Chàng trai ham học
Hồi ở trường làng ở xã Thắng Quân (Yên Sơn), Trần Đức Đại đã tỏ rõ là chàng trai có ý chí vượt khó, ham học. Anh có năng khiếu nhất ở những bộ môn khoa học tự nhiên. Với dáng người “thấp bé nhẹ cân”, ước mơ thi vào trường quân sự, công an của anh gần như không tưởng.
Hơi buồn nhưng không nản, Đại quyết tâm chuyển hướng thi vào Khoa Hóa - Đại học Sư phạm Thái Nguyên. Chính “cái nôi” này đã chắp cánh cho anh trở thành một nhà khoa học. Ngay từ hồi sinh viên, niềm đam mê nghiên cứu hóa học trong anh đã “trỗi dậy” với việc “Chế tạo bình điện phân đa năng” và giành giải A Cuộc thi Sáng tạo Khoa học-Đại học Thái Nguyên.
Sau 4 năm miệt mài đèn sách, ra trường Đại có ý định xin dạy học ở một trường gần nhà, thời gian rảnh rỗi hỗ trợ bố làm thêm nghề bốc thuốc nam. Được thời gian ngắn, Đại được phân lên dạy, kiêm Bí thư Đoàn ở Trường THPT Thượng Lâm (Lâm Bình).
Mới đầu lên vùng cao dạy học, chàng trai trẻ hơi bị “sốc” vì đường đi lại gian nan. Chính nhiệt huyết với sự nghiệp “trồng người” đã giúp Đại trụ vững 5 năm trên rẻo cao. Nhờ có tinh thần và thành tích tốt trong công tác, một lần nữa anh được cấp trên xem xét, điều chuyển về dạy ở Khoa Tự nhiên - Cao đẳng sư phạm Tuyên Quang, nay là Đại học Tân Trào.
Được dạy học ở một ngôi trường sư phạm hàng đầu của tỉnh, Đại lại càng “nung nấu” ý chí học tiếp để trau dồi kiến thức. Mới chân ướt chân ráo học xong khóa học thạc sỹ, Đại tiếp tục theo học tiến sỹ tại Viện Hóa học-Viện Khoa học và Công nghệ (Viện Hàn Lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam). Một mình thuê nhà trọ để học, sớm khuya anh vùi đầu vào các nghiên cứu khoa học tại phòng thí nghiệm.
Thành quả bước đầu
Cuối tháng 3/2018, tại Học Viện Khoa học và Công nghệ, giảng viên trẻ Trần Đức Đại đã bảo vệ thành công luận án tiến sỹ của mình với đề tài “Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của hai loài ngọc cẩu (tên khoa học Balanophora laxiflora Hemsl) và vú bò (Ficus hirta Vahl)”.
Hội đồng khoa học, chuyên gia phản biện đánh giá cao tính khoa học, thực tiễn của đề tài. Qua nghiên cứu, Đại đã dùng phương pháp chiết tách, xác định cấu trúc, phương pháp thử hoạt tính sinh học. Các kết quả của luận án đã thực hiện được mục tiêu ngoài mong đợi: Trong tổng số 31 hợp chất được Đại tách ra, có 2 hợp chất mới.
Khi hỏi tại sao lại chọn đề tài này, Đại cười chia sẻ: Vú bò, ngọc cẩu là hai cây thuốc trong dân gian được đông y dùng kết hợp chữa trị bệnh thông thường, hoặc bệnh nan y hiệu quả như bổ máu, phục hồi sức khỏe phụ nữ sau sinh, kích thích ngon miệng, chữa đau bụng, nhức mỏi chân tay, kháng viên, kháng ung thư, chống ô xy hóa, thuốc bổ sinh lý nam nữ, giải độc rượu, chữa bệnh trĩ, dạ dày, ho gà, bệnh lậu, giang mai...
Tuy nhiên, để biết hai loài trên có những thành phần hóa học và hoạt tính sinh học gì vẫn là câu hỏi bỏ ngỏ. Qua sàng lọc hàng nghìn cây thuốc, thấy cây ngọc cẩu và vú bò chưa có ai nghiên cứu, hơn nữa tính ứng dụng cao nên Đại quyết định theo đuổi đề tài.
Tranh thủ những ngày nghỉ khi đang theo học ở Hà Nội, Đại tranh thủ đón xe ô tô về quê thăm gia đình. Mọi người lại bắt gặp anh rong ruổi trèo từ quả đồi nọ sang quả đồi kia để tìm cây vú bò, ngọc cẩu.
Đây là hai loài cây phân bố khá nhiều ở Tuyên Quang. Mẫu cây ngọc cẩu, vú bò tìm được giúp Đại làm hàng trăm các thí nghiệm lớn nhỏ. Các chất hóa học tìm ra được sẽ là tiền đề giúp các nhà dược học bào chế các loại thuốc. Thành công bước đầu này đã góp phần tạo động lực cho Đại trên con đường nghiên cứu khoa học tiếp theo của mình.
Sắp tới đây Đại học Tân Trào sẽ mở mã ngành Hóa dược mới. Đây là lĩnh vực giảng viên trẻ Trần Đức Đại quan tâm và muốn dồn tâm huyết của mình vào giảng dạy, nghiên cứu khoa học. Trước mắt anh cho biết sẽ tiếp nối các công trình nghiên cứu về các bài thuốc nam của cha mình - người đã hơn 40 năm say mê nghiên cứu các bài thuốc nam, gần 30 năm hành nghề bốc thuốc trị bệnh cứu người.
Ông Trần Đức Trịnh, bố Đại tâm sự, không gì hạnh phúc hơn khi các con theo được nghề của cha. Ông hy vọng con trai sẽ đưa các bài thuốc nam phổ biến rộng rãi ra công chúng, “nâng cấp” các bài thuốc gia truyền theo hướng ứng dụng khoa học kĩ thuật.