Công cụ trao quyền đa chiều
Trong lĩnh vực kinh doanh, điện thoại thông minh và các ứng dụng trực tuyến đang tạo ra những kênh bán hàng mới đầy tiềm năng cho phụ nữ dân tộc thiểu số (DTTS). Theo Hội Liên hiệp Phụ nữ (LHPN) Việt Nam, nhiều phụ nữ DTTS đã bắt đầu tiếp cận và làm chủ công nghệ, phát triển kinh tế gia đình thông qua hình thức bán hàng online.
Như câu chuyện của chị Đặng Thị Hồng ở thôn Cần Nông, xã Hồng Quảng (A Lưới) là một ví dụ điển hình, truyền cảm hứng trên truyền thông, mạng xã hội. Ban đầu, chị gặp khó khăn trong việc tiêu thụ sản phẩm nấm hữu cơ của mình. Sau khi tìm hiểu và thử nghiệm bán hàng qua livestream trên mạng xã hội, chị đã dần phát triển kênh bán hàng hiệu quả, thu hút được nhiều khách hàng và tạo ra thu nhập ổn định cho gia đình. Đây không phải câu chuyện của riêng chị Hồng, ngày nay, thông qua các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Zalo và các trang thương mại điện tử, phụ nữ DTTS có thể quảng bá sản phẩm nông sản, thủ công mỹ nghệ đặc trưng của địa phương mình đến với đông đảo khách hàng trên cả nước, thậm chí cả quốc tế.
Mặt khác, điện thoại thông minh cũng giúp phụ nữ DTTS dễ dàng kết nối và duy trì liên lạc với gia đình, bạn bè và cộng đồng. Các ứng dụng nhắn tin, gọi điện miễn phí như Zalo, Viber, Facebook Messenger không chỉ giúp họ tiết kiệm chi phí mà còn tạo điều kiện thuận lợi để chia sẻ thông tin, trao đổi kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau trong cuộc sống. Hơn nữa, việc tham gia vào các nhóm chat, diễn đàn trực tuyến còn giúp họ mở rộng mạng lưới quan hệ xã hội, học hỏi những kiến thức và kỹ năng mới. Những năm qua, Hội LHPN Việt Nam đã có nhiều chương trình hướng dẫn phụ nữ DTTS sử dụng điện thoại thông minh để lập nhóm chat, tạo ra những không gian tương tác tích cực, góp phần tăng cường sự gắn kết cộng đồng và hỗ trợ lẫn nhau tại các địa phương. Đơn cử, tại thôn Bản Trang, xã Cốc Mỳ (huyện Bát Xát, Lào Cai) ngày nay, rất nhiều phụ nữ người dân tộc Dao đều khá thành thạo sử dụng điện thoại thông minh. Đối với những người chưa thành thạo thao tác, chị em hướng dẫn nhau cách sử dụng các tính năng, nhờ đó năng lực của mỗi người ngày càng được nâng cao hơn.
Chiếc điện thoại thông minh kết nối Internet còn giúp phụ nữ DTTS dễ dàng truy cập vào nguồn thông tin phong phú và đa dạng trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Họ có thể đọc báo điện tử, xem tin tức trực tuyến để cập nhật tình hình thời sự, chính sách của Nhà nước, các thông tin về y tế, giáo dục, nông nghiệp và các vấn đề xã hội khác. Tiện ích rõ ràng nhất là trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ công, liên quan trực tiếp đến cuộc sống người dân. Nhiều dịch vụ hành chính công hiện đã được đưa lên trực tuyến, cho phép người dân thực hiện các thủ tục một cách nhanh chóng và thuận tiện thông qua điện thoại thông minh. Việc trang bị kỹ năng số giúp phụ nữ DTTS có thể tiếp cận và sử dụng các dịch vụ này, giảm bớt thời gian và chi phí đi lại, đồng thời tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý nhà nước.
Tại xã Nà Khương (huyện Quang Bình, tỉnh Hà Giang) - nơi sinh sống của các DTTS như Mông, Dao, La Chí…, phụ nữ dân tộc vẫn gặp nhiều khó khăn, nhất là trong việc tiếp cận thông tin. Theo Hội LHPN xã Nà Khương, việc thiếu thông tin đã tác động sâu sắc đến đời sống của họ trên địa bàn, như tình trạng một số phụ nữ dân tộc Dao, Mông kết hôn sớm, không đăng ký kết hôn vẫn còn tồn tại. Do không hiểu quyền của mình trong hôn nhân, nhiều phụ nữ không được pháp luật bảo vệ khi bị bạo hành hoặc khi ly hôn; con cái của họ không có giấy khai sinh, khó tiếp cận y tế và giáo dục. Để giải quyết tình trạng này, nhóm Zalo và Facebook là một trong các giải pháp, công cụ quan trọng giúp các chị em tiếp cận, chia sẻ thông tin nhanh chóng. Thông qua đó, chị em có thể cập nhật nhanh chóng các chính sách mới, các hoạt động của Hội LHPN và những sự kiện quan trọng trong cộng đồng. Hội LHPN xã Nà Khương còn phối hợp với các tổ chức xã hội, các doanh nghiệp và chính quyền địa phương để hỗ trợ thiết bị công nghệ cho các hộ gia đình khó khăn.
Điện thoại thông minh cũng có thể trở thành một công cụ học tập hiệu quả, đặc biệt là trong bối cảnh giáo dục trực tuyến ngày càng phát triển, mở ra cơ hội học tập suốt đời. Phụ nữ DTTS có thể sử dụng điện thoại để truy cập vào các khóa học trực tuyến, các tài liệu học tập miễn phí, tham gia vào các diễn đàn học tập và kết nối với giáo viên, học viên khác. Những cơ hội này không chỉ giúp họ nâng cao kiến thức, kỹ năng và trình độ chuyên môn, mà còn cải thiện cơ hội việc làm và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Thực tế cho thấy, từ chiếc điện thoại thông minh, có nhiều mô hình ứng dụng công nghệ số thành công từ chính các cộng đồng phụ nữ dân tộc đã đem lại nhiều lợi ích thiết thực cho chính cộng đồng địa phương họ, truyền cảm hứng và xứng đáng được nhân rộng. Một minh chứng khác là Hội LHPN xã Khâu Vai (huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang) đã có sáng kiến xây dựng các video truyền thông bằng tiếng dân tộc Mông. Dựa vào tình hình thực tế ở địa phương, các chị em đã tìm ý tưởng, tiến hành xây dựng kịch bản, lựa chọn diễn viên là những hội viên gương mẫu cùng nhau tập luyện, tiến hành quay phim bằng điện thoại di động rồi dựng sản phẩm bằng phần mềm trên máy vi tính. Những nội dung trình chiếu ngắn gọn, dễ hiểu, cảnh quay thực tế, gần gũi với đời sống của người dân và được làm thêm một phiên bản bằng tiếng dân tộc Mông, giúp việc tiếp cận đạt hiệu quả tốt nhất.
Vượt qua rào cản, phát huy tiềm năng trong kỷ nguyên số
Theo các nghiên cứu và khảo sát, tỷ lệ phụ nữ DTTS sử dụng điện thoại thông minh và các ứng dụng trực tuyến vẫn còn thấp hơn đáng kể so với phụ nữ ở khu vực thành thị và đồng bằng. Thực tế này đồng nghĩa với tình trạng vẫn còn rất nhiều phụ nữ dân tộc bị hạn chế khả năng tiếp cận thông tin và dịch vụ công, hạn chế trong cơ hội kinh doanh, giao tiếp và phát triển bản thân.
 |
Phụ nữ dân tộc Dao, xã Hồng Thái (Na Hang) sử dụng điện thoại thông minh để truy cập thông tin. (Ảnh: Hội LHPN Việt Nam). |
Theo đó, nhiều ý kiến nhận định, rào cản về ngôn ngữ là một trong những thách thức lớn nhất. Nhiều ứng dụng và nền tảng trực tuyến hiện nay chủ yếu được thiết kế bằng tiếng Kinh, gây khó khăn cho những phụ nữ DTTS có trình độ tiếng Kinh còn hạn chế. Bên cạnh đó, trình độ học vấn thấp và sự thiếu hụt kiến thức về công nghệ cũng là những yếu tố cản trở họ làm quen và sử dụng các thiết bị và ứng dụng số một cách hiệu quả. Ngoài ra, điều kiện kinh tế khó khăn và sự hạn chế về hạ tầng mạng ở nhiều vùng DTTS cũng là một rào cản. Sự thiếu ổn định và tốc độ chậm của mạng Internet ở vùng sâu, vùng xa cũng gây khó khăn cho việc truy cập và sử dụng các dịch vụ trực tuyến. Trong khi đó, chi phí mua điện thoại thông minh và chi trả cho dịch vụ Internet vẫn là một gánh nặng đối với nhiều gia đình có thu nhập thấp.
Tuy nhiên, bên cạnh những thách thức, tiềm năng mà chiếc điện thoại thông minh mang lại cho phụ nữ DTTS là vô cùng to lớn. Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số trên mọi lĩnh vực, chiếc điện thoại thông minh không chỉ là một thiết bị liên lạc đơn thuần mà còn là một công cụ trao quyền mạnh mẽ cho phụ nữ DTTS. Việc khuyến khích phụ nữ dân tộc học tập và ứng dụng kỹ năng số vào cuộc sống sẽ giúp họ vượt qua những rào cản, nắm bắt cơ hội, khẳng định vai trò và đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đây là một hành trình đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực và sự chung tay của tất cả các bên liên quan.
Để hiện thực hóa tiềm năng to lớn này, cần có sự phối hợp đồng bộ từ các cấp chính quyền, các tổ chức xã hội và cộng đồng. Các giải pháp được đề cập đến như tăng cường đầu tư vào hạ tầng công nghệ ở vùng sâu, vùng xa, bảo đảm phủ sóng Internet rộng khắp và có chất lượng tốt; xây dựng các chương trình đào tạo kỹ năng số phù hợp với đặc điểm văn hóa và trình độ của phụ nữ DTTS, chú trọng đến việc giảng dạy bằng tiếng mẹ đẻ hoặc các hình thức trực quan, dễ hiểu. Trong quá trình này, Hội LHPN Việt Nam đã và đang tích cực triển khai các hoạt động hỗ trợ phụ nữ tham gia vào quá trình chuyển đổi số, nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ thông tin trong các lĩnh vực khác nhau trên khắp cả nước.
