Lạ lùng 'cơn say' kéo dài... 2 năm trong cơ sở nuôi thú hiếm

Sự công khai đến mức táo tợn đó như minh chứng, thách thức pháp luật, thách thức các nhà quản lý.

Những vụ việc đủ gây giật mình bất cứ ai thờ ơ nhất

Cần phải khẳng định, các câu chuyện liên quan đến vấn đề buôn bán ĐVHD và gây nuôi thương mại ĐVHD liên tục xuất hiện trên truyền thông, gây lo lắng cho nhiều người. “Đối tượng giết và buôn bán hổ trái phép được cấp phép nuôi hổ bảo tồn  - Chuyện thật như đùa?” – đó là tít của nhiều bài báo nói về sự việc đang diễn ra ở Nghệ An.

Theo thông tin từ Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV),  tháng 4/2016, Cơ quan quản lý CITES (Công ước về thương mại quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp) Việt Nam đã tiến hành kiểm tra để xác nhận điều kiện cơ sở vật chất chuồng trại của Vườn Động vật Sinh thái Hòn Nhạn (Nghệ An). Nếu đạt đủ điều kiện nuôi nhốt, Vườn Động vật Sinh thái Hòn Nhạn sẽ được phép nhập khẩu thêm 9 cá thể hổ để phục vụ mục đích nhân giống trưng bày và phục vụ giáo dục bảo tồn.

Sự việc sẽ chẳng có gì đáng nói nếu như chủ cơ sở này không phải là vợ của Phạm Văn Tuấn, một đối tượng “khét tiếng” đã có 2 tiền án về tội phạm liên quan đến giết hại, buôn bán hổ cùng nhiều loài ĐVHD nguy cấp khác. Hiện nay, Phạm Văn Tuấn cũng đang bị nghi ngờ là đối tượng cầm đầu một đường dây chuyên buôn bán, vận chuyển trái phép ĐVHD (bao gồm hổ, tê tê, ngà voi và sừng tê giác) xuyên biên giới Việt Nam – Lào –Thái Lan. 

Trả lời chất vẫn của báo chí, cơ quan chức năng tỉnh Nghệ An cho rằng việc cấp phép này cho vợ và không liên quan gì đến người chồng, nhưng liệu có ai dám chắc về điều đó?. “Cấp phép cho vợ Phạm Văn Tuấn gây nuôi hổ đồng nghĩa với việc các cơ quan này đã chính thức thỏa hiệp và tạo điều kiện cho đối tượng  có cơ hội lợi dụng danh nghĩa cơ sở được cấp phép để tiếp tục thực hiện hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ ĐVHD trong tương lai.” - bà Bùi Thị Hà-Phó Giám đốc ENV bày tỏ sự bức xúc. 

Cũng theo bà Bùi Thị Hà, “ENV rất quan ngại về sự phát triển các trang trại hổ tại Việt Nam. Qua nhiều năm điều tra, ENV có thể khẳng định rằng hầu hết các trại nuôi hổ hiện nay không hoạt động vì mục đích giáo dục và bảo tồn mà thực chất là để hợp pháp hóa các hoạt động buôn bán hổ bất hợp pháp”.

Tại Việt Nam chỉ còn khoảng 30 cá thể hổ trong tự nhiên. Trong khi đó, các hoạt động buôn bán hổ trái phép tại Việt Nam đang phát triển dưới các loại hình kinh doanh hợp pháp. Theo điều tra của ENV, số lượng hổ bị nuôi nhốt trong các vườn thú và trang trại tư nhân trong những năm gần đây đã tăng vọt từ 81 cá thể (2010) lên tới 179 cá thể (2015). 

Tiếp đó là câu chuyện nuôi Chi cục Kiểm lâm Tây Ninh cấp phép gây nuôi thương mại tê tê. Trong thời gian qua, Chi cục Kiểm lâm Tây Ninh đã cấp phép cho một số hộ dân tỉnh này gây nuôi thương mại tê tê - loài động vật nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ theo Nghị định 160/2013/NĐ-CP.

Điều đáng nói là các cơ quan khoa học CITES (Công ước về thương mại quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp) chưa hề xác nhận việc tê tê có khả năng sinh sản liên tiếp qua nhiều thế hệ trong môi trường nuôi nhốt hay nuôi sinh trưởng tê tê không ảnh hưởng tới việc bảo tồn loài này trong tự nhiên. 

Để chứng minh tê tê là loài thích hợp để gây nuôi thương mại, Chi cục Kiểm lâm Tây Ninh đã viện bằng chứng cho rằng Vườn quốc gia Cúc Phương đã thành công trong việc nuôi tê tê sinh sản. Tuy nhiên, ông Trần Quang Phương, Chương trình bảo tồn thú ăn thịt và tê tê – Vườn quốc gia Cúc Phương cho biết:

“Kể từ khi được thành lập từ năm 2005 đến nay, chúng tôi mới chỉ ghi nhận 8 trường hợp sinh sản trong điều kiện nuôi nhốt nhưng là trong hoàn cảnh cá thể tê tê mẹ đã có thai từ trong tự nhiên trước khi vào Trung tâm và sinh con trong quá trình được chúng tôi cứu hộ. Trong số 8 trường hợp trên chỉ có một trường hợp duy nhất tái thả thành công vào tự nhiên cùng với cá thể mẹ.”

Trong khi đó, qua điều tra của ENV tại trang trại của ông Nguyễn Văn Mỹ - một trong số nhiều cơ sở đã được Chi cục Kiểm lâm Tây Ninh cấp giấy phép gây nuôi thương mại tê tê, chủ cơ sở thừa nhận thường xuyên mua tê tê con bất hợp pháp để khai báo “tăng đàn”. 

Ngày 21/6, TAND quận Tân Bình, TP HCM đã tiến hành xét xử sơ thẩm và tuyên án phạt đối tượng Phan Huỳnh Anh Khoa hay còn gọi là Khoa Xì trum (sinh năm 1993, cư trú tại quận Gò Vấp) 5 năm tù, phạt bổ sung 50 triệu đồng cho hành vi buôn bán trái phép động vật hoang dã (ĐVHD) nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ.

Khoa chỉ là một trong rất nhiều đối tượng nằm trong tầm ngắm của lực lượng chức năng đã và đang công khai quảng cáo rao bán ĐVHD trên mạng Internet thời gian qua. Trước đó, vào tháng 5/2015, một đối tượng khác chuyên rao bán ĐVHD trên mạng là Đinh Công Thành cũng đã bị cơ quan chức năng bắt giữ cùng tang vật là 44 cá thể rùa thuộc nhiều loài khác nhau.

Thành sau đó đã phải chịu mức án 13 tháng tù giam. Tháng 12/2015, Lê Đức Minh ở Hà Nội cũng đã bị tuyên phạt 27 tháng tù giam sau khi rao bán 3 cá thể cu li trên mạng.

Trong vài năm trở lại đây, loại tội phạm về ĐVHD trên Internet đang gia tăng với tốc độ chóng mặt. Trên các trang mạng xã hội, các website, các diễn đàn, nhiều loài ĐVHD từ sóc, nhím, trăn, rắn, kỳ đà, cá sấu, chuột đến những loài nguy cấp, quý, hiếm như hổ, culi, rái cá được rao bán ngày càng thường xuyên và công khai, thậm chí kèm theo đầy đủ thông tin của người bán.

Phòng Bảo vệ ĐVHD, Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV) đã ghi nhận vi phạm quảng cáo ĐVHD và các sản phẩm từ ĐVHD trên Internet đầu tiên vào năm 2008. Tính đến tháng 6/2016, con số này đã lên tới 1.551 vụ việc vi phạm. Cá biệt trong năm 2014, số vụ buôn bán, quảng cáo ĐVHD trên Internet được ENV tiếp nhận và xử lí lên tới 855 vụ việc. 

“Cơn say” của 100% cơ sở gây nuôi ĐVHD?

Như đã nói ở trên hiện nay các hoạt động buôn bán ĐVHD nói chung và hổ nói riêng trái phép tại Việt Nam đang phát triển dưới các loại hình kinh doanh hợp pháp và một trong những hình thức đó là gây nuôi thương mại. Từ thực tế này, Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên (ENV), đã tiến hành khảo sát 26 cơ sở gây nuôi thương mại ĐVHD lớn tại Việt Nam có quy mô lớn tại các tỉnh, thành phố bao gồm: Hà Nội, Hà Nam, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Ngãi, Tây Ninh, Hồ Chí Minh, Đồng Tháp. 

Kết quả khảo sát cho thấy, 100% cơ sở có dấu hiệu nhập lậu ĐVHD ở những mức độ khác nhau; 100% các cơ sở cho biết thường xuyên bổ sung các cá thể săn bắt từ tự nhiên; 89% các cơ sở cho biết không áp dụng bất cứ biện pháp nào để ngăn chặn giao phối cận huyết; một số vi phạm phổ biến như: khai báo không trung thực số lượng ĐVHD sinh mới/chết tại cơ sở; mua bán ĐVHD không có giấy tờ chứng minh nguồn gốc hợp pháp của ĐVHD; mua, bán, tái sử dụng giấy tờ chứng minh nguồn gốc hợp pháp của ĐVHD...

Đặc biệt, theo ENV sự cấu kết giữa các cán bộ kiểm lâm và chủ cơ sở gây nuôi là vấn đề nghiêm trọng trong hoạt động gây nuôi ĐVHD, ảnh hưởng tiêu cực tới nỗ lực bảo vệ ĐVHD và kích thích nhập lậu ĐVHD tràn lan tại các cơ sở này. Hiện tượng cán bộ kiểm lâm nhận những khoản thu bất hợp pháp từ chủ các cơ sở gây nuôi được ghi nhận tại 9 tỉnh thành được khảo sát, trừ Quảng Trị.

76% (14/18) những người được phỏng vấn tại 10 tỉnh thành cho biết cán bộ kiểm lâm có nhận những khoản thu bất hợp pháp từ họ. Phần lớn những khoản thu bất hợp pháp xuất phát từ việc mua bán giấy phép vận chuyển 80% (4/5) số người được hỏi cho biết lực lượng kiểm lâm thường báo trước các đợt kiểm tra sắp tới…

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng – một trong những người trực tiếp đóng vai người có nhu cầu mở trang trại gây nuôi thương mại ĐVHD đi “học hỏi kinh nghiệm” tại các tỉnh thành cho biết, trong 2 năm anh và cộng sự đã thu thập được vô cùng nhiều bằng chứng chứng minh cho việc các cơ sở gây nuôi được khảo sát có dấu hiệu nhập lậu ĐVHD ở những mức độ khác nhau và luôn có sự tiếp tay của bộ phận kiểm lâm qua nhiều hình thức.

“Khi chúng tôi trưng bằng chứng ghi âm, ghi hình ra thì có ý kiến cho rằng những người trong băng ghi âm, ghi hình say rượu hoặc tâm thần nên mới nói năng hồ đồ và hùng hồn về việc buôn bán ĐVHD như thế (?!). Qua quá trình điều tra tôi khẳng định những chủ cơ sở gây nuôi thương mại toàn đại gia, kinh doanh lọc lõi thì lấy đâu ra tâm thần. Hoặc giả họ có say rượu thì chẳng lẽ cả 26 chủ cơ sở trên 10 tỉnh thành đều say rượu cả hoặc cơn say chẳng lẽ kéo dài đến tận 2 năm?” – nhà báo Đỗ Doãn Hoàng đặt câu hỏi.

Cũng theo Đỗ Doãn Hoàng, anh đã đến những trang trại khuếch trương thanh thế rằng trong vài ngày có thể xuất đi hàng tấn rùa được nuôi sinh sản ngay tại chỗ, “nhưng thực tế thì chỉ có một cái hố cát bẩn thỉu có hai con rùa sống, hai con rùa đã chết khô, được nuôi chung với cả lợn, gà. Thử hỏi cá thể rùa nào có thể sinh sản trong môi trường như thế và sinh sản như thế nào mà nhanh đến nỗi vài ngày là có cả tấn rùa, nếu không buôn bán ĐVHD?”.

Đã đến lúc nghiêm cấm tuyệt đối

Đó là quan điểm của bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV vì theo bà Hà, tình trạng buôn bán ĐVHD trái phép đã và đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến đa dạng sinh học của Việt Nam. Dù rằng hiện nay đang có nhiều ý kiến ủng hộ quan điểm hợp pháp hóa gây nuôi thương mại và buôn bán ĐVHD nguy cấp, quý, hiếm vì cho rằng gây nuôi thương mại vừa là một giải pháp phát triển kinh tế vừa có giá trị bảo tồn.

Tuy nhiên, với thực tế như đã nói trên thì sự quan ngại về việc hợp pháp hóa hoạt động gây nuôi thương mại và buôn bán các loài ĐVHD nguy cấp, quý, hiếm là con đường dẫn đến sự tuyệt chủng ngày càng rõ nét, bởi những chủ cơ sở gây nuôi luôn đưa lý do kinh tế lên trên tầm quan trọng của việc bảo vệ các loài ĐVHD. 

“Chúng tôi cho rằng gây nuôi thương mại và buôn bán ĐVHD nguy cấp, quý hiếm sẽ gia tăng nhanh chóng nguy cơ tuyệt chủng của những loài này. Việc đem tương lai của nhiều loài ĐVHD nguy cấp bậc nhất trên thế giới để đánh đổi lấy lợi nhuận của một nhóm người là vô cùng mạo hiểm”, bà Bùi Thị Hà, Phó Giám đốc ENV nhấn mạnh.