Tạo môi trường cho lãnh đạo là người khuyết tật
Với mục tiêu “không để ai bị bỏ lại phía sau”, trong những năm qua, Đảng, Nhà nước và Nhân dân Việt Nam đã đặc biệt quan tâm đến các nhóm yếu thế trong xã hội, trong đó có người khuyết tật (NKT). Việc phát triển một môi trường hòa nhập, tạo điều kiện để NKT có thể phát huy hết khả năng của mình và tham gia vào các hoạt động xã hội đã trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Chính phủ. Bằng việc ban hành nhiều chính sách, pháp luật và tổ chức các chương trình thiết thực, NKT không chỉ được hỗ trợ về mặt vật chất mà còn được tạo cơ hội để phát triển năng lực lãnh đạo, đóng góp cho sự phát triển chung của đất nước.
Một trong những bước đi quan trọng trong việc thúc đẩy sự hòa nhập của NKT vào xã hội chính là việc ban hành các chính sách, pháp luật bảo vệ quyền lợi của họ, điển hình là Chỉ thị số 39-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường lãnh đạo của Đảng đối với công tác NKT, Luật NKT, Kế hoạch thực hiện Công ước của Liên hợp quốc về Quyền của NKT… Mỗi năm, hàng chục nghìn tỷ đồng từ ngân sách nhà nước được dành cho các chương trình bảo đảm an sinh xã hội, trong đó có Đề án trợ giúp NKT. Những chương trình này giúp NKT vượt qua khó khăn trong cuộc sống, phục hồi và hòa nhập cộng đồng, đồng thời tạo điều kiện để họ có cơ hội phát triển cá nhân và tham gia vào các hoạt động lãnh đạo, quyết định chính sách.
Các sự kiện, hội nghị tôn vinh và ghi nhận những nỗ lực của NKT trong việc vượt qua số phận đã trở thành một phần quan trọng trong việc khích lệ tinh thần và nâng cao ý chí vươn lên của họ. Một trong những sự kiện quan trọng là Hội nghị biểu dương NKT, trẻ mồ côi và người bảo trợ tiêu biểu toàn quốc, được tổ chức từ năm 2004. Đây là nơi ghi nhận những thành tích xuất sắc của NKT và trẻ mồ côi trong học tập, lao động và các lĩnh vực khác, từ đó tôn vinh những tấm gương sáng và khuyến khích cộng đồng cùng chia sẻ, đồng hành với họ. Tại Hội nghị lần thứ VI vào năm 2024, Chủ tịch Hội Bảo trợ NKT và trẻ mồ côi Việt Nam Nguyễn Trọng Đàm đã nhấn mạnh, những điển hình tiên tiến trong các lĩnh vực học tập, lao động và công tác xã hội là “minh chứng rõ ràng cho thấy NKT có thể đạt được những thành tựu lớn khi được tạo điều kiện và hỗ trợ đầy đủ”.
Theo đó, việc tạo điều kiện và môi trường phát triển cho NKT không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ vật chất mà còn bao gồm việc phát triển các chương trình đào tạo kỹ năng lãnh đạo, giúp họ tham gia vào các cơ quan, tổ chức xã hội và chính trị. Chính phủ và các tổ chức xã hội đã và đang chú trọng đến việc đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng lãnh đạo cho NKT, giúp họ tự tin và sẵn sàng tham gia vào các quyết định chính trị, kinh tế và xã hội. Ngoài ra, các tổ chức như Hội Bảo trợ NKT và trẻ mồ côi cũng đã tích cực tổ chức các cuộc thi, hội thảo, các chương trình tuyên dương để khích lệ tinh thần lãnh đạo của NKT, giúp họ tự tin thể hiện bản thân và góp phần thay đổi nhận thức của cộng đồng về khả năng của NKT.
Giải pháp từ cả xã hội và hợp tác quốc tế
Việc thúc đẩy vai trò lãnh đạo của NKT không chỉ là trách nhiệm của Chính phủ, hay bất kỳ hội nhóm nào, mà là nhiệm vụ của toàn xã hội. Để thực hiện điều này, một số giải pháp quan trọng cần được triển khai, đặc biệt là trong việc thay đổi nhận thức xã hội và tăng cường hợp tác quốc tế.
 |
Diễn đàn NKT ASEAN 2023 đã đưa ra “Khuyến nghị Makassar” nhằm tăng cường cam kết trao quyền cho NKT, thực hiện tính hòa nhập và nâng cao năng lực cho NKT. (Ảnh: Bộ Xã hội Indonesia) |
Một trong những giải pháp đầu tiên và quan trọng nhất để thúc đẩy vai trò lãnh đạo của NKT là nâng cao nhận thức xã hội. Cộng đồng cần được giáo dục để thay đổi cách nhìn nhận về NKT, xóa bỏ sự kỳ thị và phân biệt đối xử. Việc này có thể được thực hiện thông qua các chương trình tuyên truyền, các chiến dịch nâng cao nhận thức trên các phương tiện truyền thông, trong các trường học và cộng đồng. Các chiến dịch này cần tập trung vào việc làm nổi bật những đóng góp của NKT trong mọi lĩnh vực của xã hội, từ đó tạo ra một sự thay đổi về nhận thức, khiến NKT được đánh giá đúng mức hơn. Khi nhận thức xã hội được cải thiện, NKT sẽ cảm thấy tự tin hơn khi tham gia vào các hoạt động xã hội và các cơ hội lãnh đạo, từ đó thúc đẩy họ vươn lên.
Giáo dục đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển và tạo cơ hội cho NKT. Vì vậy, cần đảm bảo rằng NKT có thể tiếp cận được giáo dục chất lượng, phù hợp với nhu cầu và khả năng của họ. Điều này bao gồm việc xây dựng cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ, đào tạo giáo viên chuyên biệt và xây dựng các chương trình giảng dạy linh hoạt. Đặc biệt, việc tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng lãnh đạo và quản lý dành riêng cho NKT cũng rất quan trọng. Những chương trình này sẽ giúp NKT không chỉ phát triển khả năng lãnh đạo mà còn tăng cường sự tự tin, từ đó tạo ra những thế hệ lãnh đạo tương lai.
Một giải pháp không thể thiếu trong việc thúc đẩy vai trò lãnh đạo của NKT là tạo điều kiện cho họ tham gia vào các tổ chức xã hội và chính trị. Việc tham gia vào các tổ chức này sẽ giúp NKT phát huy khả năng lãnh đạo, nâng cao kỹ năng giao tiếp, thuyết trình và xây dựng mạng lưới quan hệ. Tham gia vào các cơ quan nhà nước hay các tổ chức chính trị cũng giúp NKT có cơ hội thể hiện quan điểm và đóng góp ý tưởng của mình vào các chính sách, chiến lược phát triển đất nước. Về mặt pháp luật, các quyền tham gia bầu cử, ứng cử và các hoạt động chính trị khác, gọi chung là quyền tham chính, là một trong những quyền cơ bản bảo vệ sự bình đẳng, tự do và phát triển của xã hội. Công ước về Quyền của NKT của Liên hợp quốc đã khẳng định quyền tham chính của NKT, nhưng ở Việt Nam, việc thực thi quyền này vẫn còn nhiều hạn chế, bao gồm rào cản về nhận thức xã hội, cơ sở hạ tầng không phù hợp và thiếu hỗ trợ pháp lý.
Hợp tác quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển của NKT và tạo cơ hội lãnh đạo cho họ. Việt Nam được đánh giá là quốc gia chủ động học hỏi từ những quốc gia đi trước trong việc tạo ra các cơ chế hỗ trợ NKT, thông qua việc tham gia vào các diễn đàn quốc tế, hội nghị của Liên hợp quốc, ASEAN. Các diễn đàn này chia sẻ kinh nghiệm, những mô hình thành công và các chiến lược phát triển toàn diện cho NKT. Hợp tác quốc tế cũng giúp nâng cao nhận thức toàn cầu về quyền của NKT, qua đó tạo ra những cơ hội học hỏi và phát triển cho NKT trong nước.
Điển hình, Diễn đàn NKT ASEAN, tổ chức tại Makassar vào tháng 10/2023, đã đưa ra “Khuyến nghị Makassar” nhằm thúc đẩy quyền lợi, hòa nhập và nâng cao năng lực cho NKT trong khu vực. Diễn đàn này là một phần của Diễn đàn cấp cao ASEAN về phát triển và hợp tác hòa nhập NKT sau năm 2025, với sự tham gia của các quốc gia ASEAN và các đối tác quốc tế như Hoa Kỳ, Anh, Australia, cùng Ban Thư ký ASEAN. Diễn đàn đưa ra 10 khuyến nghị, nhằm thúc đẩy sự hòa nhập cho NKT trong các chính sách và chương trình phát triển của ASEAN. Các khuyến nghị tập trung vào việc thực hiện Kế hoạch tổng thể hỗ trợ ASEAN 2025, nâng cao sự tham gia của NKT trong các hoạt động phát triển và theo dõi tiến độ thực hiện chính sách.
Thúc đẩy vai trò lãnh đạo của NKT là một cam kết đối với sự công bằng và nhân văn trong xã hội. Khi được tạo điều kiện và hỗ trợ đúng mức, NKT không chỉ có thể thay đổi cuộc sống của chính mình mà còn góp phần quan trọng vào sự tiến bộ chung, phát triển bền vững của đất nước.
