Những văn bản thiếu căn cứ pháp lý
Phần căn cứ pháp lý trong Quyết định số 1411/QĐ-UBND của UBND tỉnh Bạc Liêu ngày 25/6/2009 phê duyệt phương án bồi thường khi thu hồi hơn 600 ngàn m2 đất để làm dự án Bạc Liêu Tràng An, không thấy nhắc đến Luật Đất đai 2003 hay Luật Nhà ở 2005.
Văn bản số 602/TB-UBND của UBND thị xã Bạc Liêu (nay là TP Bạc Liêu – NV) thông báo triển khai Quyết định trên, phần căn cứ pháp lý cũng chỉ nêu ra Nghị định số 84/2007/NĐ-CP về thi hành Luật Đất đai. Thậm chí UBND TP Bạc Liêu còn cẩu thả đến mức viết dòng này thiếu chữ.
Dù sai sót trong soạn thảo văn bản nhưng về độ nhanh khi ra văn bản thì cơ quan chức năng Bạc Liêu đạt mức “thần tốc”. Ngày 24/6/2009, Sở Tài chính có Tờ trình số 271/TTr-STC.
Một ngày sau, UBND tỉnh Bạc Liêu đã ra Quyết định số 1411/QĐ-UBND phê duyệt phương án bồi thường. Và ngay trong ngày, ông Dương Ngọc Lợi, khi đó là Phó Chủ tịch UBND TP Bạc Liêu đã “kịp thời” có văn bản triển khai quyết định của tỉnh.
Tình trạng “tù mù” căn cứ pháp lý còn xảy ra với những văn bản “chủ đầu tư” ban hành là Ban Bồi thường giải phóng mặt bằng các dự án đầu tư xây dựng tỉnh Bạc Liêu (BTGPMBCDAĐTXD). Trong một số văn bản, cơ quan này bỏ qua các bộ luật, các nghị định quan trọng, mà chỉ “nhăm nhăm” nêu ra những quy định về thu hồi đất.
Những bất thường trên, phải chăng chỉ là “sai sót” về thể thức soạn thảo văn bản do thiếu hiểu biết pháp luật, hay là “xảo thuật” được cố tính “cài cắm”? Luật sư Huỳnh Phước Hiệp (Đoàn Luật sư TP HCM) nhận xét: “Dự án lớn bậc nhất tỉnh Bạc Liêu, liên quan đến hơn 600 hộ dân mất đất, ảnh hưởng nhiều ngàn người, thu hồi hơn 600 ngàn m2… mà lại không chỉ ra việc thu hồi đất hay thực hiện dự án theo luật nào, nghị định nào.
Tưởng là tiểu tiết nhưng thực chất đây là một điều rất nguy hiểm, có thể là một sai sót cố ý nhằm dễ bề “đánh võng”, dễ bề áp dụng pháp luật một cách tùy tiện, lung tung, giấu giếm cấp trên, đẩy nhân dân và dư luận vào cảnh không biết đường nào mà giám sát. Cấp trên và nhân dân bị lừa dối thì làm sao có thể giám sát?”.
 |
| Văn bản của Bộ Xây dựng cho thấy Tràng An Bạc Liêu là dự án xây dựng nhà ở thương mại. |
Thời điểm 2009, khi BTGPMBCDAĐTXD tỉnh Bạc Liêu ký Hợp đồng liên doanh đầu tư thực hiện dự án với Công ty TNHH Tư vấn và Đầu tư Tràng An, lĩnh vực “xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu dân cư” phải chịu sự điều chỉnh của khá nhiều văn bản pháp luật.
Ngoài Luật Đất đai 2003 còn có Luật Nhà ở 2005, Nghị định số 02/2006/NĐ-CP ngày 5/1/2006 ban hành Quy chế Khu đô thị mới, Nghị định 90/2006/NĐ-CP ngày 6/9/2005 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Nhà ở 2005... Đó là chưa kể trước đó còn có quy định về cơ chế “sử dụng quỹ đất để phát triển hạ tầng” (nói nôm na là “đổi đất lấy hạ tầng – NV) tại Luật Đất đai sửa đổi 1998.
Vậy với Khu dân cư Tràng An, cơ quan chức năng Bạc Liêu và chủ đầu tư đã áp dụng văn bản pháp luật nào? Càng tìm hiểu, càng thấy những sự khuất tất.
Tỉnh mỗi lúc thông báo một kiểu…
Theo Quyết định số 1411/QĐ-UBND ngày 25/6/2009 của UBND tỉnh Bạc Liêu, mục đích thu hồi hơn 600 ngàn m2 đất như sau: “Dự án… phục vụ cho việc bố trí đất xây dựng nhà ở, kết hợp khu tái định cư… đáp ứng nhu cầu cho người dân có đất ở, nhà ở, khai thác có hiệu quả đất”.
Hai năm sau đó, theo thông báo đăng trên website Sở Xây dựng Bạc Liêu (http://sxd.baclieu.gov.vn) ngày 13/7/2011: “Ngày 1/7/2011, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1860/QĐ-UBND cho phép chủ đầu tư là Liên danh Công ty TNHH Tư vấn và Đầu tư Tràng An và Ban Bồi thường giải phóng mặt bằng tỉnh Bạc Liêu đầu tư xây dựng dự án Khu dân cư giáp Khu tái định cư bến xe – Bộ đội Biên phòng.
Theo đó, dự án trên sẽ bắt đầu từ tháng 01 năm 2011 (viết nhầm, thực tế có thể là tháng 11/2011 – NV) và kết thúc vào tháng 12/2015 (5 năm). Với diện tích 683.212 m2, mục tiêu đầu tư xây dựng dự án nhằm “tạo quỹ đất di dời các hộ dân thuộc diện giải phóng mặt bằng trong nội ô TP Bạc Liêu, từng bước ổn định, nâng cao điều kiện sống của người dân, mở rộng và phát triển hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị. Ngoài ra, dự án còn dành một phần đất để Nhà nước xây dựng nhà ở cho người có thu nhập thấp”.
 |
| Một khu nhà đã xây xong trong dự án. |
Căn cứ theo những thông tin trên, có thể thấy rằng sau khi ra ý tưởng lấy đất lập khu dân cư, ra các quyết định thu hồi đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng, thì tới tháng 7/2011 các công việc này cơ bản mới xong. Cũng qua những thông tin này, thấy rằng dự án phải tuân theo quy định trong Nghị định số 02/2006/NĐ-CP ban hành Quy chế Khu đô thị mới.
Thế nhưng cũng chính trên website Sở Xây dựng Bạc Liêu, hơn một năm sau đó, ngày 6/2/2013 lại có thông báo: “Ngày 1/2/2013, Sở Xây dựng có Tờ trình số 38/TTr-SXD gửi UBND tỉnh xin chủ trương cho phép điều chỉnh quy hoạch chi tiết từ khu đất xây dựng nhà ở thương mại sang nhà ở xã hội tại khu dân cư giáp khu vực Bến xe – Bộ đội Biên phòng”. Thông báo này bất thường điểm dự án đã xuất hiện “đất xây dựng nhà ở thương mại”.
…Doanh nghiệp nói một đằng
Còn theo Công văn số 15/CV-TA ngày 27/4/2015 Công ty TNHH Tư vấn và Đầu tư Tràng An gửi Bộ Xây dựng xin ý kiến một vài vấn đề, Tràng An giới thiệu đây là “dự án xây dựng nhà ở thương mại do Tràng An làm chủ đầu tư”. Cũng trong công văn này, Tràng An cho biết dự án có “diện tích 20% quỹ đất Công ty phải giao lại cho UBND tỉnh Bạc Liêu”.
Như vậy, theo Công ty TNHH Tư vấn và Đầu tư Tràng An, Tràng An Bạc Liêu là dự án xây dựng nhà ở thương mại. Và như vậy dạng dự án này phải tuân thủ các quy định trong Luật Nhà ở 2005, Nghị định 90/2006/NĐ-CP ngày 6/9/2005 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Nhà ở...
Với tình trạng các quyết định không viện dẫn căn cứ pháp lý, cơ quan chức năng và Công ty Tràng An mỗi bên nói một kiểu như vậy, tính pháp lý của dự án Tràng An Bạc Liêu 10 năm nay vẫn là một “ẩn số”, cấp trên, cơ quan có thẩm quyền và nhân dân biết căn cứ vào văn bản pháp luật nào để giám sát đúng sai?
 |
| Một hộ dân phản đối dự án Tràng An Bạc Liêu sai quy định nên 10 năm nay không giao đất. |
Những sai sót bất nhất trên, theo nhiều chuyên gia pháp lý, không chỉ là sai sót “sơ sơ” về mặt thể thức, mà là sai phạm nghiêm trọng. “Để xác định rõ đây có phải là cố ý sai sót; giải được những băn khoăn, bức xúc trong dư luận nhiều năm nay; làm rõ đây có phải là mánh khóe dồn dân lấy đất giá rẻ mạt của một số đối tượng lợi ích nhóm đội lốt “đầu tư”, cần phải có sự vào cuộc thanh, kiểm tra làm rõ của Chính phủ, Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư…”, Luật sư Hiệp kiến nghị.
Ở dự án Tràng An Bạc Liêu còn có hàng loạt quyết định, “chủ trương” của Bạc Liêu về dự án này ban hành rồi cấp dưới và chủ đầu tư không thực hiện, hoặc thực hiện sai. Mời bạn đọc xem tiếp kỳ sau.
Theo Nghị định 90/2006/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Nhà ở, UBND tỉnh Bạc Liêu còn có dấu hiệu vi phạm quy định tại Điều 13 về lựa chọn chủ đầu tư dự án phát triển nhà ở thương mại.
Theo đó, việc lựa chọn chủ đầu tư được thực hiện theo nguyên tắc công bố công khai các khu đất dành để phát triển nhà ở thương mại trên phạm vi địa bàn để các tổ chức, cá nhân thuộc các thành phần kinh tế biết và tham gia đăng ký đảm nhận chủ đầu tư dự án.
Trường hợp hết thời hạn quy định kể từ khi công bố kêu gọi đầu tư mà chỉ có 1 nhà đầu tư đủ điều kiện thì nhà đầu tư đó được chọn làm chủ đầu tư dự án. Trường hợp sau khi công bố kêu gọi đầu tư mà có từ 2 nhà đầu tư trở lên đăng ký thì phải thực hiện đấu thầu lựa chọn chủ đầu tư dự án.
Nghị định 90/2006/NĐ-CP không quy định về trường hợp “liên doanh đầu tư” với dự án phát triển nhà ở thương mại. Khoản 8 Điều 15 Nghị định chỉ quy định chủ đầu tư sau khi được lựa chọn thì có quyền “hợp tác với các nhà đầu tư khác để triển khai thực hiện dự án”.
