Hai bóng hồng làm rạng danh y học Việt
PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hoài và TS Hà Thị Thanh Hương là hai nhà khoa học nữ thuộc Trường ĐH Quốc tế - ĐHQG TP Hồ Chí Minh - được vinh danh tại Giải thưởng Phụ nữ Việt Nam năm 2024, với những phát minh, sáng chế có giá trị khoa học, thực tiễn cao, đóng góp tích cực cho cộng đồng.
PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hoài đã công bố 82 công trình nghiên cứu khoa học, trong đó có nhiều nghiên cứu về hệ protein (proteomics) và kháng thuốc. Còn TS Hà Thị Thanh Hương có nhiều nghiên cứu trong lĩnh vực y tế, như: Phần mềm Brain Analytics phân tích hình ảnh MRI sọ não người bệnh và chẩn đoán bệnh Alzheimer một cách chính xác, tự động, nhanh; các nghiên cứu về não bộ khi sinh viên và can thiệp để giảm stress... giúp chẩn đoán, cải thiện sức khỏe về não bộ, trí nhớ cho các bệnh nhân vùng sâu, vùng xa.
PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hoài đam mê với môn Sinh học và lĩnh vực y học từ khi còn là học sinh Trường THPT chuyên Nguyễn Trãi (Hải Dương). Chị từng đạt danh hiệu học sinh giỏi cấp quốc gia hai năm liền và được chọn vào đội tuyển dự thi Olympic Sinh học quốc tế.
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hoài, thời còn đi học, chị từng bị bắt nạt học đường khi chuyển từ trường làng lên trường huyện, cũng từng bị khủng hoảng tâm lý vì áp lực học tập quá cao, cũng từng thất bại khi tự mãn, lơ là... Khi trưởng thành hơn thì cũng trải qua vô số bài học xương máu vì không có đủ kinh nghiệm sống. Nhưng, nhờ đó, chị quen với áp lực và thất bại và tự rèn thành thói quen học tập và kiên trì, không ngại khó.
Đam mê với khoa học, cùng với những thành tích nổi bật từ thời phổ thông đã giúp Thu Hoài được tuyển vào chương trình Cử nhân khoa học tài năng (chuyên ngành Hóa sinh) của Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHQG Hà Nội). Những năm đầu đại học, cô sinh viên Thu Hoài đã từng bị sốc khi luôn cảm thấy bản thân không đủ thông minh bằng các bạn. Thế rồi, những khó khăn và thất bại dần trở thành động lực khiến Thu Hoài quyết tâm hơn, chấp nhận nhược điểm để ngày càng phát triển ưu điểm của bản thân.
Sau khi tốt nghiệp đại học, Thu Hoài sang Đức theo đuổi học vị tiến sĩ tại Đại học Greifswald. Sau đó, chị tiếp tục đi nhiều nơi như Viện Sức khỏe quốc gia Đài Loan (Trung Quốc), Viện nghiên cứu thuốc Louvain (Vương quốc Bỉ), Viện Sức khỏe Mỹ, Đại học Quốc gia Singapore… để học tập, nghiên cứu và cập nhật tri thức, kỹ năng. Thời điểm này, chị Thu Hoài nhận thấy tình trạng kháng thuốc kháng sinh là vấn đề y tế nghiêm trọng, tác động lớn đến hiệu quả điều trị và tỷ lệ sống sót, làm gia tăng chi phí chăm sóc sức khỏe, gánh nặng xã hội. Mong muốn được trở thành nhà giáo, ươm mầm cho thế hệ trẻ và đóng góp cho quê hương, chị Thu Hoài quyết định về nước, trở thành giảng viên của Trường Đại học Quốc tế và chọn hướng nghiên cứu các giải pháp giúp giảm tình trạng kháng kháng sinh và tăng hiệu quả điều trị.
Sau nhiều năm làm việc miệt mài, đề án nghiên cứu giúp chị trở thành một trong ba nhà khoa học nữ được trao giải Nhà khoa học nữ xuất sắc của L’Oréal - UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học năm 2023. Năm 2024, chị tiếp tục được Quỹ Giải thưởng Tài năng nữ Việt Nam trao Giải thưởng Phụ nữ Việt Nam. Hiện nay, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hoài là tác giả và đồng tác giả của 5 chương sách và 90 bài báo nghiên cứu, trong đó có 37 bài báo ISI/Scopus trong lĩnh vực nghiên cứu hệ protein (proteomics) và kháng thuốc.
Cũng như PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hoài, thời còn học lớp chuyên Sinh của Trường Phổ thông Năng khiếu ĐHQG TP HCM, TS Hà Thị Thanh Hương nhiều lần đưa người thân đi khám bệnh tại các bệnh viện tâm thần. Chứng kiến người thân bị trầm cảm và nhận thấy nhiều hạn chế của hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần ở Việt Nam, cô nữ sinh đã nhen nhóm mong muốn cải thiện tình trạng yếu kém nói trên từ những ngày ấy.
Sau này, khi đã thành danh, nỗi đau đớn, giày vò những người mắc bệnh trầm cảm càng thôi thúc nữ tiến sĩ nghiên cứu sâu chuyên sâu về thần kinh học. Hiện nay, nhóm nghiên cứu Brain Health Lab (Phòng Nghiên cứu sức khỏe não bộ) do TS Hà Thị Thanh Hương thành lập đang tập trung giải quyết những vấn đề liên quan tới sức khỏe não bộ, nhất là các bài toán đặc trưng cho bối cảnh ở Việt Nam. Điển hình như thiết kế các phương pháp can thiệp giúp hạn chế suy giảm nhận thức ở người lớn tuổi hay để giảm stress.
Năm 2023, TS Hà Thị Thanh Hương là một trong 10 gương mặt trẻ nhận Giải thưởng Quả Cầu Vàng, Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu 2023 với nghiên cứu phần mềm Brain Analytics, phân tích hình ảnh MRI sọ não người bệnh và chẩn đoán bệnh Alzheimer một cách chính xác, tự động, nhanh, đã được huấn luyện và kiểm tra trên cơ sở dữ liệu ADNI (Mỹ) với độ chính xác khoảng 96%. Phần mềm trên được các bác sĩ và sinh viên y khoa thuộc 8 bệnh viện khác nhau trên toàn quốc trải nghiệm và đánh giá, trong đó hơn 80% hài lòng với những tính năng mà phần mềm mang lại.
TS Thanh Hương đã có khoảng 30 công trình nghiên cứu về bệnh Alzhermer nói riêng và sức khỏe tâm thần nói chung. Năm 2024, nữ Tiến sĩ tiếp tục được Quỹ Giải thưởng Tài năng nữ Việt Nam trao Giải thưởng Phụ nữ Việt Nam với những thành tích nổi bật đã đóng góp cho cộng đồng. Thanh Hương bộc bạch, chị đã lựa chọn nghề nghiên cứu và giảng dạy là phù hợp với nguyện vọng của bản thân. Chị đã dành toàn bộ thời gian ở trường giảng dạy, nghiên cứu khoa học. Sau khi kết thúc công việc, thời gian còn lại chị dành cho gia đình và các con, không để hy sinh việc này cho việc kia.
Sự phát triển vượt bậc của nhà khoa học nữ
Có thể thấy, từ nghiên cứu y học, công nghệ sinh học đến kỹ thuật, môi trường và năng lượng, các nhà khoa học nữ Việt Nam đã có những đóng góp đáng kể, không chỉ trong việc khám phá những công nghệ mới mà còn trong việc ứng dụng những tiến bộ khoa học vào thực tiễn đời sống.
| |
Phụ nữ khởi nghiệp sáng tạo kinh tế xanh. (Ảnh minh họa: MOST) |
Trong thời đại công nghệ 4.0, các nhà khoa học nữ Việt Nam không ngừng học hỏi, sáng tạo và ứng dụng những tiến bộ mới nhất để đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế quốc gia. Có thể kể đến sự phát triển vượt bậc của các nhà khoa học nữ trong các lĩnh vực như y tế, môi trường và năng lượng tái tạo. Những nghiên cứu, phát minh của họ không chỉ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống mà còn góp phần bảo vệ môi trường, giải quyết các vấn đề liên quan đến biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.
Những nữ nhà khoa học này là những người đi đầu trong cuộc cách mạng xanh, tìm kiếm các giải pháp nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của con người lên môi trường. Dù đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, các nhà khoa học nữ Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Trong bối cảnh xã hội đang thay đổi không ngừng, áp lực từ cả công việc và cuộc sống gia đình đặt lên vai phụ nữ không hề nhỏ. Tuy nhiên, họ vẫn vượt qua những rào cản đó, bằng sự kiên cường và tài năng của mình, để vươn tới những tầm cao mới.
Chính phủ Việt Nam đã và đang tạo điều kiện thuận lợi cho phụ nữ phát triển thông qua các chính sách hỗ trợ và khuyến khích sự tham gia của phụ nữ trong lĩnh vực kinh tế, khoa học và công nghệ. Các chương trình thúc đẩy bình đẳng giới và bảo đảm quyền lợi cho phụ nữ trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội đã giúp họ có thêm động lực và cơ hội để phát triển. Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã tổ chức nhiều hoạt động nhằm tôn vinh các nhà khoa học nữ, khuyến khích họ tham gia tích cực vào các dự án nghiên cứu lớn của quốc gia. Những nỗ lực này không chỉ góp phần nâng cao vai trò của phụ nữ trong xã hội mà còn giúp Việt Nam giữ vững vị trí trên bản đồ khoa học và công nghệ thế giới.
Phụ nữ luôn là một nửa thế giới, với tinh thần sáng tạo, kiên cường và luôn hướng đến sự hoàn thiện, họ không chỉ góp phần xây dựng một xã hội thịnh vượng, mà còn trở thành những biểu tượng của sự tiến bộ và bình đẳng. Vai trò của phụ nữ trong thời đại mới không chỉ đơn thuần là người “giữ lửa” cho gia đình, mà còn là những người góp phần vào sự phát triển của xã hội trên mọi phương diện. Họ là những người mẹ, người vợ và cũng là những nhà lãnh đạo, nhà khoa học, doanh nhân với những đóng góp không thể phủ nhận.
Trong tương lai, sự kết hợp giữa tri thức, kinh nghiệm và niềm đam mê sáng tạo của các nữ doanh nhân và nhà khoa học sẽ tiếp tục đưa Việt Nam tiến xa hơn trên con đường phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và kinh tế - xã hội. Tin rằng, phụ nữ Việt Nam với tinh thần kiên cường và sáng tạo, chắc chắn sẽ còn gặt hái thêm nhiều thành công và đóng góp vào sự phồn thịnh của đất nước.
Theo Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, những năm gần đây, thu hẹp bất bình đẳng và nâng cao tỷ lệ nữ giới nghiên cứu khoa học đã đạt nhiều kết quả tích cực nhưng sự chênh lệch giới trong lĩnh vực STEM khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học vẫn còn rõ rệt. Kể từ khi Giải thưởng Nobel ra đời vào năm 1901, đã có hơn 640 nhà khoa học đã được trao giải trong các lĩnh vực: Vật lý, Hóa học và Y học, trong đó chỉ có 26 phụ nữ, chiếm 3%. Theo số liệu thống kê mới nhất, chỉ có 30% nhà nghiên cứu trên thế giới là nữ và tính riêng tại Đông Nam Á, tỷ lệ này là 27%. Phụ nữ chỉ tham gia 21% công việc trong lĩnh vực STEM trên toàn cầu. Nghiên cứu cũng cho thấy, tỷ lệ sinh viên nữ học các ngành liên quan đến công nghệ ở Việt Nam chiếm 37% (tỷ lệ chung của khu vực là 46%) so với tỷ lệ 61% (tỷ lệ chung khu vực là 47%) ở các ngành học khác. Khoảng cách giới tồn tại từ bậc giáo dục phổ thông và đại học sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến lựa chọn nghề nghiệp sau này của phụ nữ. Vấn đề này trở nên cấp bách hơn nữa khi khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được xác định là “chìa khóa”, động lực phát triển ở thời đại mới...