Cách Khu Di tích lịch sử Đền Hùng khoảng hơn 20km, xóm Rền, xã Gia Thanh, huyện Phù Ninh là vùng quê nức tiếng với nghề làm nón lá. Sở dĩ nón lá Gia Thanh có tiếng là vì bền, đẹp và sự kỳ công, khéo léo của đôi bàn tay tài hoa của người nông dân chịu thương chịu khó.
Làng hiện nay có hơn 2/3 số hộ làm nghề với hàng trăm người làm nón chuyên nghiệp, từ trẻ nhỏ đến người lớn, các cụ già đều có thể cầm kim “nức” nón. Nón lá từ xưa đã tô điểm thêm nét đằm thắm dịu dàng của người phụ nữ, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của người dân.
Ngày nay nón lá xuất hiện ở mọi nơi, từ thành thị tới nông thôn, trên những cánh đồng vàng hay những con đường phố xá tấp nập. Một chiếc nón lá đơn sơ mộc mạc tưởng chừng như đơn giản nhưng đến đây bạn sẽ hiểu thêm sự kỳ công, khéo léo từ những đôi bàn tay người nông dân chịu thương chịu khó.
Ở Gia Thanh không chỉ phụ nữ biết làm nón mà ngay cả những người đàn ông cũng có thể giúp chuốt vành, lên khung… Người làm phải thực hiện khoảng hơn 10 công đoạn từ khi mua lá về, để ỉu, là lá, xây vành nón, quai nón, may nón, nức vành, mạng chóp, nức nón, khi nón được bán ra người làm nón sẽ quang một lớp dầu để có một chiếc nón lá trắng ngà vừa bền, đẹp, mà không thấm nước.
 |
| Khách du lịch tham quan làng nón Gia Thanh |
Cụ Nguyễn Thị Tịch, ở khu 4, xóm Rền cho biết: “Nghề làm nón không có bất kỳ loại máy móc nào thay thế từng công đoạn đều được làm thủ công nên mất nhiều thời gian, một ngày một người làm nón chuyên nghiệp chỉ hoàn thành được 1 chiếc nón. Trung bình một chiếc nón lá có giá từ 50-60 nghìn đồng. Trong quá trình hoàn thiện một chiếc nón lá, việc sơ chế nguyên liệu
tưởng chừng đơn giản nhưng không thiếu phần công phu. Để có được những chiếc lá cọ phẳng phiu, nhẵn bóng lợp nón người thợ phải là lá rất cầu kỳ, lấy hơi nóng từ chiếc lưỡi cày sau đó phủ lên một túi vải ẩm để là lá. Lá sau khi là được cắt gọn hai đầu đủ dài để lợp từ chóp xuống vành cái được xếp chồng liền nhau, không xô lệch. Mỗi chiếc nón được lợp 2 lần lá, giữa 2
lần được lót thêm một lượt mo cau cho nón thêm dày và cứng cáp, tránh mưa ướt. Mặt trong của nón được người thợ khéo léo luồn những sợi chỉ màu đỏ để buộc quai nón. Bàn tay người thợ cầm kim khéo léo đưa nhanh từng mũi khâu thẳng đều từ vòng trong ra vòng ngoài không hề chệch đường.”
Bà Triệu Thị Nhường, trưởng làng nghề nón lá Gia Thanh chia sẻ: “Từ khi được kết nối trở thành điểm du lịch trong tỉnh làng đã có nhiều khởi sắc. Du khách, không chỉ đến từ nhiều tỉnh, mà còn đến từ nhiều quốc gia trên thế giới như Hà Lan, Thụy Điển, New Zealand...
Du khách tham quan tìm hiểu lịch sử làng nghề, tận mắt chứng kiến người dân làm các công đoạn nón lá và được tham gia làm các công đoạn để hoàn thiện nón lá” .
Không còn vất vả những buổi chợ sớm tinh sương mang những chồng nón lá ra chợ, giờ đây người làm nón Gia Thanh đã dễ dàng hơn khi có nhiều người biết tới và tìm về đặt mua bởi chất lượng bền đẹp của nón.
Hơn 10 năm qua, đã có 80% số hộ trong xã gắn bó với nghề làm nón. Với một xã thuần nông như Gia Thanh thu nhập từ làm nón đã góp phần để người dân có cuộc sống ổn định.
Những ngày cuối năm, có dịp đặt chân tới mảnh đất làng nghề truyền thống Gia Thanh, du khách không khỏi ngỡ ngàng bởi sự hối hả, tất bật của người dân ngày đêm miệt mài chăm chút, tỉ mỉ cho từng thành phẩm nón lá thêm duyên dáng, mang đậm chất liệu quê hương Phú Thọ. Phải chăng, chính nón lá Gia Thanh đang góp phần vào việc bảo tồn và gìn giữ nét văn hóa truyền thống của làng Rền một sản phẩm đặc trưng của miền quê “rừng cọ đồi chè”
