của Đỗ Cảnh Thạc, một sứ quân thời loạn đã bị chết khi Đinh Bộ Lĩnh đem quân đánh dẹp…
Sử sách đã viết rõ thủ phạm giết vua Đinh Tiên Hoàng là Đỗ Thích, nhưng sự thực có đúng như thế không hay còn có những mưu đồ, toan tính nào trong vụ án này, nếu có thì ai là chủ mưu?... Tất cả vẫn còn là một nghi án của lịch sử chưa được giải đáp.
Sử sách chép lại, sau khi Đinh Tiên đế băng hà, long thể của Ngài được đưa về an nghỉ tại phủ Trường Yên (còn gọi là phủ Tràng An, tương đương với địa phận tỉnh Ninh Bình ngày nay).
Tuy nhiên, xét theo một số sách địa chí thì Trường Yên còn là tên một xã, gồm Trường Yên Thượng và Trường Yên Hạ, nằm ở gần kinh thành Hoa Lư xưa và lăng vua Đinh được xây dựng ở đây, cụ thể là trên núi Mã Yên (núi Yên Ngựa), thuộc xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình ngày nay.
 |
| Lễ hội đền Đinh Tiên Hoàng tưởng nhớ công lao vua Đinh |
Từ điển Bách khoa Việt Nam có đoạn: “Lăng Đinh Tiên Hoàng được xây dựng trên đỉnh núi Mã Yên ở Hoa Lư, Ninh Bình. Lăng được xây dựng năm Minh Mạng thứ 21 (1841) và được trùng tu năm Hàm Nghi thứ nhất (1885).
Mã Yên ở bên phải đền vua Đinh là ngọn núi đá có 2 đỉnh nhô cao, giữa võng xuống như hình yên ngựa. Tương truyền, nơi đây được vua Đinh chọn làm án cho kinh đô Hoa Lư (theo thuyết phong thuỷ).
Lăng đặt chính giữa nơi võng xuống của hai đỉnh núi trên thế đất bằng phẳng, rộng vài trăm mét vuông. Lăng xây dựng bằng đá, quy mô kiến trúc nhỏ và đơn giản, phía trước dựng bia đá có đề dòng chữ: Đinh triều - Tiên Hoàng đế chi lăng".
Tương truyền, sau khi nhà vua băng hà, lăng mộ của Ngài đã được xây dựng với quy mô kiến trúc hoành tráng so với thời điểm ấy. Tuy nhiên trải qua thời gian, binh đao loạn lạc, lăng mộ Vua không còn giữ được uy nghi linh thiêng như ban đầu. Đến đời vua Minh Mạng nhà Nguyễn, lăng Đinh Tiên Hoàng mới được trùng tu, xây dựng lại.
 |
| Khu di tích đền Đinh nhìn từ đỉnh núi Mã Yên |
Lăng Vua Đinh được nhà Nguyễn xây lại bằng đá, có bệ thờ trên đặt lư hương đá, bên lăng dựng một tấm bia đá mặt trước khắc dòng chữ: “Đinh triều Tiên Hoàng đế chi lăng. Minh Mạng nhị thập nhất niên, ngũ nguyệt, sơ nhị nhật, phụng sắc kiến” (Lăng Đinh Tiên Hoàng đế. Ngày mồng 2 tháng 5 năm Minh Mạng thứ 21 (1840) phụng chỉ xây dựng).
Mặt sau của bia có hàng chữ: “Hàm Nghi nguyên niên, cửu nguyệt, nhị thập tứ nhật trùng tu tiên đế lăng” (Hàm Nghi năm đầu (1885), ngày 24 tháng 9, trùng tu lăng tiên đế).
Lăng Đinh Tiên Hoàng đặt trên núi nên gọi là “sơn lăng” (lăng vua ở trên núi). Nơi đặt lăng là một thung lũng đá vôi hơi trũng, rộng và bằng phẳng hình như yên ngựa nên gọi là Mã Yên, bốn mùa cây cối xanh tươi.
Ngoài quan niệm phong thủy, người xưa còn có hàm ý rằng lăng đặt ở đó để đề cao tinh thần thượng võ của vua Đinh, tuy đã về nơi chín suối hay ở nơi thiên giới nhưng Đinh Tiên Hoàng lúc nào cũng ở trên yên ngựa, gợi nhớ lại võ công oanh liệt một thời của Ngài.
Bí ẩn chưa có lời giải
Ngày nay, du khách tới cố đô Hoa Lư, sau khi leo 265 bậc đá sẽ tới viếng thăm lăng mộ vua Đinh trên núi Mã Yên Sơn. Tuy nhiên, theo nhiều người dân, đây chưa chắc đã là khu lăng mộ thật mà cũng có thể chỉ là lăng tưởng niệm mà thôi.
Từ bao đời nay, người dân Hoa Lư vẫn lưu truyền nhiều câu chuyện có liên quan đến lăng mộ vua Đinh, có thuyết kể rằng sau khi vua bị hại, triều đình đã làm 99 chiếc quan tài vua Đinh đưa vào chôn trong khắp vùng núi Hoa Lư, lăng trên Mã Yên Sơn là nơi chôn một trong 99 quan tài đó.
Có thuyết thì cho hay, vì sợ phe cánh, đồ đảng của Đỗ Thích chưa lộ diện, hoặc con cháu các sứ quân trước đây bị đánh bại sẽ báo thù, mà tìm cách cướp xác, đốt phá lăng vua Đinh nên hai đại thần đứng đầu triều đình và cũng là bạn kết nghĩa thuở nhỏ của vua là Đinh Điền và Nguyễn Bặc đã bí mật làm hai cỗ quan tài giả của Đinh Tiên Hoàng và Đinh Liễn đặt ở lầu Đại Vân để các triều thần và dân chúng đến điếu phúng tế lễ.
Còn quan tài có đặt xác vua và con trai được quàn tại một hang lớn trong hoàng thành, có lính canh nghiêm mật (Hang này đời sau gọi là Hang Quàn, nay thuộc địa phận xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, Ninh Bình).
Tới ngày an táng vua, có 10 cỗ xe ngựa chạm rồng, bên trong đều chở quan tài, từ hoàng cung chạy đi 10 hướng nên không ai biết nơi chôn cất cha con vua Đinh ở đâu, chỉ Đinh Điền và Nguyễn Bặc biết rõ nhưng không lâu sau khi vua Đinh mất, hai ông đã dấy binh đánh Lê Hoàn vì sợ họ Lê cướp ngôi, nhưng thua trận đều bị giết cả.
Còn các toán quân đi mai táng, không thấy ai trở về; người ta kể rằng tất cả họ vì lòng tận trung đã cùng nhau tuẫn tiễn để bảo toàn bí mật thiêng liêng ấy. Chính vì vậy, đâu mới là nơi an nghỉ vĩnh hằng của vị Hoàng đế vĩ đại trong điệp trùng non nước Hoa Lư vẫn là một bí ẩn chưa có lời giải đáp.
