Nhập nhèm tính bồi thường
Năm 1997, tỉnh Quảng Ninh tổ chức bán đấu giá nhà gắn với quyền sử đất (QSDĐ) hơn 20 căn hộ tầng một trong khu tập thể 05 tầng cho người dân. Người dân thắng thầu đấu giá nhà, đất được cấp giấy chứng nhận QSDĐ gắn với quyền sở hữu nhà. Năm 2010, các căn hộ từ tầng hai đến tầng 5 tiếp tục được TP Hạ Long bán nhà theo Nghị định 61, được cấp sổ đỏ gắn liền quyền sở hữu nhà.
Được quyền sở hữu nhà gắn liền với đất trên con đường Trần Hưng Đạo, con đường thương mại đắc địa nhất Quảng Ninh chưa được bao lâu, đến năm 2014, TP Hạ Long trưng cầu giám định, đưa ra kết luận, hai khu tập thể trên là nhà cấp độ D, cấp độ nguy hiểm. TP Hạ Long yêu cầu người dân sinh sống tại hai khu tập thể phải khẩn cấp di dời ra khỏi tòa nhà trước ngày 15/7/2014.
Đến ngày 30/6/2016, lần thứ 5, TP Hạ Long hạn định người dân phải dời khỏi 2 dãy tập thể trên. Tuy nhiên, 142 hộ dân sinh sống tại đây vẫn chưa chấp hành quyết định di dời khẩn cấp của TP Hạ Long với lý do phương án bồi thường, tái định cư chưa rõ ràng.
Cụ thể, đối với phần xây dựng của cả tòa nhà, mặc dù người dân bỏ tiền mua đấu giá nhà và đất; mua nhà theo Nghị định 61 nhưng theo lập luận của TP Hạ Long, phần kiến trúc xây dựng nên từng căn hộ, cấu thành lên hai khu chung cư là “nhà tập thể do Nhà nước xây dựng”. Do vậy, TP Hạ Long không bồi thường, hỗ trợ phần kiến trúc xây dựng nhà.
Chưa hết, theo Nghị định 61, người dân thực hiện mua nhà đều phải cộng chung 10% giá đất của nhà tập thể. Do vậy, khi bị thu hồi nhà và đất, theo kiến nghị từ Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ninh, các hộ dân phải được bồi thường giá đất theo tỷ lệ tương ứng khi mua nhà. Tuy nhiên, TP Hạ Long thẳng thừng bác bỏ đề xuất này, không bồi thường, hỗ trợ về đất cho các hộ dân. Bởi vậy, các hộ dân từ tầng 2 trở lên chỉ được bồi thường, hỗ trợ phần tu bổ, cải tạo vào căn hộ với tổng cộng tiền bồi thường, giải phóng mặt bằng cho mỗi căn hộ trung bình trên dưới 50 triệu đồng.
Đối với phần diện tích đất, nhà được các hộ dân tầng 1 cơi nới, xây thêm ở phía sau, sử dụng ổn định, không có tranh chấp từ năm 1997 (thời điểm thực hiện việc mua nhà gắn với QSDĐ), trước khi Quảng Ninh có quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, theo quy định của Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành, các hộ dân phải được bồi thường, hỗ trợ về nhà và đất tối thiểu từ 30 – 80% giá trị nhà và đất có giấy chứng nhận QSDĐ. Tuy nhiên, TP Hạ Long chỉ kiểm kê, ghi nhận hiện trạng đối với phần diện tích này, không bồi thường, hỗ trợ cho người dân theo luật định.
Là khu tập thể, ngoài diện tích cấu thành căn hộ, dãy nhà này còn có diện tích cầu thang, hành lang, nhà vệ sinh sử dụng chung... những diện tích xây dựng phúc lợi chung của các hộ dân được tính trong giá trị căn nhà khi người dân thực hiện việc mua nhà. Hạng mục này cũng không được TP Hạ Long tính vào phương án bồi thường, hỗ trợ người dân khi thu hồi nhà, đất để thực hiện cải tạo chung cư cũ.
Không công khai, minh bạch phương án tái định cư
Bỏ ra ngoài phương án bồi thường, hỗ trợ hàng loạt các hạng mục nhà, đất kể trên. Giá đất, hạng mục ảnh hưởng nhất đến quyền và lợi ích hợp pháp của các hộ dân được Quảng Ninh áp giá đền bù cũng được người dân chứng minh không sát giá thị trường, không đúng quy định pháp luật. Quyết định phê duyệt giá đất (năm 2015) được Quảng Ninh áp giá đền bù cho các hộ dân tầng 1 của hai khu tập thể này có giá 57.600.000 đồng/m2 đất.
Người dân đã chứng minh, đưa ra căn cứ, từ năm 2013, giao dịch mua bán nhà, chuyển nhượng QSDĐ của những thửa đất trong khu 5 Cao Thắng (phường Trần Hưng Đạo), khu phố 8 phường Bạch Đằng… những vị trí phía sau đường Trần Hưng Đạo được công chứng, xác thực, được ngành thuế tính thuế đã có giá giao dịch từ 109.000.000 đồng/m2 đến 114.000.000 đồng/m2 đất.
Đất mặt đường được áp giá đền bù chênh lệch, thấp hơn 2 lần so với vị trí đất phía sau nhưng TP Hạ Long không áp dụng hệ số k, hệ số chênh lệch trong áp giá đền bù khi Nhà nước thực hiện thu hồi đất gây thiệt hại rất lớn cho người dân.
Năm 2014, TP Hạ Long dự thảo phương án xây dựng lại hai khu tập thể này. Đến nay, sau hơn hai năm, phương án xây dựng vẫn chưa công khai cho người dân. Về phương án bồi thường, tái định cư, TP Hạ Long “định hướng”, hộ dân tại tầng 1 được thuê hoặc mua 01 điểm kinh doanh. Điểm kinh doanh rộng, dài bao nhiêu? Ở vị trí nào sau khi xây mới? Có trị giá thế nào chưa được TP Hạ Long công khai, minh bạch với người dân.
Các hộ dân kiến nghị, điểm kinh doanh được xây mới tại tầng 1 phải có diện tích tổi thiểu bằng hoặc lớn hơn diện tích các hộ dân đang sở hữu; người dân phải được sở hữu ổn định, lâu dài, không phải thuê điểm kinh doanh như TP Hạ Long đưa ra cho các hộ dân lựa chọn.
Các hộ dân từ tầng 2 trở lên kiến nghị TP Hạ Long phải công khai, minh bạch thời gian xây lại khu tập thể này. Người dân lo ngại, di dời khẩn cấp ra khỏi nơi đây nhưng không biết bao giờ mới được quay lại chỗ ở cũ, nguy cơ sống cảnh thuê nhà “vô thời hạn” hiển hiện trước mắt.
Nghi ngại của người dân là có cơ sở, bởi lẽ năm 2010, cũng với lý do nhà tập thể xuống cấp, đe dọa trực tiếp đến tính mạng người dân, TP Hạ Long tiến hành di dời các hộ dân cũng thuộc khu 5 tầng trên địa bàn phường Hồng Hà. Đến nay, khu này vẫn chưa được phá đi, xây lại. Người dân thuộc khu 5 tầng phường Hồng Hà vẫn phải sống cảnh tạm cư…
