Người dân lội bùn, hò reo bắt cá tại Lễ hội 'xở chơm' Tết Đoan Ngọ ở Quảng Bình

31/05/2025 20:57

0:00 / 0:00

0:00

(PLVN) - Là nét văn hóa hội làng đặc sắc nhưng bị “mai danh ẩn tích” đã 30 năm, nay được một số cá nhân hoài cổ, mê say truyền thống hội làng đứng ra tổ chức và thu hút hàng trăm người dân tham dự, sôi nổi tham gia tranh tài.

Các "nơm thủ" sôi nổi tranh tài bắt cá giữa ngày Tết Đoan Ngọ.

Làng Văn La (xã Lương Ninh, huyện Quảng Ninh) - một trong “bát danh hương” (tám ngôi làng nổi tiếng) của tỉnh Quảng Bình.

Từ xa xưa, đúng sáng ngày Tết Đoan Ngọ 5/5 Âm lịch (hay còn gọi là Tết giết sâu bọ) hàng năm, cũng chính là thời điểm người làng Văn La tự hào, phấn khởi tham gia Lễ hội xở chơm (nơm) bắt cá tại đầm nước Bàu Rồng Lớn.

Theo các cao niên ở Văn La, đây là lễ hội hầu như không có phần lễ, mà chỉ tổ chức phần hội và mang rất nhiều bản sắc đặc trưng của địa phương. Bởi vậy dân xứ này lưu truyền câu vè: “Cá đi nơm/Cơm mần đặng”, tức là trong Tết Đoan Ngọ người dân chỉ cúng bằng những sản phẩm tự tay mình làm ra.

Theo cuốn Địa chí huyện Quảng Ninh (tác giả Đỗ Duy Văn, xuất bản năm 2008), làng Văn La ngày trước có Bàu Rồng Lớn rộng chừng 2 ha ăm ắp cá tôm trù phú, mỡ màng. Lễ hội nơm cá này có tự bao giờ không ai nhớ nhưng đã ghi nhận sự hiện hữu của nó có từ hàng trăm năm trước.

Ngày vào lễ hội còn thu hút nhiều làng khác xung quanh đến chung vui, tranh tài. Hội vừa là hoạt động văn hóa xuất phát từ chính nhu cầu cuộc sống của người dân, vừa góp phần làm tăng thêm tính cộng đồng, tính gắn kết mật thiết cư dân trong làng và giữa làng này với làng khác.

Đến những năm đầu thập niên 90 của thế kỷ trước, với những thay đổi trong làm ăn kinh tế theo thời cuộc, Lễ hội nơm Bàu Rồng Lớn dần dần biến mất. Người xưa, không khí náo nhiệt thuở nào nay đã vắng nhưng hệ thống đầm Bàu Rồng vẫn còn tồn tại như vẫn mãi chất chứa những một nét văn hóa xa xưa tiềm tàng để chờ chờ thế hệ hôm nay khai phá sâu hơn.

Với tấm lòng tha thiết yêu quê hương bản xứ và mong muốn gây dựng lại một lễ hội truyền thống lâu đời của ông cha đứng trước nguy cơ thất truyền, anh Phạm Thế Hùng (SN 1987, người làng Văn La) – chủ Hồ câu lure Hàm Phụng ở khu vực hệ thống đầm Bàu Rồng suốt ba năm nay đã tự đứng ra chi trả toàn bộ kinh phí, phối hợp với các cao niên trong làng, xin phép chính quyền địa phương tổ chức lại lễ hội.

Lễ hội có sự tham gia tổ chức của nhiều cao niên làng Văn La.

Lễ hội nơm truyền thống Bàu Rồng Lớn năm nay diễn ra vào sáng 31/5 (đúng dịp Tết Đoan Ngọ). Lễ hội bắt đầu với nghi lễ dâng hương tại đền Thần Nông (sát bên cạnh Bàu Rồng Lớn) báo mừng lên các đấng bề trên rằng người dân đã cơ bản gặt hái một vụ mùa Đông – Xuân viên mãn, cầu mong cho mùa vụ mới tươi tốt bội thu, người người được sức khỏe hạnh phúc.

Sau khi lễ xong, phần tranh tài của hội nơm cá mới chính thức được bắt đầu. Đông đảo người dân đứng xung quanh bờ đầm náo nức, hồi hộp.

Sau phần tiếng trống, chiêng báo lệnh vang rền...

... lập tức tất cả ùa xuống đầm nước, tay nắm chặt chiếc nơm cá, những bộ rớ cỡ vừa...

... khẩn trương đánh bắt tranh tài.

Tham gia Lễ hội nơm truyền thống Bàu Rồng Lớn từ lúc còn tuổi đôi mươi, ông Lê Văn Minh (68 tuổi, người làng Văn La) vẫn mãi khắc khoải nhớ tiếng trống hiệu thôi thúc mỗi dịp khai hội và năm nay vẫn tham gia tranh tài dù sức không còn khỏe, chỉ bắt được vài con cá nhỏ.

Ông Minh cho hay: “Việc có nơm được cá hay không còn là sự may mắn và tài năng mỗi người. Có người bắt được rất nhiều cá, cất không xuể. Một số lại không bắt được con nào. Nhưng ai nấy đều vui vẻ tươi cười, không khí vẫn rất náo nhiệt, tấp nập, hồ hởi”.

“Hội chỉ diễn ra trong vài giờ đồng hồ thôi nhưng sâu thẳm trong lòng mỗi người là một ý niệm chung vui hội làng sâu lắng về ý thức bảo vệ mùa màng, môi trường tự nhiên và tăng cường tinh thần đoàn kết cộng đồng” – ông Minh chia sẻ thêm.

Các "rớ thủ" cũng rất sôi nổi, khẩn trương tranh tài. Lễ hội xở chơm Bàu Rồng Lớn làng Văn La năm 2025 đã thu hút người xem đông hơn cả người đi đánh bắt tranh tài, nhiều làng khác cũng đến chung vui.

Một người chơi phấn khởi với "chiến lợi phẩm" trên tay.

Sau hơn hai giờ tranh tài nơm bắt cá là đến phần thi bắt vịt trong đầm cũng không kém phần sôi nổi.

Nhảy ầm xuống đầm Bàu Rồng Lớn để bắt vịt.

Người đầu tiên bắt được vịt tại lễ hội.

Cụ "nơm thủ" cao tuổi nhất của lễ hội năm nay.

Nhiều nam "nơm thủ" may mắn có sự đồng đồng hành của hậu phương là vợ đi theo cổ vũ tinh thần.

Báo hiệu kết thúc lễ hội là hồi trống dài gióng lên vang vọng cả một vùng đầm ruộng. Mọi người cùng dừng tay và bước lên bờ nhận giải thưởng và cờ lưu niệm. Người may mắn nhận được giải thưởng Cây nơm nhân nhân dân vì những đóng góp của mình trong quá trình gây dựng lại lễ hội.

Giải thưởng Cây nơm vàng cho người bắt được cá to và nhiều nhất.

Người bắt được dù ít dù nhiều đều hân hoan, sảng khoái, cùng hẹn hội năm sau. Những người may mắn bắt được nhiều cá hơn lại chia cá, chia vịt cho những ai ít may mắn. Dù lễ hội này chưa được tổ chức quy mô và bài bản, nhưng cứ như thế, không khí đoàn kết, gắn bó, đùm bọc lẫn nhau cứ lan tỏa mãi...

Trần Nguyên Phong