Bản hợp đồng chưa có hiệu lực
Theo phản ánh, vợ chồng ông Võ Ngọc Thạch và bà Phan Phạm Thi Lệ Hà (địa chỉ phố Thuận Phát, phường Cam Thuận, TP Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa) có quan hệ họ hàng với ông Võ Ngọc Hiệp – chủ Xí nghiệp tư doanh chế biến thủy sản Cam Ranh (XN Cam Ranh).
Ông Hiệp nhờ vợ chồng ông Thạch dùng tài sản là nhà đất để ký kết Hợp đồng bảo lãnh giá trị quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất số 01/HĐBL/THACH ngày 1/6/2006 để đồng bảo đảm cho các khoản vay của XN Cam Ranh tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn – Chi nhánh Khánh Hòa (Agribank Khánh Hòa) và Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Nha Trang (Vietcombank Nha Trang).
Hai bên soạn hợp đồng với Điều 11.1 có nội dung: “Hợp đồng này có hiệu lực kể từ ngày được cơ quan đăng ký giao dịch bảo đảm chứng nhận …”. Tuy nhiên, cho đến nay, hợp đồng này chưa được đăng ký giao dịch bảo đảm.
Theo pháp luật về đất đai thời điểm đó, khoản 4 Điều 146 Nghị định số 181/2004/NĐ-CP quy định: “… hợp đồng bảo lãnh bằng quyền sử dụng đất có hiệu lực kể từ thời điểm đăng ký tại Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất... (VPĐKQSDĐ)”. Như vậy, Hợp đồng 01 này không phát sinh hiệu lực do không đăng ký giao dịch bảo đảm tại VPĐKQSDĐ.
Bên cạnh đó, năm 2010, XN Cam Ranh (là doanh nghiệp tư nhân một chủ) đã giải thể để thành lập Cty TNHH Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Cam Ranh (Cty Cam Ranh), là một công ty TNHH 2 thành viên. Khi có sự thay đổi pháp nhân mới, các khoản nợ cũ của XN Cam Ranh đã được chuyển giao sang cho Cty Cam Ranh theo các Phụ lục Hợp đồng tín dụng ký ngày 29/8/2012. Tuy nhiên, khi chuyển giao nợ này thì các ngân hàng cũng như XN Cam Ranh không hỏi ý kiến vợ chồng ông Thạch về việc có tiếp tục bảo đảm cho khoản nợ chuyển sang công ty mới này hay không?
Điều 317 Bộ luật Dân sự 2005 cũng quy định: “Trong trường hợp nghĩa vụ dân sự có biện pháp bảo đảm được chuyển giao thì biện pháp bảo đảm đó chấm dứt, nếu không có thoả thuận khác”. Như vậy, khi chuyển nợ từ XN Cam Ranh sang Cty Cam Ranh (pháp nhân mới), không có sự đồng ý của vợ chồng ông Thạch nên hợp đồng bảo lãnh đã ký cũng đương nhiên chấm dứt hiệu lực.
Mỗi lúc xử một kiểu
Do giữa XN Cam Ranh và Vietcombank phát sinh tranh chấp hợp đồng tín dụng nên ngày 5/1/2009, Vietcombank đã khởi kiện XN Cam Ranh ra TAND Khánh Hòa để yêu cầu thanh toán tiền vay và xử lý các hợp đồng bảo lãnh, thế chấp, trong đó có Hợp đồng bảo lãnh 01 2006.
Tại Bản án số 13/2009/KDTM-ST ngày 24/9/2009 TAND Khánh Hòa (đã có hiệu lực pháp luật) xét xử tranh chấp nêu trên đã nhận định Hợp đồng bảo lãnh 01 không có hiệu lực do không đăng ký giao dịch bảo đảm. Do đó, bản án không hề tuyên phải xử lý tài sản theo Hợp đồng bảo lãnh 01.
Tuy nhiên, khi xử vụ tranh chấp hợp đồng tín dụng phát sinh giữa Cty Cam Ranh và Agribank, Bản án số 04/2016/KDTM-ST ngày 17/10/2016 của TAND tỉnh Khánh Hòa lại tuyên Hợp đồng bảo lãnh số 01… có hiệu lực thi hành.
Từ hai bản án nêu trên, có thể thấy, cùng là một cấp tòa của TAND tỉnh Khánh Hòa, nhưng nhận định và phán quyết của hai HĐXX về cùng 1 giao dịch bảo đảm là hoàn toàn khác nhau.
Bản án số 04/2016/KDTM-ST đã bị vợ chồng ông Thạch kháng cáo và được TAND Cấp cao tại Đà Nẵng thụ lý phúc thẩm số 13/2016/TLPT-KDTM ngày 19/12/2016. Ngày 25/5/2018, tức là sau 1 năm rưỡi (kéo dài nhiều lần so với quy định), tòa mới đưa vụ án ra xét xử và tuyên Hợp đồng bảo lãnh số 01 ngày 1/6/2006 có hiệu lực mà không trích dẫn được hay dựa trên bất kỳ điều khoản cụ thể nào của pháp luật.
Đồng thời không xem xét các vi phạm tố tụng nghiêm trọng của HĐXX cấp sơ thẩm, có sự thiên vị với Agribank, như: Tòa sơ thẩm đã không xem xét đến yêu cầu phản tố của bị đơn; HĐXX sơ thẩm vi phạm nghiêm trọng những qui định của Bộ luật Tố tụng Dân sự và hướng dẫn của Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao.
Vợ chồng ông Thạch cho rằng những vi phạm của TAND tỉnh Khánh Hòa lẽ ra phải được Tòa án cấp trên khắc phục, nhưng HĐXX phúc thẩm TAND Cấp cao tại Đà Nẵng đã bỏ qua để xử lý tài sản nhà đất của mình sai quy định pháp luật. Ông Thạch cũng cho rằng tòa đã bao che cho những sai phạm của Agribank về việc cho vay bằng tài sản bảo đảm, dù biết tài sản bảo lãnh chưa đủ điều kiện đăng ký giao dịch bảo đảm, trái với các quy định của Ngân hàng Nhà nước.
