Hợp tác và kiện tụng
ALSIMEXCO là doanh nghiệp có chức năng và được cấp phép hoạt động hợp pháp trong lĩnh vực cung ứng và xuất nhập khẩu lao động trong và ngoài nước. Thực hiện chủ trương mở rộng thị trường xuất khẩu lao động (XKLĐ) của Nhà nước, ALSIMEXCO đã hợp tác và ký hợp đồng cung ứng lao động (CULĐ) với đối tác Cty Global Horizons Canada (Cty Global) để thực hiện đơn hàng đưa 100 lao động Việt Nam đi làm việc tại Canada và 200 lao động Việt Nam đi làm việc tại Isarel.
Do có các đơn hàng cùng thời điểm và cần vốn để thực hiện các đơn hàng XKLĐ này nên ALSIMEXCO mời gọi góp vốn từ các đối tác nhằm thực hiện đặt cọc để bảo đảm cho Hợp đồng CULĐ với Cty Global. Theo đó, trên cơ sở Hợp đồng CULĐ ký ngày 21/12/2009 giữa ALSIMEXCO và Cty Global, ông Vũ Hải Phong là một trong các đối tác được mời gọi góp vốn liên quan đến đơn hàng đưa 200 người đi Isarel.
Sau khi xem xét đơn hàng và các điều kiện của Hợp đồng ngày 21/12/2009 giữa ALSIMEXCO và Cty Global, đánh giá hiệu quả thực hiện Hợp đồng, ông Phong đã giao kết Hợp đồng hợp tác đầu tư số 01/2010/HTĐTTC ngày 10/8/2010 để đầu tư tiền đặt cọc nhằm bảo đảm cho việc thực hiện Hợp đồng CULĐ ngày 21/12/2009 của ALSIMEXCO với Global.
Ngay sau khi nhận được tiền do ông Phong chuyển khoản tại Ngân hàng Vietcombank là 5.730.000.000đ (tương đương 300.000 USD tại thời điểm thanh toán), ALSIMEXCO đã chuyển khoản đặt cọc cho Cty Global theo thỏa thuận của Hợp đồng CULĐ đã ký kết.
Do giám đốc Cty Global vi phạm pháp luật Mỹ trong vụ việc khác nên hợp đồng với ALSIMEXCO chưa thực hiện được. ALSIMEXCO khởi kiện và Tòa án có thẩm quyền Canada đã ra bản án buộc Cty Global hoàn trả số tiền ALSIMEXCO đã đặt cọc.
Không chờ đến khi ALSIMEXCO được thi hành án, ngày 9/12/2013 ông Phong khởi kiện tại TAND quận Long Biên yêu cầu tuyên bố Hợp đồng hợp tác đầu tư vô hiệu, buộc ALSIMEXCO hoàn trả 5.730.000.000đ.
Bản án sơ thẩm của TAND quận Long Biên số 08/2014/KDTM-ST ngày 14/8/2014 chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Phong; tuyên bố Hợp đồng hợp tác đầu tư tài chính số 01/2010/HTĐTTC ngày 10/8/2010 được ký kết giữa ông Phong và ALSIMEXCO là vô hiệu; buộc ALSIMEXCO hoàn trả lại cho ông Phong 5.730.000.000đ.
Tại Bản án phúc thẩm số 60/2015/KDTM-PT ngày 01/7/2015, TAND TP. Hà Nội đã sửa nhận định trong Quyết định của Bản án sơ thẩm nhưng vẫn chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Phong, buộc ALSIMEXCO hoàn trả cho ông Phong số tiền 5.730.000.000đ.
Nhiều căn cứ khiếu nại
ALSIMEXCO khiếu nại lên các cấp có thẩm quyền và lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cho rằng Tòa án các cấp đã vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Đó là thụ lý, giải quyết đơn khởi kiện trái mẫu quy định; thông báo nộp tạm ứng án phí trái luật; chấp nhận quan hệ ủy quyền trước khi thụ lý vụ án là trái luật. Bên cạnh đó, Tòa án các cấp giải quyết không đúng phạm vi yêu cầu của đương sự, vi phạm quy định tại Điều 5 Bộ luật Tố tụng Dân sự (BLTTDS).
ALSIMEXCO cho rằng Tòa án đã bỏ sót người tham gia tố tụng. Tại Điều 1 Hợp đồng hợp tác đầu tư giao kết giữa các bên ngày 10/8/2010 quy định: “Bên B đồng ý hợp tác đầu tư tài chính cho Bên A để khai thác Hợp đồng CULĐ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài số 01/ALS-GLOB/2009 ký kết giữa Alsimexco và Global Horizons Canada với các trách nhiệm và nghĩa vụ sau…
Sau khi tìm hiểu đơn hàng, Bên B đồng ý và bằng nguồn tài chính hợp pháp của mình đầu tư với Bên A để đặt cọc bảo lãnh hợp đồng cho đối tác nước ngoài… cho đơn hàng tuyển dụng 200 lao động Việt Nam đi làm việc tại Israel theo Hợp đồng CULĐ số 01/ALS-GLOB/2009 ký kết giữa Cty Alsimexco và Global Horizons Canada”. Do đó, Cty Global phải được xác định là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Trong hồ sơ khởi kiện, nguyên đơn có nộp cho Tòa án phán quyết của Tòa án nước ngoài. Thực tế, hiện nay cáo buộc phạm tội đối với người đứng đầu Cty Global đã bị Tòa án Mỹ bác bỏ nên phán quyết của Bản án nước ngoài áp dụng cho ALSIMEXCO và Cty Global còn phải xem xét lại khi Global kháng cáo.
Điều này ảnh hưởng rất lớn đến việc giải quyết vụ án này vì Cty Global đang chiếm giữ, quản lý số tiền 5,73 tỷ đồng của ông Phong chứ không phải là ALSIMEXCO, nên Cty Global cần được đưa vào tham gia tố tụng trong vụ án theo quy định tại Khoản 4 Điều 56 BLTTDS để xác định nghĩa vụ liên quan đến số tiền đặt cọc của Cty Global trong vụ án này. Vì có yếu tố nước ngoài nên việc Tòa án quận Long Biên thụ lý giải quyết vụ án là xác định sai thẩm quyền.
Tòa án hai cấp của Hà Nội tuyên hợp đồng vô hiệu do quy định tiền thanh toán là USD cũng chưa phù hợp quy định hướng dẫn đường lối xét xử của TANDTC. Thực tế thực hiện hợp đồng, ông Phong chuyển khoản cho ALSIMEXCO bằng tiền VND và ALSIMEXCO cũng đã thanh toán cho Cty Global số tiền 5.730.000.000 VND trên cơ sở chuyển đổi ngoại tệ trong thanh toán quốc tế của Vietcombank, theo quy định của pháp luật.
Như vậy, cần căn cứ quy định tại Điểm b Khoản 3 Phần I Nghị quyết số 04/2003/NQ-HĐTP ngày 27/5/2003 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp dụng một số quy định của pháp luật trong việc giải quyết các vụ án kinh tế để xác định Hợp đồng này không vô hiệu toàn bộ vì các bên có thỏa thuận giá cả bằng ngoại tệ mang tính chất là đồng tiền định giá nhưng sau đó các bên thực hiện thanh toán bằng đồng Việt Nam.
Bị đơn cho rằng Tòa án cấp phúc thẩm xác định hợp đồng hợp tác vô hiệu vì 2 lý do là ALSIMEXCO chưa được DOLAB cấp phép đối với Hợp đồng CULĐ sang Israel và đối tượng của Hợp đồng hợp tác không còn. Bị đơn cho rằng ALSIMEXCO đã được cấp phép cho hoạt động cung ứng và XKLĐ theo quy định của pháp luật, thể hiện ở Giấy phép do Bộ LĐTB&XH cấp cho doanh nghiệp. Pháp luật không có bất kỳ quy định nào buộc ALSIMEXCO phải xin cấp Giấy phép XKLĐ sang Israel.
Bản án phúc thẩm nhận định đối tượng của Hợp đồng hợp tác không còn nên không có cơ sở chấp nhận kháng cáo của ALSIMEXCO. Tuy nhiên, bản án nước ngoài của Tòa án Tối cao British Colombia (Canada) tuyên xử Cty Global phải trả cho ALSIMEXCO số tiền đặt cọc là bản án giải quyết vắng mặt và không có bất kỳ sự tham gia nào của Cty Global trong vụ kiện và đặc biệt bản án này chưa làm thủ tục công nhận thi hành án theo quy định. Do chưa được công nhận thi hành án đối với bản án nước ngoài nên ALSIMEXCO cũng không thể có quyền được nhận số tiền đặt cọc của Cty Global để trả lại cho ông Phong.
Như vậy, đối tượng của Hợp đồng hợp tác giữa ALSIMEXCO và ông Vũ Hải Phong là hoàn toàn đang tồn tại chứ không phải không còn để Tòa án cấp phúc thẩm xác định vô hiệu về đối tượng Hợp đồng. Hơn nữa, về nguyên tắc pháp luật, xác định tính vô hiệu điều khoản của hợp đồng là phải xác định vô hiệu ngay từ khi giao kết hợp đồng để không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên giao kết đối với hợp đồng vô hiệu, chứ không phải là chờ sau khi hợp đồng bị gián đoạn, chưa thực hiện được sau một vài năm thì điều khoản đó mới vô hiệu.
Những người quan tâm đến vụ án này tin rằng vụ án sẽ được xem xét, giải quyết đúng pháp luật, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các bên./.