Cuộc nổi loạn cướp ngôi vua hàng trăm năm trước
Ông hoàng này được Pháp coi là có thể dùng sau này để tranh giành ảnh hưởng với người Anh ở Thái Lan. Hoàng thái tử Myingun Min trốn khỏi Miến Điện sau cuộc khởi loạn ở Mandalay vào năm 1866, giết chú mình là Kanaung (tức em của vua cha Mindon Min) được coi là kế vị vua, và định giết hay bắt phế vua để mình lên ngôi. Người chú bị đâm chết nhưng vua thoát được. Kế hoạch khởi loạn của Myingun thất bại, buộc phải trốn tránh chạy khỏi Mandalay.
Theo báo “Le Temps”, Myingun đến Sài Gòn vào đầu tháng 11/1889. Ông sống lưu vong 32 năm ở đây cho đến khi mất.
 |
| Hậu duệ của hoàng tử Miến Điện ở Sài Gòn |
Theo niên giám Đông Dương 1908, Myingun có địa chỉ ở đường Paul Blanchy (Hai Bà Trưng ngày nay) “128. M. Mingonn, prince de Birmanie”. Nhưng niên giám 1909 không thấy tên. Niên giám 1910 thì cũng trên đường Paul Blanchy nhưng ở số “142. Th. J Myngoon, prince de Birmanie fils”. Niên giám 1911 cho biết Myingun trú ngụ ở số 90 đường LeGrand de la Liraye (nay là đường Điện Biên Phủ) “90. rue Legrand de Liraye, Myngoon, prince de Birmanie”). Niên giám 1912 thì lại ghi là ở số 192 trên cùng đường.
Myingun Min có 3 vợ trong đó có một người là người Việt, ông để lại các con cháu ở Sài Gòn khi ông mất tại đây vào ngày 20/9/1921.
Con gái hoàng tử là chủ hãng dầu cù là Mac Phsu
Trong tiểu sử về các nhà sư Miến Điện, thì ngài Mahasi Sayadaw, là nhà sư nổi tiếng của Miến Điện trong đầu thế kỷ 20 (1904 - 1982), có nói đến con cháu của hoàng tử Myingun ở Việt Nam:
“Sayadaw và đoàn tùy tùng cũng đi thăm Việt Nam từ Cam Bốt. Lý do cho chuyến thăm này là do lời mời của một người có tên là bà Daw Phyu, xuất thân từ Miến Điên.
Daw Phyu (bây giờ chắc ở Pháp) là con gái của vị hoàng tử có tiếng Myingun. Bà Daw Phyu là một thương gia có thế lực ở Việt Nam và rất giàu có. Bà lập gia đình với một người Việt Nam và có các con trai và gái và các cháu nội ngoại.
Bà sản xuất, phân phối và buôn bán dầu trị bệnh. Cũng giống như dầu “Tiger Balm” nổi tiếng ở Miến Điện, dầu (cù là Mac Phsu) của bà Daw Phyu được ưa chuộng ở khắp Đông Dương. Dầu “Tiger Balm” có màu đỏ, trong khi đó dầu của bà Daw Phyu ở Đông Dương có màu xanh lá cây."
 |
| Hiệu dầu cù là Mac Phsu từng được quảng cáo khắp Sài Gòn |
Những người sống ở Sài Gòn trong thập niên 1960 đều biết đến dầu cù là màu xanh hiệu “Mac Phsu”, cũng như dầu khuynh diệp của bác sĩ Tín, rất phổ thông, được nhiều tầng lớp dân chúng dùng.
Dầu “cù là” là dầu từ Miến Điện. Người Nam bộ xưa kia gọi nước Miến Điện là Cù Là. Vào cuối thế kỷ 19 người Cù Là (Miến Điện) đã đến miền Tây buôn bán. Ở gần Rạch Giá, có xóm gọi là xóm Cù Là, thuộc làng Vĩnh Hòa Hiệp, cách chợ Rạch Giá khoảng 13 cây số… Xóm Cù Là ở Rạch Giá ngày nay hãy còn tên.
Tổng đại lý của dầu cù là Mac Phsu tại Sài Gòn trước đây nằm trên đường Frère Louis (nay là đường Nguyễn Trãi, quận 1), gần nhà thờ Huyện Sĩ, cách cổng xe lửa (nay đã bỏ) chỉ có mấy căn phố. Phía sau lưng nó nay là đường Phạm Ngũ Lão, ngó qua chợ Thái Bình.
Dầu cù là Mac Phsu được quảng cáo khắp nơi ở miền Nam Việt Nam như trên báo chí, biển quảng cáo ở các chợ (như chợ An Đông, chợ Thái Bình,..), ở các hiệu buôn, hiệu thuốc. Dầu của bà Daw Pyu được quảng cáo là dầu cù là, dầu gió hay dầu bạc hà chữa trị “tứ thời cảm mạo”.
Sau năm 1975, công ty sản xuất dầu Mac Phsu không còn hoạt động, bà Daw Phyu và đa số con cháu đã đi định cư ở nước ngoài. Dầu cù là Mac Phsu nay chỉ còn trong ký ức.
Sự liên hệ giữa Việt Nam và Miến Điện trong lịch sử không có nhiều và ít được đề cập đến, nhưng sự kiện ông hoàng tử Myingun lưu vong ở Sài Gòn vào cuối thế kỷ 20 cũng là một sự kiện đáng được nhắc đến.,.
