Sau khi có quy định mới về áp dụng HĐĐT từ ngày 1/6/2025, khá nhiều HKD trên địa bàn Hà Nội và các tỉnh, thành đã đóng cửa tạm ngừng kinh doanh. Một số HKD ra thông báo ngừng nhận thanh toán qua chuyển khoản, chỉ chấp nhận tiền mặt. Một số khác thì vẫn nhận chuyển khoản nhưng lại tăng giá bán. Thực tế này đã ảnh hưởng không nhỏ đến người tiêu dùng (NTD) và tạo nên sự ảnh hưởng lớn trên thị trường. Thực tế khảo sát của PLVN trong thời điểm khoảng 10 ngày đầu tháng 6 cũng cho thấy, có rất nhiều HKD đóng cửa hoặc mở cửa một cách thận trọng.
Ông Lưu Đức Thọ - chủ cửa hàng KD quần áo trên phố Gia Ngư (đã 72 tuổi) chia sẻ: “Mọi chủ trương của Nhà nước, chúng tôi luôn chấp hành, nhưng cơ quan chức năng nên nghiên cứu, sửa đổi chính sách sao cho phù hợp với phương thức KD của người dân. Người Việt Nam xưa nay đã quen với “buôn thúng bán mẹt” nên chưa thể thích nghi ngay với phương thức tính thuế hiện đại, vì thế cần có các phương thức khác nhau sao cho phù hợp với các quy mô HKD khác nhau”.
Chưa kể, theo ông Thọ, hiện rất nhiều HKD nhỏ lẻ, mỗi ngày cũng chỉ bán được vài ba bộ quần áo. Khi Nhà nước quy định phải tính thuế trên máy sẽ khiến những người nhiều tuổi gặp khó khăn, khó có thể theo được. “Với quy định cũ sẽ thuận tiện hơn cho những người KD già cả như chúng tôi” - ông Thọ nói.
Theo Bà Phạm Thị Giang - Giám đốc điều hành Công ty TNHH Đại lý Thuế Việt Luật, qua quá trình tư vấn thuế, bà nhận thấy đa phần các HKD tỏ ra lo lắng về các vấn đề như nếu doanh thu từ hoá đơn tăng đột biến thì có bị truy thu những tháng trước không, đặc biệt là với hộ đang áp dụng TK; Việc kê khai thuế năm nay cao hơn nhiều so với năm 2024, vậy phần chênh lệch có bị truy thu không? Rồi thực tế, nhiều sạp hàng, siêu thị mini đã có máy tính tiền, máy POS để xuất hóa đơn. Nhưng tại các chợ, việc sử dụng và kết nối thiết bị còn nhiều khó khăn, nhiều HKD lúng túng, chưa biết phải làm như thế nào? Bà Giang cũng thừa nhận, vì “loay hoay” với HĐĐT, mà có tình trạng một số HKD phản ứng về quy định này bằng cách bán hàng kiểu... “nửa kín, nửa hở”.
Làm việc lâu năm trong lĩnh vực tư vấn thuế, Luật sư (LS) Nguyễn Thị Ngọc Anh - Giám đốc Công ty Luật TNHH Toàn Cầu ATA cho rằng, xét về mặt tích cực, các quy định bắt buộc phải sử dụng HĐĐT cũng như dần bỏ cơ chế TK có ý nghĩa rất lớn trong việc cải thiện môi trường kinh doanh nói chung và nâng tầm DN, kinh tế tư nhân nói riêng.
“Tuy nhiên, có lẽ do đã quen với việc được hoạt động tự do, ít bị quản lý và ít bị ràng buộc bởi các quy định, quy trình phức tạp trong nhiều năm vừa qua, nên việc các HKD băn khoăn, lo lắng với những thay đổi mới là hoàn toàn dễ hiểu” – LS Ngọc Anh nói.
LS Ngọc Anh cho rằng, khi bắt đầu các quy định mới này, HKD sẽ cảm nhận những khó khăn đến từ các vấn đề như tăng chi phí đầu tư ban đầu bởi các hộ phải đầu tư máy tính tiền, kết nối mạng, phần mềm tạo HĐĐT, thậm chí còn phải thuê kế toán để thực hiện công việc liên quan đến sổ sách, hoá đơn, chứng từ; HKD cũng sẽ phải tăng cường kỹ năng sử dụng công nghệ và quy trình quản lý chặt chẽ. Theo LS Ngọc Anh, đây là vấn đề lớn đối với rất nhiều HKD, đặc biệt là những hộ là người lớn tuổi, đã nhiều năm chỉ quen với theo dõi, ghi chép thủ công và quản lý theo lối mòn, không gò bó theo quy trình chặt chẽ.
Chưa kể, HKD cũng sẽ cảm nhận thấy bị tăng giám sát, gây tâm lý e ngại. Bởi trên thực tế, có rất nhiều hộ trước đây đã “khai khoán thấp” so với doanh thu thực tế. Vì vậy với quy định mới, các hộ này buộc phải kê khai đúng doanh thu, nên có thể thấy quy định này “gò bó”, “làm khó”, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt, chi phí đầu vào tăng.
Đây cũng là điều mà ông Nguyễn Hữu Thành - Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Nam Định đề cập. Theo đó, ông Thành cho rằng không nên tạo cảm giác “áp đặt” hay “siết chặt”, mà nên truyền đi thông điệp “Nhà nước đồng hành, hỗ trợ và cùng giải quyết khó khăn”. Để chính sách đi vào cuộc sống, theo ông Thành, sự đồng thuận là yếu tố then chốt. Và muốn có được sự đồng thuận thì trước hết, chính quyền cần hiểu rõ khó khăn thực tế của người dân, đặc biệt là các HKD nhỏ lẻ, vốn rất nhạy cảm với bất kỳ thay đổi nào.
Trong giai đoạn giao thời, ông Thành dự liệu, sẽ không tránh khỏi việc một số hộ sẽ gặp rào cản tâm lý hoặc khó khăn về kỹ thuật, đặc biệt là những HKD nhỏ, chưa có điều kiện tiếp cận công nghệ. Nhưng nếu có sự hỗ trợ phù hợp thì đây hoàn toàn không phải là trở ngại lớn.
Dẫn ví dụ thực tế, ông Thành cho biết, cách đây vài năm, khi thanh toán bằng QR code mới bắt đầu phổ biến, nhiều người, đặc biệt là tiểu thương cũng e ngại khi áp dụng, nhất là với các khoản giao dịch nhỏ. Nhưng đến nay, QR code đã trở thành phương thức thanh toán phổ biến, tiện lợi và được ưu tiên trong mọi giao dịch. Và ông tin rằng, HĐĐT cũng sẽ đi theo quỹ đạo tương tự, miễn là chúng ta có cách triển khai hợp lý, hỗ trợ tốt và kiên trì trong giai đoạn đầu.
Theo Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Nam Định, những hành vi như né tránh thanh toán qua chuyển khoản, tăng giá nếu khách chuyển khoản, hoặc cố tình đóng cửa để tránh nghĩa vụ kê khai là biểu hiện của sự không tuân thủ pháp luật, thậm chí trong một số trường hợp có thể cấu thành hành vi trốn thuế. Về nguyên tắc, cơ quan quản lý hoàn toàn có cơ sở để xử lý. Tuy nhiên, ở một góc nhìn khác, ông cho rằng phần lớn những phản ứng này đến từ sự thiếu thông tin, thiếu hiểu biết pháp luật. Trong nhiều năm, các HKD đã quen với phương thức TK, đơn giản và dễ hiểu. Khi chuyển sang cơ chế mới, họ cảm thấy bối rối, lo sợ bị kiểm soát chặt hơn, thậm chí là bị “thiệt”.
“Thực tế, sự thay đổi này chưa được chuẩn bị đầy đủ cả về mặt tâm lý lẫn kỹ năng công nghệ. Tôi cho rằng, nếu không đồng hành cùng HKD trong giai đoạn đầu, những phản ứng như vừa nêu là dễ hiểu” - ông Thành nói.
Luật sư Nguyễn Hưng Quang.
Luật sư Nguyễn Hưng Quang (Đoàn Luật sư TP Hà Nội): “Từ trước đến nay, có một thực tế là các HKD lớn vẫn chỉ muốn là HKD cá thể chứ không muốn thành lập DN, vì hiện nay chế độ kế toán vẫn áp dụng cho họ TK. Nhưng nếu thành DN sẽ không được áp dụng chế độ đó nữa. Đây là một câu chuyện rất phức tạp. Người bán bún chắc chắn sẽ không thể có hóa đơn đỏ khi mua bún. Rồi các nguyên liệu để làm bún cũng vậy. Họ mua gạo ở chợ, người bán gạo cũng không có hóa đơn vì họ cũng mua của nông dân. Mô hình của chúng ta hiện nay chủ yếu là tự sản, tự tiêu như thế, thì tại sao bắt họ phải quyết toán thuế. Khi quyết toán không được lại bị quy kết “trốn thuế”. Nếu cứ bắt buộc họ làm, sẽ có những HKD chui, cứ khách đến mới mở cửa cho vào…”.
(Còn nữa)
