Từ vụ công trình trái phép trên đèo Mã Pí Lèng: Vì sao những cái “gai bê tông” lại mọc trên danh lam thắng cảnh?

Theo Đồ án quy hoạch xây dựng công viên địa chất toàn cầu cao nguyên đá Đồng Văn đã được Thủ tướng phê duyệt, khu vực có nhà hàng nêu trên là nơi hạn chế hoạt động xây dựng mới, chỉ xây dựng công trình an ninh - quốc phòng, phục vụ du lịch, hạ tầng xã hội thiết yếu; chiều cao các công trình từ 1 đến 3 tầng. 

Thế nhưng, công trình kiên cố 7 tầng mang tên Paronama vẫn mọc lên tại đây, vi phạm Luật Di sản văn hoá, Xây dựng, Đất đai… Công trình xây dựng từ 2018 và hoàn thành vào đầu 2019. Từ đó, dư luận bức xúc đặt câu hỏi: “Khi một Panorama to đùng như vậy xây dựng trên Mã Pí Lèng, các cơ quan chức năng ở đâu, làm gì?”. 

Theo UBND tỉnh Hà Giang, huyện Mèo Vạc đã có kế hoạch xin điều chỉnh quy hoạch chuyển mục đích sử dụng diện tích đất này để cấp giấy phép xây dựng cho dự án theo quy định.

Theo lãnh đạo huyện, việc xây dựng Panorama cũng nhằm thực hiện chủ trương của huyện là mong muốn các tổ chức, cá nhân đến đầu tư để phát triển du lịch địa phương. Theo đó, vị trí của Panorama nằm ở vùng đệm chứ không phải vùng lõi cấm xây dựng nên không phải xâm phạm danh thắng. 

Đồng thời theo Cục Di sản văn hoá (Bộ VH,TT&DL), trong tháng 7/2019, Cục  đã gửi công văn đề nghị Sở VH,TT&DL Hà Giang chỉ đạo các cơ quan chức năng phối hợp chính quyền địa phương xác minh thông tin, kiểm tra quy trình, thủ tục lập, thẩm định phê duyệt đối với công trình.

Tuy nhiên, sau gần 3 tháng, Bộ vẫn chưa nhận được bất kỳ văn bản nào của tỉnh Hà Giang. Từ đó cho thấy, cũng không phải đến bây giờ Cục Di sản văn hóa hay tin này nhưng cũng không có những động thái cụ thể.

Bởi bao nhiêu sự “chần chừ” của chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng, công trình xây dựng vi phạm trên vẫn được hoàn thành và quảng cáo rầm rộ trên internet. Công trình chưa được cấp phép xây dựng, chưa có giấy chứng nhận đầu tư, dự án chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt, chưa chuyển mục đích sử dụng đất.  

Panorama không phải là vụ xâm phạm di sản đầu tiên tại các khu du lịch, điểm tham quan. Trước đây đã có hàng loạt khu vực di sản như Tràng An (Ninh Bình), hồ Tuyền Lâm (Đà Lạt)... bị xâm hại, phá hủy cấu trúc tự nhiên, cho thấy việc quản lý của các địa phương với di sản, thắng cảnh chưa chặt chẽ.

Giữa năm 2019, dư luận từng bức xúc gay gắt với khu di tích lầu Bảo Đại bị Công ty CP đầu tư Khánh Hà thuộc Tập đoàn Hà Đô “cạo trọc” để xây dựng biệt thự, khách sạn, nhà hàng, quán bar... Rồi còn có vụ việc trong khu vực quần thể danh thắng Tràng An (Di sản Thiên nhiên thế giới ở xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, Ninh Bình), được bảo vệ nghiêm ngặt nhưng lại xuất hiện công trình xây dựng hàng nghìn bậc thang lên núi Cái Hạ (còn gọi là núi Huyền Vũ) ngay trong vùng lõi di sản.

Trước đó, năm 2017, một công ty đã đổ hàng nghìn mét khối đất đá lấn biển vịnh Nha Trang trái phép để làm dự án Khu nghỉ dưỡng Champarama Rerort & Spa mà chỉ phạt hành chính 100 triệu đồng rồi cho tồn tại…

Theo nhiều chuyên gia, pháp luật về di sản của Việt Nam hiện nay đang rất chung chung, chưa phân rõ ra từng luật riêng và cụ thể như luật về di sản kiến trúc, di sản đô thị, di sản thiên nhiên... mà vẫn cứ đang “lùng bùng sống chung” trong một đạo luật. Điều này dẫn đến sự khó khăn trong quản lý cũng như tạo sơ hở cho nhiều cá nhân, doanh nghiệp trục lợi.

Như công trình Panorama, dù không nằm trong khu vực bảo vệ di sản nhưng đỉnh đèo Mã Pí Lèng có vị trí nằm ngoài vùng công viên địa chất cũng cần được bảo vệ, song Luật Di sản lại chưa có quy định rõ ràng về vấn đề này.