Ma trận nghệ danh
Trên làng âm nhạc xuất hiện nhiều ca sĩ với những nghệ danh riêng. Thế nhưng họ lại không đăng ký nghệ danh như một “thương hiệu” riêng của mình. Nhật Kim Anh, Bảo Thy, Ngô Kiến Huy, Lê Khánh... nhiều ca sĩ đều đã đổi tên thật của mình để có được một nghệ danh theo như mình mong muốn.
Không chỉ đổi những tên thuần Việt, showbiz Việt còn có những tên lai Tây như: Angela Phương Trinh, Maya, Noo Phước Thịnh, Chipu, Baby J, Nini Khanh… khác biệt. Một số nghệ sĩ Việt còn đổi tên Tây vì chê tên bố mẹ đặt cho trong giấy khai sinh là “quê mùa”, hoặc thích lấy nghệ danh na ná tên mình nhưng hay và ấn tượng hơn.
Tuy nhiên, có rất nhiều nghệ sĩ bị trùng nghệ danh khiến công chúng khó phân biệt. Họ thường lấy đúng tên cha sinh mẹ đẻ của mình để làm thành nghệ danh. Hiện có 2 nghệ sĩ Lan Hương. Không chỉ trùng tên, họ cũng diễn kịch, đóng phim, đều tài năng. Thế nên, nhiều người lẫn Lan Hương đóng phim “Em bé Hà Nội” với Lan Hương đóng phim “Mùa ổi”. Thập niên 1980, làng nhạc có ca sĩ Lệ Quyên chuyên hát các khúc cách mạng, gần 20 năm sau, lại có một ca sĩ Lệ Quyên hiện đang đình đám với những bản nhạc trữ tình, nhạc xưa.
Ca sĩ Duy Khoa kể, có lần tại tụ điểm biểu diễn ở vùng ven Hà Nội đã treo biển có tên Duy Khoa. Các fan gọi điện hỏi, Khoa mới tá hỏa vì mình không nhận được lời mời nào từ “bầu sô” nơi đó. Để khán giả không bị “mắc lừa”, Khoa gọi điện thoại lên Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch ở đó hỏi cho ra nhẽ nhưng cũng chỉ nhận được câu trả lời qua quýt và còn bị vặn lại: “Liệu anh có dám chắc mình anh là ca sĩ có tên Duy Khoa không?”.
Đây là một vấn đề thời sự, thiết thực khiến ca sĩ Việt Nam phải giật mình trước tình huống có thể xảy ra mà họ cũng như đồng nghiệp chưa lường trước và thật sự quan tâm đến.
Đuối lý vì không đăng ký
Vụ tranh chấp cùng nghệ danh “Tim” giữa hai ca sĩ trẻ từng lùm xùm làng giải trí Việt. Theo đó, Trần Nguyên Cát Vũ gia nhập Cty Thiên Thi làm ca sĩ độc quyền với nghệ danh Tim vào năm 2006 qua bản hợp đồng kéo dài 5 năm. Nhưng tới đầu năm 2009, anh muốn kết thúc hợp đồng để làm ca sĩ tự do. Do Thiên Thi không đồng ý nên Cát Vũ nộp đơn lên tòa xin đơn phương chấm dứt hợp đồng. Ngay lập tức, Cty Thiên Thi kiện Cát Vũ ra tòa với mức đòi bồi thường thiệt hại lên đến 10 tỉ đồng.
Theo Thiên Thi, “Tim” là nghệ danh - thương hiệu do họ đặt ra, xây dựng, quảng bá và đã đăng ký tại Cục Sở hữu trí tuệ như một nhãn hiệu hàng hóa nên có đặc quyền sử dụng. Cát Vũ cũng nói nghệ danh “Tim” do chính anh nghĩ ra và quyết tâm giữ nó. Anh tuyên bố đã làm thủ tục để đăng ký nghệ danh này cho mình. Cty Thiên Thi trả đũa bằng cách lăng-xê một nam ca sĩ khác cũng với nghệ danh Tim (tên thật Huỳnh Công Tâm).
Đồng thời, Cty sắp xếp cho Tim “mới” tiếp tục song ca với Minh Hằng, một ca sĩ độc quyền khác của Thiên Thi, như Tim “cũ”. Tình hình trở nên căng thẳng khi Thiên Thi nhờ đến pháp luật cấm Cát Vũ biểu diễn với nghệ danh này và buộc anh thu hồi album “Đối mặt”, được xuất bản dưới nghệ danh Tim. Chuyện trở nên rắc rối hơn khi một công ty tổ chức biểu diễn tại Mỹ dọa đưa cả hai bên ra tòa nếu như không thực hiện các hợp đồng họ đã ký với cả Thiên Thi và cá nhân Cát Vũ. Đứng trước nguy cơ mất nghệ danh, bị rắc rối với pháp luật Cát Vũ làm hòa, tiếp tục cộng tác với Thiên Thi và giữ được nghệ danh “Tim”. Và Tim “mới” nhanh chóng bị “ngừng đập”.
Câu chuyện của ca sĩ có nghệ danh là “Tim” cũng là câu chuyện mà các nghệ sĩ đã, đang và sẽ gặp phải. Và khi đã có tranh chấp quyền lợi hay liên quan đến pháp luật sẽ rất phiền phức cho cả người có cùng nghệ danh. Bởi theo ông Lê Minh Tuấn - Trưởng phòng Quản lý biểu diễn - Cục Nghệ thuật biểu diễn cho biết nghệ danh là quyền cá nhân của mỗi nghệ sĩ và hiện tại chưa có quy định nào để phân xử những trường hợp trùng nghệ danh.
Hầu hết các nghệ sĩ Việt đều coi việc đăng ký nghệ danh trở thành việc xa xỉ đối với nghệ sĩ. Hầu hết họ đều “ngớ” ra khi hỏi đã đăng ký nghệ danh hay chưa. Và khi tranh chấp về quyền lợi hay liên quan đến pháp luật, trùng nghệ danh hay mạo nghệ danh của mình, đa số nghệ sĩ đều đuối lý. Theo các luật sư, các nghệ sĩ có thể làm hồ sơ gửi Cục Sở hữu trí tuệ xin cấp chứng nhận độc quyền nghệ danh của mình như một thương hiệu. Nếu đã có hồ sơ này, những người khác cố tình mạo danh đều có thể bị khởi kiện ra tòa. Tội mạo danh người khác có thể bị xử phạt ở những mức rất cao.
Các nghệ sĩ Việt cần “độc quyền” hóa nghệ danh của mình. Muộn còn hơn không!