Mỗi năm, cả nước có khoảng 40.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá (trung bình 100 người/ngày). Con số này có thể tăng lên thành 70.000 người/năm nếu không có các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá có hiệu quả.
Những con số này đã được đưa ra tại một hội thảo về Dự thảo Luật Phòng chống tác hại thuốc lá như một cảnh báo đối với cộng đồng về tác hại của loại hàng hóa độc hại này, cũng như để minh chứng cho sự cần thiết có một đạo luật để thống nhất các biện pháp kiểm soát và phòng chống tác hại thuốc lá.
Hiện, Bộ Y tế đang chủ trì soạn thảo Luật Phòng chống tác hại thuốc lá với hy vọng có một “công cụ pháp lý” cho cuộc đấu tranh chống lại “tử thần mong manh” này. Mặc dù theo ông Phạm Tuấn Khải – Vụ trưởng Vụ Pháp luật (Văn phòng Chính phủ) - đây là Dự án Luật “tương đối phức tạp về mặt quan điểm, do nội dung của Dự án Luật có sự xung đột về lợi ích của các nhóm đối tượng khác nhau, tác động khá lớn đến kinh tế - xã hội”, song ông Lý Ngọc Kính (Chuyên gia cao cấp Bộ Y tế) nhận định: “Sự xung đột lợi ích giữa ngành công nghiệp thuốc lá (nhóm người) và sức khỏe người dân (cộng đồng) là không khó để lựa chọn ban hành chính sách ưu tiên cho nhóm lợi ích nào”.
Trong khi đánh giá cao việc đóng góp vào ngân sách nhà nước của ngành công nghiệp thuốc lá, nhưng đến nay các chuyên gia vẫn nhận định số tiền đó “không thấm vào đâu so với những chi phí bị mất đi liên quan đến thuốc lá”. Năm 2010, ngành thuốc lá đóng góp hơn 14.000 tỷ đồng vào ngân sách nhà nước, song số tiền điều trị cho 3 bệnh liên quan đến thuốc lá (ung thư phổi, bệnh mạch vành và bệnh phổi tắc nghẽn) đã là 2.034 tỷ đồng. Thuốc lá được xác định là nguyên nhân gây ra 25 bệnh khác nhau, không kể những chi phí phải bỏ ra để khắc phục các hậu quả về môi trường, cháy nổ, xã hội...
Trong khi cả nước có khoảng 15 triệu nam giới trưởng thành hút thuốc thì lực lượng Thanh tra Y tế chỉ có 312 thanh tra viên nên “rải quân từ sáng đến tối cũng không thể xử lý hết các vi phạm khi hút thuốc đã trở thành thói quen của nhiều người”. Với khoảng 75 văn bản pháp luật được xây dựng theo hai nhóm là văn bản về phòng chống tác hại thuốc lá và văn bản về quản lý, sản xuất, kinh doanh thuốc lá, nhưng “hiệu quả của các chính sách về phòng chống tác hại thuốc lá vẫn chưa cao”, nên các trường hợp vi phạm các qui định về hút thuốc lá đang diễn ra “nhan nhản”.
Nên mới thấy, “tính khả thi của văn bản nào cũng cần quan tâm đến ý thức chấp hành” vì chỉ cần nhìn trong lĩnh vực phòng chống tác hại thuốc lá, nếu ý thức của người dân về tác hại của thuốc lá vẫn không thay đổi và không có các chế tài thực sự mạnh thì pháp luật trong lĩnh vực này tiếp tục “kém hiệu quả” vẫn có thể xảy ra dù luật được ban hành.
Huy Anh