Trước đó, TAND huyện Mộc Châu đã đưa ra phán quyết về vụ án này với nhiều tình tiết bất thường như Báo PLVN đã phản ánh.
Vô cớ bị nông trường lấy đất giao cho người khác
Nội dung vụ việc như sau: Năm 1993, gia đình ông Vũ Đình Đảng nhận chuyển nhượng của ông Nguyễn Minh Chuộng khoảng 3.000m2 đất trên đồi Rừng Trúc (xã Tân Lập). Sau đó, gia đình ông tiếp tục khai hoang và mở rộng diện tích lên tổng cộng khoảng hơn 13.000m2 để trồng cây và hoa màu.
Năm 1994, gia đình ông Đảng được Nông trường Cờ Đỏ (nay là Cty Cờ Đỏ) cho thuê khoán gần 3.000m2 đất để trồng mận hậu. Việc giao đất của Cty Cờ Đỏ cho gia đình ông Đảng không lập hợp đồng. Đến năm 1996, sau khi đầu tư trồng được 74 cây mận, ông Đảng đã cho vợ chồng em trai là Vũ Đình Kiệt và Đỗ Thị Dựng mượn toàn bộ số đất trên để canh tác. Do ông Đảng và ông Kiệt là anh em ruột nên việc mượn đất không viết văn bản.
Năm 1999 ông Kiệt mất, vợ chồng ông Đảng tiếp tục cho người em dâu là Đỗ Thị Dựng mượn số đất trên để sản xuất với điều kiện đến năm 2000 phải trả lại. Nhưng do hoàn cảnh khó khăn, bà Dựng đưa con về quê ở và đã cho vợ chồng ông Nguyễn Văn Hơn, bà Đỗ Thị Vượng thuê lại, có thỏa thuận bằng miệng thời gian thuê từ ngày 24/4/2000 đến ngày 30/6/2009.
Đến ngày 17/9/2010, bà Dựng trả lại đất cho ông Đảng. Đầu năm 2011, gia đình ông Đảng tiếp tục sử dụng 13.500m2 đất khu Rừng Trúc để trồng ngô và xoan. Đến thời điểm thu hoạch ngô, gia đình ông Đảng đang vận chuyển về nhà thì bị gia đình ông Hơn đến tranh chấp. Sự việc được UBND xã Tân Lập giải quyết theo hướng: gia đình ông Đảng vẫn được trông nom, chăm sóc ngô trên mảnh đất đồi Rừng Trúc.
Đến ngày 05/12/2011, Cty Cờ Đỏ ra Quyết định số 132/QĐ-ĐĐ để giao cho gia đình ông Hơn sử dụng toàn bộ thửa đất trên Rừng Trúc của gia đình ông Đảng. Ngày 22/5/2012, Cty Cờ Đỏ tiếp tục ra Thông báo số 46/TB-ĐĐ buộc gia đình ông Đảng phải pấng (di chuyển-PV) toàn bộ số cây xoan gia đình ông Đảng trồng trên đất khu vực Rừng Trúc đi nơi khác, nếu gia đình ông Đảng không thực hiện thì Cty Cờ Đỏ sẽ thuê người nhổ đi.
“Không chỉ vậy, gần 3.000m2 đất và 74 cây mận hậu gia đình tôi trồng vào năm 1994 vẫn đang cho thu hoạch hàng năm tại khu Vườn Cam của gia đình tôi nhận giao khoán cũng bị ông Ngô Thanh Kỳ - Giám đốc Cty Cờ Đỏ giao cho gia đình ông Hơn. Sau đó, vợ chồng ông Hơn dùng thuốc diệt cỏ diệt 1.200 cây xoan đang trưởng thành của gia đình tôi”, ông Đảng chua xót nói.
Hủy án sơ thẩm
Không đồng tình trước quyết định trên, ông Đảng đã khởi kiện Cty Cờ Đỏ ra tòa. Ngày 6/5/2014, tại phiên tòa sơ thẩm xét xử vụ kiện “Tranh chấp quyền sử dụng đất và tranh chấp hợp đồng thuê khoán tài sản”, TAND huyện Mộc Châu đã tuyên bác toàn bộ yêu cầu của nguyên đơn về việc buộc Cty Cờ Đỏ hoàn trả lại cho gia đình 13.500m2 đất ở khu vực Rừng Trúc và yêu cầu được tiếp tục giao khoán 2.448m2 đất khu vực Vườn Cam; chấp nhận việc Cty Cờ Đỏ giao toàn bộ số đất trên cho gia đình ông Hơn thuê khoán (Bản án sơ thẩm số 08/2014/DSST).
Không chấp nhận bản án sơ thẩm, ông Đảng đã kháng cáo. Ngày 10/6/2015, TAND tỉnh Sơn La đưa vụ án ra xét xử phúc thẩm và đưa ra nhận định: Về nguồn gốc diện tích đất khu Rừng Trúc, Tòa án cấp sơ thẩm chưa thu thập đầy đủ chứng cứ, cấp phúc thẩm không khắc phục được... Đối với diện tích đất khu vực Vườn Cam, năm 2002 Cty Cờ Đỏ lấy diện tích đất này và 50 cây mận hậu của gia đình ông Đảng cho gia đình ông Hơn, bà Vượng thuê khoán và sử dụng, nhưng không thông báo cho gia đình ông Đảng là không đảm bảo quyền lợi cho đương sự.
Việc không đưa bà Đỗ Thị Dựng vào tham gia tố tụng với tư cách là người có nghĩa vụ liên quan đến vụ án để giải quyết là thiếu sót... Do đó, Hội đồng xét xử phúc thẩm quyết định hủy Bản án sơ thẩm số 08/2014/DSST ngày 06/5/2014 của TAND huyện Mộc Châu, giao hồ sơ vụ án cho TAND huyện Mộc Châu giải quyết lại theo đúng quy định của pháp luật.
Cần một phán quyết công tâm
Trong các ngày 26, 27/7 và 24/8/2016, TAND huyện Mộc Châu đã đưa vụ án trên ra xét xử sơ thẩm lần 2, nhận định: Các khu đất trên thuộc quyền sở hữu của Cty Cờ Đỏ đã được UBND tỉnh Sơn La cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo Quyết định số 506/QĐ/UB ngày 31/10/1992 với diện tích 4.800ha. Ngày 29/2/2016, UBND tỉnh Sơn La có Quyết định số 439/QĐ-UBND về việc thu hồi đất, giao đất, cho thuê đất và cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với Cty Cờ Đỏ tại xã Tân Lập và thị trấn nông trường Mộc Châu thì các khu đất đang có tranh chấp thuộc diện tích thu hồi của Cty Cờ Đỏ giao cho UBND huyện Mộc Châu quản lý, sử dụng theo quy hoạch...
HĐXX quyết định: Bác yêu cầu của nguyên đơn về việc yêu cầu UBND huyện Mộc Châu giao cho ông Đảng được quyền quản lý sử dụng diện tích đất là 9000m2 (theo số liệu đo đạc thực tế của các cơ quan có liên quan lập ngày 23/4/2016 có diện tích là 13.165m2 ) đất tại khu Rừng Trúc - Đồi Cao thuộc tiểu khu 12, xã Tân Lập; bác yêu cầu đối với việc buộc Cty Cờ Đỏ phải bồi thường giá trị cây xoan là 960 triệu đồng; tạm giao cho gia đình ông Hơn, bà Vượng tiếp tục quản lý, sử dụng diện tích đất 13.165m2 tại khu vực Rừng Trúc - Đồi Cao cho đến khi UBND huyện Mộc Châu hoàn thành phương án sử dụng đất được cấp có thẩm quyền phê duyệt để đưa vào quản lý, sử dụng theo phương án được duyệt.
Đối với hợp đồng thuê khoán tài sản: Bác yêu cầu của nguyên đơn về việc được tiếp tục giao khoán 2.469m2 đất ở khu vực Vườn Cam; bác yêu cầu đối với việc buộc Cty Cờ Đỏ phải bồi thường giá trị sản lượng quả mận bị mất thu nhập trong 6 năm từ 2011 đến 2016. Tạm giao cho gia đình ông Hơn, bà Vượng tiếp tục quản lý, sử dụng diện tích đất 2.459m2 đất tại khu vực Vườn Cam buộc gia đình ông Hơn, bà Vượng có trách nhiệm thanh toán cho ông Đảng giá trị 49 cây mận hậu với số tiền 18.865.000đ…
Luật sư Vũ Đức Thuận (Văn phòng Luật sư Thăng Long, Đoàn Luật sư Sơn La - người bảo vệ quyền lợi cho ông Vũ Đình Đảng) cho biết: Đối với diện tích đất tại khu vực Rừng Trúc, thời điểm chuyển nhượng đất của ông Nguyễn Minh Chuộng cho ông Đảng là ngày 4/12/1993 thì diện tích đất tại Rừng Trúc chưa được Cty Cờ Đỏ sử dụng, mặc dù đất này trên cơ sở lý thuyết và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì thuộc quyền quản lý của Cty Cờ Đỏ. Tuy nhiên, diện tích đất này nằm ngoài sự quản lý của Cty Cờ Đỏ từ năm 1992 đến năm 2010 chưa bao giờ thực hiện việc thu thuế cho Nhà nước (với tư cách là đơn vị của Nhà nước) và ngay khi cổ phần hóa 100% tiền của tư nhân thì cũng chỉ thu được tiền nộp 1 lần của ông bà Hơn - Vượng khi đất đã có tranh chấp.
Theo quy định tại khoản 3, Điều 14, Nghị định 74/CP ngày 25/10/1993 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật Thuế sử dụng đất nông nghiệp: “Đất khai hoang là đất chưa bao giờ được dùng vào sản xuất hoặc đã bị bỏ hoang ít nhất 5 năm tính đến thời điểm khai hoang đưa vào sản xuất”. Điều 5 Luật Đất đai năm 1993 quy định về việc “Nhà nước khuyến khích người sử dụng đất đầu tư lao động, vật tư, tiền vốn và áp dụng các thành tựu khoa học - kỹ thuật vào các việc sau đây: Làm tăng giá trị sử dụng đất; thâm canh, tăng vụ, nâng cao hiệu quả sử dụng đất; khai hoang, vỡ hoá... để mở rộng diện tích đất sản xuất nông nghiệp”.
Căn cứ vào những thông tin do bà Hà Thị Liên Hoa (vợ cũ ông Chuộng) cung cấp thì nguồn gốc mảnh đất vợ chồng ông, bà chuyển nhượng cho ông Đảng năm 1993 là do bố mẹ chồng của bà khai hoang trước năm 1990, gia đình bà sử dụng ổn định, không có tranh chấp với ai, cũng không nhận được bất kỳ một văn bản liên quan đến việc thu hồi, bồi thường của UBND tỉnh Sơn La về diện tích đất này để giao cho Cty Cờ Đỏ. Sau đó vợ chồng bà Hoa, Chuộng sử dụng đất và bán lại cho ông Đảng năm 1993 và được ông Đảng tiếp tục khai hoang mở rộng diện tích đất như hiện nay thì diện tích đất này chưa được Cty Cờ Đỏ sử dụng, quản lý thể hiện qua việc thu thuế…
Chính vì vậy, trong hồ sơ không thể hiện việc Cty Cờ Đỏ xử phạt hành vi lấn chiếm đất, sử dụng đất trái phép đối với ông Chuộng, ông Đảng. Như vậy, cần xác định hơn 13.000m2 đất tại khu Rừng Trúc là đất có nguồn gốc từ việc ông Đảng nhận chuyển nhượng của ông Chuộng và phần lớn diện tích đất do ông Đảng khai hoang thêm, hoạt động này của nguyên đơn phù hợp với chính sách của Nhà nước khuyến khích khai hoang, vỡ hoá, bảo vệ, cải tạo tăng độ màu mỡ đất để mở rộng diện tích sản xuất đất nông nghiệp, lâm nghiệp của Nhà nước tại thời điểm có hiệu lực của Luật Đất đai năm 1993; theo đó việc ông Đảng cho em trai, em dâu (vợ chồng bà Dựng Kiệt) sử dụng đất là quyền của nguyên đơn nên sau đó bà Dựng trả lại diện tích 13.000m2 này cho nguyên đơn là có cơ sở.
Cũng theo Luật sư Thuận, thời điểm năm 2011, Cty Cờ Đỏ ra Quyết định số 132-QĐ/ĐĐ ngày 05/12/2011 tiếp tục giao hơn 9000m2 đất tại khu vực Đồi Trúc cho gia đình ông Nguyễn Văn Hơn sử dụng cần được xem xét lại cho phù hợp thực tế sử dụng đất. Cụ thể, nếu Cty Cờ Đỏ cho rằng hơn 9000m2 đất khu Rừng Trúc thuộc quyền quản lý, sử dụng của Cty thì phải xem xét quá trình sử dụng đất của người đang sử dụng đất, nhu cầu của người sử dụng đất. Nếu người đang sử dụng đất không có nhu cầu sử dụng đất thì Cty cần kiểm tra, kiểm đếm, thống nhất tài sản, cây trồng trên đất để bồi thường phù hợp với tư cách là người khai hoang, vỡ hóa, tăng độ màu mỡ, nâng cao giá trị sử dụng đất cho nguyên đơn thì sẽ tránh được mâu thuẫn, xung đột, tranh chấp. Nhưng Cty Cờ Đỏ không thực hiện quy trình thu hồi đất dẫn đến thiệt hại cho người sử dụng đất là ông Đảng...
Đối với diện tích đất 2.459m2 tại khu Vườn Cam, Cty Cờ Đỏ giao cho gia đình ông Đảng sử dụng từ năm 1994 khi Nghị định số 01/CP ngày 4/1/1994 của Chính phủ quy định về việc giao khoán đất để sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và nuôi trồng thuỷ sản trong các doanh nghiệp nhà nước, thuộc đối tượng điều chỉnh của Nghị định này, nhưng không triển khai ký lại hợp đồng giao khoán đất cho công nhân mà các bên tiếp tục thực hiện việc giao đất tại thời điểm năm 1994.
Việc Cty Cờ Đỏ không ký hợp đồng giao khoán đất không chỉ riêng đối với gia đình ông Đảng mà là thực trạng chung phổ biến tại thời điểm đó, vì thế cần tiếp tục ghi nhận quyền sử dụng đất giao khoán của gia đình ông Đảng trong thời hạn 50 năm đối với đất trồng cây lâu năm theo quy định tại Điều 9 Nghị định số 01/CP ngày 4/1/1994 vì việc không triển khai Nghị định số 01/CP là do lỗi của Cty Cờ Đỏ. Do đó, người sử dụng đất giao khoán tiếp tục được thực hiện việc giao khoán…
Báo PLVN tiếp tục theo dõi và phản ánh.