Việc quy định người được TGPL dựa trên 02 nguyên tắc, tiêu chí sau đây: Một là, thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước về đền ơn đáp nghĩa đối với người có công với cách mạng; chính sách dân tộc; chính sách hình sự đối với người dưới 18 tuổi bị buộc tội, chính sách chăm sóc và bảo vệ trẻ em. Đây là những đặc thù của Việt Nam trong việc thực hiện các chính sách phát triển kinh tế - xã hội.
Hai là, trợ giúp đối với một số nhóm đối tượng yếu thế nhất trong xã hội có khó khăn về tài chính, không đủ khả năng chi trả thù lao cho luật sư cung cấp dịch vụ pháp lý. Đây là bản chất của hoạt động TGPL đã được nhiều nước công nhận trên thế giới.
Trước đây, do tình hình kinh tế - xã hội của đất nước còn nhiều khó khăn nên Luật TGPL năm 2006 chỉ quy định 06 diện người được TGPL. Nhưng trong bối cảnh tình hình kinh tế - xã hội của nước ta hiện nay phát triển, có đủ nguồn lực để mở rộng diện người được TGPL. Vậy nên, Điều 7 của Luật TGPL năm 2017 đã mở rộng với 14 diện người được TGPL, trong đó có diện người kế thừa từ Luật TGPL năm 2006 được phát triển hơn, cụ thể như sau:
Nhóm thứ nhất: Người được TGPL được kế thừa hoàn toàn từ Luật TGPL năm 2006 gồm 02 diện là: (1) Người có công với cách mạng (khoản 1); (2) Người thuộc hộ nghèo (khoản 2).
Nhóm thứ hai: Người được TGPL được kế thừa và mở rộng từ Luật TGPL năm 2006 gồm 02 diện là: (1) Trẻ em (khoản 3, được mở rộng từ trẻ em không nơi nương tựa); (2) Người dân tộc thiểu số cư trú (thường trú hoặc tạm trú) tại các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn (khoản 4, được mở rộng từ người dân tộc thiểu số thường trú tại các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn).
Nhóm thứ ba: Người được TGPL được bổ sung mới gồm 02 diện là: (1) Người bị buộc tội từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi (khoản 5, hiện nay đang thuộc trường hợp cơ quan tiến hành tố tụng phải chỉ định Trung tâm TGPL nhà nước cử Trợ giúp viên pháp lý, luật sư bào chữa cho người thuộc diện được TGPL theo Điều 76 Bộ luật Tố tụng Hình sự); (2) Người bị buộc tội thuộc hộ cận nghèo.
Nhóm thứ tư: Người được TGPL có khó khăn về tài chính không có tiền để thuê dịch vụ pháp lý đối với 08 diện tại khoản 6 là: (1) Cha đẻ, mẹ đẻ, vợ, chồng, con của liệt sĩ và người có công nuôi dưỡng khi liệt sĩ còn nhỏ; (2) người nhiễm chất độc da cam; (3) người cao tuổi; (4) người khuyết tật; (5) người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi là bị hại trong vụ án hình sự; (6) nạn nhân trong vụ việc bạo lực gia đình; (7) nạn nhân của hành vi mua bán người theo quy định của Luật Phòng, chống mua bán người; (8) người nhiễm HIV. Tại Điều 2 Nghị định số 144/2017/NĐ-CP ngày 15/12/2017 của Chính phủ Quy định chi tiết một số điều của Luật TGPL quy định: “Điều kiện khó khăn về tài chính của người được TGPL quy định tại khoản 7 Điều 7 của Luật TGPL là người thuộc hộ cận nghèo hoặc là người đang hưởng trợ cấp xã hội hàng tháng theo quy định của pháp luật”. Như vậy, đối với nhóm người này phải đáp ứng hai điều kiện: Có khó khăn về tài chính và thuộc một trong tám diện người nêu trên.
Có thể thấy việc mở rộng diện đối tượng TGPL nêu trên đã thể hiện rõ nét chính sách nhân văn, sự quan tâm toàn diện của Đảng và Nhà nước đối với các đối tượng chính sách và đối tượng yếu thế. Khi đáp ứng được đầy đủ, chất lượng nhu cầu TGPL của các diện người được quy định trong Luật cũng sẽ góp phần thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.
