Nhà máy luyện cán thép Dung Quất do Tập đoàn Tycoons và E-United (Đài Loan) xây dựng được động thổ tại Khu kinh tế Dung Quất (Bình Sơn, Quảng Ngãi). Sau đó, từ số vốn đăng ký 1,05 tỷ USD (công suất 5 triệu tấn thép/năm), dự án được điều chỉnh tăng lên 3,3 tỷ USD, đổi tên thành Dự án Nhà máy thép Guang Lian – Dung Quất (gọi tắt là Quảng Liên) và rồi lại điều chỉnh tăng lên 4,5 tỷ USD (nâng công suất lên 7 triệu tấn thép/năm). Qua nhiều lần điều chỉnh thiết kế, công suất, diện tích của “siêu” dự án thép này đã lên tới 700ha, với sự góp mặt của Tập đoàn thép JFE (Nhật Bản).
Xin ưu đãi “khủng” không được, nhà đầu tư “bỏ của chạy lấy người”
Cứ mỗi lần cơ quan hữu trách Việt Nam định rút giấy phép đầu tư thì chủ đầu tư lại xin gia hạn và nảy sinh yếu tố mới như thay đổi đối tác, tăng vốn… Nguyên nhân dự án “án binh bất động” được lý giải là do kinh tế khủng hoảng, các ngân hàng của châu Âu và Mỹ đã thoái lui. Để tiếp tục có vốn triển khai, chủ đầu tư đã điều chỉnh công suất nhà máy lên 7 triệu tấn mỗi năm, vốn đầu tư từ 3,3 tỷ USD lên 4,5 tỷ USD nhưng khả năng thu xếp vốn của chủ đầu tư gặp nhiều khó khăn.
Năm 2013, Tập đoàn JFE đề nghị Quảng Ngãi trình Chính phủ ưu đãi như bổ sung 210ha đất, mặt nước để nâng tổng diện tích dự án lên hơn 700ha. Ngoài ra, JFE yêu cầu tỉnh này đảm bảo đủ nước công nghiệp cung cấp 200.000m3 mỗi ngày, kết nối mạng lưới điện quốc gia, hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp cho toàn bộ dự án... Đồng thời, lãnh đạo Tập đoàn này xin lùi dự án thép Dung Quất đến tháng 7 năm nay khởi công, thay vì tháng 7/2013 theo kế hoạch ban đầu mà tập đoàn này đã ký Biên bản ghi nhớ với phía Việt Nam.
Tuy nhiên, Chính phủ mới bác đề xuất ưu đãi với dự án thép Quảng Liên. Chính phủ không đồng ý ngân sách tiếp tục chi tiền đền bù diện tích đất bổ sung, không chấp thuận chi phí nạo vét luồng lạch để điều chỉnh quy hoạch tăng số lượng cảng biển, chỉ đồng ý giảm 10% thuế thu nhập doanh nghiệp trong 15 năm chứ không miễn hoàn toàn loại thuế này cho suốt đời dự án. Ngay sau đó, Tập đoàn JFE đã chính thức có văn bản báo cáo Chính phủ dừng xem xét đầu tư.
Địa phương “há miệng mắc quai”?
Như Pháp luật Việt Nam đã phản ánh, không chỉ “vẽ” trên giấy tờ, “siêu” dự án này khẳng định sự tồn tại của mình bằng hạng mục đầu tiên được thi công chính là tường bao quanh dự án - bức tường này được dựng lên không chỉ chặn các ngả đường dân sinh của người dân mà còn “tư hữu” luôn đoạn đường Dốc Sỏi – Dung Quất là con đường chính dẫn ra cảng, khiến tỉnh Quảng Ngãi phải trích vốn ngân sách làm con đường đi vòng gần 4km.
Thế nhưng, ngoài hạng mục “hoành tráng” đó, những kỳ vọng lớn như nhà máy tỷ đô mọc lên, người dân có công ăn việc làm, kinh tế tỉnh phát triển… vẫn chưa có dấu hiệu thành hiện thực. 7 năm sau lễ động thổ linh đình và 5 lần điều chỉnh Giấy chứng nhận đầu tư, dự án tỷ đô này vẫn chỉ là bãi đất trống, nhấp nhô cọc bê-tông. Hàng trăm hécta đất nông nghiệp bị thu hồi, người nông dân chờ mãi không thấy có cơ hội chuyển đổi nghề nghiệp sang làm công nhân giờ đối mặt với nguy cơ tái nghèo vì không có nguồn thu.
Hàng chục dự án khác cũng chậm trễ như Quảng Liên đã bị UBND tỉnh Quảng Ngãi thu hồi Giấy chứng nhận đầu tư. Còn với “siêu” dự án tỷ đô này, 7 năm qua, mấy trăm hécta đất bỏ hoang, người dân vùng dự án không có đất sản xuất, tỉnh đã bỏ tiền thu hồi đất và làm đường, chỉ còn hy vọng dự án có thể triển khai được để “gỡ gạc”. Nhưng ngay khi dự án công bố tăng quy mô về vốn là sản lượng, các chuyên gia ngành thép đã khuyến cáo rằng khả năng triển khai là rất khó trong điều kiện sản xuất ngành thép đang bị dư thừa.
Hôm nay (19/9), dự kiến đại diện của nhà đầu tư thép Quảng Liên là Tycoons và E-United (Đài Loan) sẽ làm việc với UBND tỉnh Quảng Ngãi, từ đó quyết định số phận dự án. Nguồn tin từ UBND tỉnh Quảng Ngãi cho hay, tỉnh đang tính toán, bàn bạc các phương án, nếu nhà đầu tư tiếp tục để chậm kéo dài thì kiến nghị cơ quan chức năng rút giấy phép, nhường quỹ đất cho nhà đầu tư khác./.
