Thị trường thực phẩm chức năng: “Vàng thau lẫn lộn”…
Theo Hiệp hội TPCN Việt Nam, nếu như năm 2000 mới chỉ có khoảng 63 sản phẩm TPCN của 13 cơ sở nhập khẩu vào Việt Nam thì đến nay cả nước đã có tới 4.190 DN tham gia sản xuất và kinh doanh với khoảng 10.930 sản phẩm đang lưu hành. Có hơn 90% nhà thuốc trên toàn quốc đang bán TPCN. Sự phát triển “thần tốc” này khiến việc kiểm soát hoạt động kinh doanh TPCN thêm khó khăn. Nhiều vụ phát hiện và thu giữ gần đây cho thấy, các đối tượng làm giả TPCN rất tinh vi, có đầu tư trang thiết bị, máy móc hiện đại để đóng gói, dán tem nhãn sản phẩm không khác gì hàng chính hãng.
Tại tọa đàm, Nhà báo Nguyễn Tiến Dũng - Phó Tổng Biên tập Báo Diễn đàn Doanh nghiệp cho biết, thị trường TPCN của Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ thời gian qua, từ 60 cơ sở sản xuất đã lên tới 4.000 DN sản xuất, kinh doanh với 7.000 sản phẩm lưu hành trên thị trường. Đây là thị trường hấp dẫn với DN trong và ngoài nước. Tuy nhiên, thị trường đang bị thả nổi, nhiều hàng giả, hàng kém chất lượng được quảng cáo thái quá về tính năng sản phẩm trong khi quản lý khá lỏng lẻo.
Ông Nguyễn Minh Tuấn - Tổng Giám đốc thương hiệu Mother & Care cũng nhận xét: Thị trường TPCN là thị trường vô cùng tiềm năng với nguồn nguyên liệu dồi dào, nhưng hiện tại nhiều DN sản xuất theo dạng quy mô gia đình và gia truyền, sản phẩm không có số đăng ký, bán tràn lan, thậm chí trà trộn chất cấm. Điển hình nhất là các sản phẩm tăng cân, giảm cân, đây là những sản phẩm bán rất chạy. Bà Đỗ Việt Hương - Chủ tịch HĐQT Công ty CP sản xuất Thương mại BioCosmestics cũng bức xúc phản ánh: “Hiện nay, trên thị trường xuất hiện nhiều các loại TPCN, tuy nhiên, có nhiều sản phẩm chưa ghi rõ về cơ sở sản xuất, đơn vị phân phối sản phẩm. Hoặc với những trường hợp các cơ sở sản xuất, phân phối không công bố việc đưa sản phẩm ra thị trường…”...
Không chỉ trà trộn, sản xuất hàng giả, hàng nhái…, thị trường TPC cũng tiềm ẩn những hậu quả khôn lường, với những chiêu trò quảng cáo quá mức, tinh vi (xem TPCN là thuốc, có thể điều trị khỏi bệnh, tác dụng như thần dược…) khiến người tiêu dùng lầm tưởng một cách tai hại.
Đã đến lúc phải thắt chặt quản lý!
Để chấn chỉnh thị trường này, ông Trần Văn Châu – Trưởng phòng Thanh tra, Cục An toàn thực phẩm – Bộ Y tế cho biết, Thủ tướng Chính phủ đã có Chỉ thị số 17/CT-TTg ngày 19/6/2018 về tăng cường đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng thuộc nhóm hàng dược phẩm, mỹ phẩm, TPCN, dược liệu và vị thuốc... Theo đó, Bộ Y tế sẽ tiếp tục duy trì việc kiểm soát, thanh tra một cách chặt chẽ hoạt động này. Và Bộ Y tế rất mong nhận được thông tin phản ánh tiêu cực, những trường hợp doanh nghiệp kinh doanh chưa đúng. Bộ Y tế và các cơ quan chức năng như Thanh tra Bộ, cơ quan quản lý thị trường... sẽ kiên quyết xử lý các trường hơp vi phạm, những DN lựa chọn hành vi kinh doanh “chộp giật” …
Theo lộ trình thực hiện GMP đã được đề ra (Nghị định 15/2018/NĐ-CP ngày 2/2/2018), nếu sau 1/7/2019, các đơn vị vẫn không đạt tiêu chuẩn GMP, không được cấp chứng nhận GMP thì sẽ không được phép tiếp tục sản xuất. Chính vì lẽ đó, các DN lo ngại: Với số lượng tới hơn 3.000 DN không đạt chuẩn GMP thì có thể nói hầu hết số DN Việt không đủ tiêu chuẩn sản xuất. Trong khi đó, thị trường TPCN của Việt Nam rất tiềm năng với 96 triệu dân, ý thức bảo vệ sức khoẻ chưa cao, điều này sẽ khiến DN nước ngoài nhảy vào, làm thất thu ngân sách.
Cụ thể hơn, bà Đỗ Việt Hương cho hay, các DN đang gặp khó về quy định này. Thực tế, các DN xây dựng nhà máy từ trước những năm 2012 đã có cơ sở sản xuất, nhà máy trước đó, thậm chí nhiều DN mới nâng cấp năm 2017, nhưng chưa thể đạt GMP theo quy định này. Để một nhà máy TPCN lên đạt chuẩn GMP mất rất nhiều vốn. Ví dụ với việc nâng cấp một nhà máy viên nang lên GMP thì mức đầu tư khoảng 10 tỷ, thậm chí với nhà máy sản xuất đa dạng cả dạng túi, dạng nén...có khi mức đầu tư lên tới hơn 40 tỷ đạt chuẩn GMP.
Trong khi đó, Nghị định yêu cầu DN trong vòng 18 tháng phải đạt GMP ngay khiến DN gặp khó vì nguồn đầu tư rất lớn. Vì vậy, có DN kiến nghị cơ quan chức năng cho phép sản phẩm đã được cấp công bố trước tháng 7/2018 thì được phép sản xuất tại nhà máy trước đó. Ngoài ra, có DN đề xuất mức phân chia độ đạt của các nhà máy, nếu không đạt GMP thì cũng có tiêu chuẩn phù hợp để DN giữ vững được hoạt động…
Đề cập đến vấn đề đáp ứng 5 tiêu chuẩn (GMP – GLP – GSP – GDP – GPP) khi xuất khẩu sản phẩm sang các nước ASEAN, ông Trần Văn Châu cho biết, hiện nay, có gần 4.000 cơ sở sản xuất, kinh doanh TPCN. Trong đó, có 1/10 cơ sở sản xuất, có cơ sở không phải là nhà sản xuất nhưng có hợp đồng với nhà máy sản xuẩt nào đó, riêng GMP là quy chuẩn tốt với nhà máy sức khỏe. Nếu DN không đáp ứng được tiêu chuẩn của GMP có nghĩa DN không thể xuất khẩu sang các thị trường khác thuộc ASEAN, chưa nói đến việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe hơn tại các thị trường như Mỹ, châu Âu...
Chia sẻ về vấn đề này, TS. Phạm Hưng Củng – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội TPCN Việt Nam cũng khẳng định: “Nghị định này mở ra cơ hội cho DN chứ không phải là khó khăn. Câu hỏi đặt ra là, DN có tận dụng được cơ hội này không? Và tận dụng như thế nào? Theo đó, để đáp ứng được tiêu chuẩn của GMP, DN phải đáp ứng không chỉ quy mô sản xuất mà còn là cơ sở hạ tầng, nhà xưởng, con người và quy trình quản lý ... đều phải thay đổi theo tiêu chuẩn GMP, DN muốn phát triển bền vững thì phải GMP”./.
