Bình quân cứ cách 1,45km/bến bãi là quá dày, số lượng bến bãi quá nhiều, mật độ quá dày không những gây khó khăn cho công tác quản lý nhà nước của cơ quan chức năng mà còn là điều kiện thuận lợi cho việc tập kết, mua bán, kinh doanh cát trái phép của chủ bến bãi. Hầu hết các bến bãi ở cạnh mép bờ sông nên chủ bến lợi dụng để trực tiếp khai thác cát trái phép.
Chỉ tính riêng tại 46 bãi tập kết cát sỏi đang hoạt động, đã có tới 28 bãi không có giấy phép hoạt động bến bãi, 18 bãi tập kết không nằm trong quy hoạch theo Quyết định 372/2006 của UBND tỉnh Hưng Yên; 27 bãi không có hợp đồng thuê đất; 10 bãi không có giấy phép bến thủy nội địa; 21 bãi không có cam kết/kế hoạch bảo vệ môi trường theo quy định.
Một số địa phương có nhiều bãi tập kết vi phạm không có giấy phép hoạt động, không có hợp đồng thuê đất gồm: TP Hưng Yên có 8/8 bãi vi phạm; huyện Tiên Lữ có 6/8 bãi vi phạm; huyện Khoái Châu có 7/13 bãi vi phạm; huyện Kim Động có 4/8 bãi vi phạm.
Tại các huyện Văn Giang, Khoái Châu để xảy ra việc khai cát trái phép, đã bị cơ quan công an khởi tố vụ án.
Thanh tra Chính phủ (TTCP) kiểm tra trực tiếp tại 22 bến bãi tập kết cát sỏi trên địa bàn tỉnh, còn phát hiện hàng loạt vi phạm khác: Vi phạm khu vực lưu không hành lang bảo vệ đê điều, hành lang thoát lũ; việc xử lý bụi tại các điểm tập kết cát chưa đạt yêu cầu; thiếu báo cáo kết quả quan trắc định kỳ hàng năm…
Việc vi phạm của các bãi tập kết cát sỏi trên địa bàn tỉnh đã kéo dài từ nhiều năm, qua các thời kỳ. UBND tỉnh, các huyện, TP đã nhiều lần thực hiện việc thanh, kiểm tra nhưng thiếu kiên quyết, quyết liệt trong chỉ đạo xử lý.
Kiểm tra 8 dự án khu đô thị, khu công nghiệp, công trình đường giao thông giai đoạn 2011-2018, TTCP phát hiện tổng số khối lượng cát đã được sử dụng để san lấp khoảng 14,5 triệu m3. Thế nhưng, tổng khối lượng cát kê khai nộp thuế của toàn bộ 12/12 dự án khai thác cát được cấp phép chỉ là gần 3,5 triệu m3.
"Như vậy, khối lượng thực cát kê khai của các dự án có giấy phép chỉ đạt 23,7% so với nhu cầu cát đã được sử dụng tại 8 dự án. Do đó, khối lượng cát còn lại rất lớn (trên 11 triệu m3) đã được sử dụng san lấp - khối lượng cát này được nhiều công ty, cá nhân tại tỉnh Hưng Yên và một số DN từ các địa phương khác cung cấp - có căn cứ nghi ngờ một phần cát này là “cát tặc” (cát được khai thác trái phép)", kết luận thanh tra (KLTT) khẳng định.
Do điều kiện thời gian nên TTCP chưa xác minh cụ thể, chi tiết về nguồn gốc cát, việc thực hiện nghĩa vụ tài chính về thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường liên quan. TTCP yêu cầu UBND tỉnh Hưng Yên cần có kế hoạch thanh tra việc sử dụng cát tại một số dự án khu đô thị, khu công nghiệp, công trình đường giao thông để rà soát, chấn chỉnh vấn đề này.
Ngoài ra, ít nhất 35 DN, cá nhân cung cấp khối lượng cát cho 8 dự án nêu trên, chỉ có Cty TNHH Phúc Lộc Thịnh tại huyện Kim Động là có giấy phép khai thác được cấp; các DN, cá nhân còn lại đều không có giấy phép khai thác mà thực hiện việc thu mua từ nhiều DN, cá nhân, bến bãi khác trong và ngoài tỉnh.
Qua xác minh cho thấy còn có khối lượng cát được thu mua, gom trong thời gian dài tại các tàu, thuyền trôi nổi trên sông Hồng (ví dụ, khối lượng trên 286.600m3 cát san lấp tại dự án Khu nhà ở Lạc Hồng Phúc do ông Nguyễn Tiến Mạnh cung cấp 243.550m3 cát tại dự án đường bộ nối cao tốc Hà Nội - Hải Phòng với cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình của DNTN Xây dựng & Thương mại Mạnh Hùng).
"Việc thu mua, gom cát được thực hiện trong thời gian dài, qua nhiều chủ, trong đó có việc mua gom từ các tàu thuyền không có địa chỉ, số hiệu hoạt động trên sông Hồng. Do đó, khối lượng cát lớn đã được cung cấp sử dụng san lấp nhưng rất khó khăn trong việc xác định nguồn gốc cát (người trực tiếp khai thác) để thực hiện truy thu thuế, phí liên quan của cơ quan chức năng tỉnh", theo KLTT.
TTCP kiến nghị Hưng Yên chỉ đạo Công an tỉnh xác minh, làm rõ nguồn gốc cát cung cấp tại 8 dự án nêu trên để xử lý theo quy định.
TTCP cũng kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo UBND tỉnh Hưng Yên giao công an kiểm tra làm rõ việc khai thác, tiêu thụ cát của 3 Cty gồm Cty CP Đầu tư Xây dựng Hà Thành UDIC, Cty CP Đầu tư Việt Linh - Hà Nội, Cty CP Đầu tư Phát triển Phố Hiến.
Trường hợp tiêu thụ cát không đúng đối tượng thì xử lý nghiêm theo quy định (các công ty này chỉ được khai thác để cung cấp cát cho việc duy tu, sửa chữa các công trình hạ tầng kỹ thuật của tỉnh mà không được tiêu thụ cát ra bên ngoài).
Xử lý nghiêm vi phạm của chủ đầu tư các dự án khai thác cát, chủ các bến bãi tập kết, kinh doanh cát đã được chỉ ra. Trước mắt tạm dừng hoạt động các bến bãi tập kết cát có các vi phạm.
Được biết, Phó Thủ tướng Thường trực mới đây đã có ý kiến đồng ý với KLTT và giao UBND tỉnh Hưng Yên tổ chức thực hiện các kiến nghị của TTCP; tổng hợp kết quả, báo cáo Thủ tướng trong tháng 5/2021.