Đồng thời đây cũng là nhằm thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị Chánh án các nước ASEAN, đến 2025 Việt Nam hoàn thành việc xây dựng Tòa án điện tử. Hệ thống hỗ trợ cho thẩm phán (trợ lý ảo) là một bộ phận của Tòa án điện tử.
Trợ lý ảo là hệ thống hỗ trợ cho thẩm phán, là tổ hợp nhiều phần mềm ứng dụng liên kết với hệ thống tố tụng điện tử, ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Hệ thống đóng vai trò như một thư ký riêng trợ giúp các thẩm phán theo dõi, quản lý được công việc; đưa ra các cảnh báo, thông báo, nhắc việc; tìm kiếm, tra cứu văn bản pháp luật, án lệ; tự động phân tích tình trạng pháp lý, hành vi pháp lý để tìm kiếm các vụ án đã được xét xử có tình trạng pháp lý, hành vi pháp lý tương tự và các văn bản pháp luật, án lệ liên quan đến vụ án; lập kế hoạch giải quyết vụ án; hỗ trợ xác minh thông tin; hỗ trợ viết bản án; mã hóa và đăng tải bản án/quyết định lên cổng thông tin điện tử Tòa án; phát hành, tống đạt bản án/quyết định và các văn bản tố tụng; tạo lập, quản lý hồ sơ điện tử.
Trợ lý ảo là một phần mềm có thể thực hiện được các tác vụ hoặc dịch vụ cho một cá nhân dựa trên các câu hiệu lệnh hoặc câu hỏi trong một hoặc một vài lĩnh vực. Trợ lý ảo giúp tiết kiệm thời gian thông qua hỗ trợ tìm kiếm thông tin nhanh chóng, trả lời ngắn gọn, chính xác; nâng cao hiệu quả công việc thông qua hỗ trợ giải quyết công việc và tự động thực hiện các tác vụ đơn giản, thường xuyên lặp lại; cung cấp thông tin chính xác, cập nhật thông qua tri thức chuyên gia, đóng góp của cộng đồng người sử dụng, dữ liệu được cập nhật liên tục; đồng thời giao tiếp thân thiện thông qua việc có thể tương tác bằng chữ viết hoặc bằng giọng nói, giao tiếp thân thiện, dễ dàng sử dụng.
Theo một số đánh giá, hệ thống Tòa án cần thiết có trợ lý ảo vì: Thứ nhất, số lượng văn bản pháp luật nhiều và thường xuyên được sửa đổi, bổ sung đáp ứng xu thế phát triển của xã hội: hiện có hơn 150.000 văn bản luật và dưới luật; gần 50 nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán, nhiều án lệ, hơn 680.000 công bố bản án…
Thứ hai, số lượng vụ việc cần xử lý hàng năm lớn và có xu thế tăng hàng năm; như năm 2020, các Tòa án đã thụ lý hơn 600.000 vụ việc. Thứ ba, giúp cán bộ, công chức tiếp cận với phương thức làm việc hiện đại để nâng cao hiệu quả giải quyết công việc.
Trong những năm qua, tình hình kinh tế - xã hội của nước ta ngày càng phát triển, đồng nghĩa với số lượng các vụ việc tăng lên cả về số lượng lẫn độ khó. Trợ lý ảo được kỳ vọng là công cụ giúp việc đắc lực của các thẩm phán trong bối cảnh hiện nay trước áp lực nặng nề với số lượng án. Việc xây dựng thành công hệ thống phần mềm trợ lý ảo Tòa án mang ý nghĩa vô cùng quan trọng trong công cuộc cải cách tư pháp, bắt kịp xu hướng tư pháp thế giới, chứng tỏ nỗ lực của Việt Nam trong sản xuất ứng dụng các thành tựu khoa học – công nghệ.
Luật gia Trần Mộng Bình
