Kết luận mới nhất của Tổng cục Thuế cho biết đại gia bán lẻ Metro có nhiều vi phạm. Mở đến 19 trung tâm xuyên trục Bắc – Nam, Metro Cash & Carry Việt Nam chính thức bị chỉ rõ hành vi trốn thuế, chuyển giá khi đưa những kê khai tài chính không chuẩn xác, hạch toán vào chi phí một số khoản không đúng quy định. Qua thanh tra đã yêu cầu Công ty điều chỉnh giảm lỗ, giảm khấu trừ và truy thu thuế tổng số tiền: 507 tỷ đồng.
Không chỉ truy thu mà cần phải phạt
Bình luận về việc vạch mặt, chỉ tên doanh nghiệp chuyển giá của Tổng cục Thuế, chuyên gia kinh tế, TS Lê Đăng Doanh, cho rằng cơ quan này cần thể hiện quyết tâm mạnh mẽ hơn nữa trong việc bảo đảm công bằng cho môi trường đầu tư tại Việt Nam.
Từ lâu, những nghi vấn về hành vi chuyển giá ở một số doanh nghiệp lớn, đặc biệt là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) đã được đặt ra, nhưng số bị vạch mặt, chỉ tên rất ít. Hàng loạt nhà đầu tư ở Việt Nam làm ăn thua lỗ triền miên, nhưng vẫn rót vốn để mở rộng sản xuất, kinh doanh là hiện tượng hết sức vô lý.
Theo TS Lê Đăng Doanh, trước thủ đoạn chuyển giá tinh vi của các tập đoàn xuyên quốc gia, hoạt động chống chuyển giá của Việt Nam còn nhiều hạn chế, do hệ thống pháp luật chưa chặt chẽ, cũng như sự hạn chế về nghiệp vụ của cơ quan thuế. “Không thể tạo thiên đường cho những kẻ trốn thuế đến Việt Nam làm ăn. Đó không phải mục tiêu thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam”, TS Lê Đăng Doanh bày tỏ.
Chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Minh Phong cũng cho rằng, việc truy thu thuế đối với các doanh nghiệp chuyển giá là việc làm cần thiết nhằm chống thất thu ngân sách, đồng thời đảm bảo môi trường kinh doanh công bằng giữa các doanh nghiệp.
Mặt khác, việc truy thu thuế này cũng đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả, hiệu lực của quản lý Nhà nước. Với năng lực thanh tra có hạn, không thể triển khai ở diện rộng thì cơ quan thuế nên bắt đầu điều tra từ những doanh nghiệp có nguy cơ trốn thuế cao nhất. Trong trường hợp này, nếu doanh nghiệp hoàn tất việc chuyển nhượng, sẽ rất khó khăn trong vấn đề truy thu thuế do vướng nhiều thủ tục liên quan.
“Đối với các doanh nghiệp chuyển giá như Metro, ngoài việc truy thu tiền thuế, cần tính tới việc phạt thêm. Vụ việc này cho thấy, việc thanh tra, chống chuyển giá cần được thực hiện mạnh mẽ hơn nữa” – TS. Phong nhấn mạnh.
Ở một góc nhìn khác, ông Vũ Vinh Phú - Chủ tịch Hiệp hội Siêu thị Hà Nội nhận định rằng, các doanh nghiệp nước ngoài đang được hưởng quá nhiều ưu tiên, ưu đãi.
“Cơ quan Thuế Tổng Cục Thuế, thuế địa phương tại sao không theo sát? Vì vậy đơn vị này phải chịu trách nhiệm về vấn đề nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp. Động thái của Bộ ban ngành cụ thể là Bộ Công thương cũng phải chủ động” – ông Phú nhấn mạnh.
Trước ý kiến cho rằng, việc thanh tra, chống chuyển giá sẽ ảnh hưởng tới việc thu hút vốn FDI, các chuyên gia kinh tế khẳng định, doanh nghiệp làm ăn nghiêm túc sẽ không lấy việc chuyển giá làm lợi thế đầu tư. Bởi hiện tại, Việt Nam đang dành nhiều ưu đãi về thuế, đất đai... cũng như có nhiều ưu thế về nhân công để thu hút đầu tư.
 |
| Nhiều câu hỏi được đặt ra sau vụ việc Metro Việt Nam trốn thuế. |
Khoảng trống pháp lý và năng lực cán bộ
Để ngăn chặn có hiệu quả hành vi chuyển giá, trốn thuế, nguồn nhân lực có trình độ cao, có trách nhiệm với công việc được coi là một trong những yếu tố quyết định. Bên cạnh đó, ngành thuế chưa được trao quyền điều tra nên rất khó khăn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyển giá. Các quốc gia trên thế giới kiểm soát hiệu quả hoạt động chuyển giá đều được trao quyền điều tra. Việc chưa được trao quyền điều tra là rào cản trong công tác quản lý giá chuyển nhượng của cơ quan thuế.
Không chỉ vậy, thời hạn thanh tra chuyển giá bị khống chế bởi quy định chung tại Luật Thanh tra nên thường rất ngắn. Theo thông lệ quốc tế, để hoàn thành một vụ việc thanh tra, điều tra về giá chuyển nhượng thường kéo dài từ 18 đến 24 tháng. Tại Việt Nam, thời hạn thanh tra chuyển giá được quy định chung trong Luật Thanh tra từ 30 đến 45 ngày/vụ việc là quá ngắn.
Bên cạnh đó, chính sách vốn mỏng là quy định đối với khoản chi trả lãi tiền vay vốn sản xuất kinh doanh tối đa được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN tương ứng với mức tỷ lệ vay vốn trên vốn chủ sở hữu của các DN. Chính sách này được nhiều trên thế giới như Trung Quốc, Thái Lan, Hà Lan, Mỹ… quy định và áp dụng.
Theo thống kê của cơ quan thuế, chi phí lãi vay hàng năm chiếm khoảng 1% - 3% doanh thu thuần hàng năm của Metro Việt Nam.
Về khía cạnh tài chính, doanh nghiệp hoạt động kinh doanh phải áp dụng chính sách đòn bẩy tài chính để bảo đảm hiệu quả sử dụng vốn đầu tư kinh doanh. Tuy nhiên, tỷ lệ được vay bao nhiêu trên vốn chủ sở hữu thì chưa được quy định trong Luật doanh nghiệp hay Luật đầu tư tại Việt Nam. Do vậy, các doanh nghiệp này có quyền vay vốn tối đa với khả năng của mình, miễn là doanh nghiệp có tài sản đảm bảo thế chấp hay được bảo lãnh từ một bên thứ ba.
Lợi dụng chính sách này và dựa vào lợi thế cạnh tranh của Tập đoàn Metro trên toàn cầu, Metro Việt Nam đã được Tập đoàn Metro bảo lãnh cho các khoản vay từ ngân hàng thương mại trong và ngoài nước.
Mặc dù nguồn vốn chủ sở hữu cho đầu tư ban đầu chỉ là 78 triệu USD nhưng tại thời điểm 31/12/2013, giá trị các khoản nợ tài chính như vay ngân hàng cao gấp 40 lần so với nguồn vốn chủ sở hữu, sau khi trừ đi khoản lỗ luỹ kế.
Việc thiếu qui định chặt chẽ về chính sách vốn mỏng, đã tạo cho Metro Việt Nam nhiều cơ hội cạnh tranh tại Việt Nam và có được nguồn vốn để trả tiền thuê các lô đất và tiếp tục mở rộng qui mô kinh doanh của mình.
Đây là những hạn chế từ các quy định trong Luật đầu tư, Luật doanh nghiệp và một số qui định khác, nên đã tạo ra khoảng trống pháp lý để Metro Việt Nam trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế của mình. Đây cũng là vấn đề pháp lý cần được quan tâm đối với những nhà hoạch định chính sách của Việt Nam để giúp thu hút nguồn vốn lành mạnh từ các nhà đầu tư đến từ nước ngoài./.
