TP Hồ Chí Minh: Chuyển từ tăng trưởng dựa trên đất sang dựa vào biển

Nhu cầu cấp thiết của thành phố

“Phát triển về hướng biển là mong muốn của các thế hệ lãnh đạo và người dân TP HCM. Do vậy, xác định hướng chiến lược để TP có kinh tế biển và chuỗi đô thị biển kết nối quốc tế, khu vực trở thành nhu cầu cấp thiết”, ông Hoan nói.

Theo ông Hoan, mô hình tăng trưởng tương lai của TP HCM cần kết nối vùng để đẩy mạnh kinh tế biển, cảng biển gắn chuỗi đô thị biển. Trong đó, vịnh Cần Giờ là cơ hội tạo bước ngoặt, thay đổi phương thức phát triển của TP, tức là chuyển từ tăng trưởng dựa trên đất đai sang dựa vào biển. Khu đô thị du lịch Cần Giờ là động lực mới để TP đi lên.

Phó Chủ tịch UBND TP HCM Võ Văn Hoan.

Tại Hội thảo, TS Nguyễn Đức Hiển, Phó ban Kinh tế Trung ương cho rằng, là một TP có biển, TP HCM đóng vai trò đầu tàu trong các tỉnh, thành ven biển cũng như cả nước. Năm 2020, TP chiếm hơn 37% tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) của các địa phương ven biển, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) chiếm hơn 25% tổng FDI các tỉnh, thành ven biển và gần 11% cả nước.

Theo ông Hiển, thời gian qua Nhà nước luôn dành sự quan tâm đặc biệt về phát triển kinh tế, đô thị biển. Nghị quyết 36 của Trung ương Đảng khóa 12 xác định mục tiêu năm 2030, kinh tế biển góp khoảng 10% GDP cả nước; kinh tế của 28 tỉnh, thành ven biển chiếm 65% đến 70% GDP cả nước. Đến năm 2045, Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh, phát triển bền vững, an toàn...

Ông Hiển cho biết, Ban mong được lắng nghe ý kiến nhà khoa học và chuyên gia đánh giá, làm rõ vai trò và tầm quan trọng của đô thị hóa, trong đó có các đô thị biển; kinh nghiệm các nước phát triển dự án, đô thị lấn biển; mô hình và chính sách để phát triển các đô thị ven biển trong nước.

“Riêng TP HCM, chúng tôi mong các chuyên gia đề xuất các nhiệm vụ và giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế biển về phía Cần Giờ gắn với triển khai, thực hiện dự án Khu đô thị du lịch lấn biển Cần Giờ đã được Thủ tướng phê duyệt”, ông Hiển nói.

TS Nguyễn Đức Hiển, Phó ban Kinh tế Trung ương phát biểu tại hội thảo.

PGS.TS Lưu Thế Anh, Viện trưởng Tài nguyên & Môi trường (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, cùng với hệ thống cảng, sân bay như Cát Lái, Hiệp Phước - Long An, Long Thành và các đô thị vệ tinh Nhơn Trạch - Long Thành, Khu đô thị Tây Bắc, TP Vũng Tàu, huyện Gò Công Đông, vịnh Cần Giờ là một trong những động lực phát triển cho TP HCM. Nơi đây hội đủ tiềm năng, lợi thế hình thành “chuỗi đô thị biển” kết nối Vũng Tàu - Cần Giờ - Gò Công.

Việc sở hữu khu dự trữ sinh quyển thế giới và mặt tiền biển rộng 42.000km2, khu vực vịnh Cần Giờ có điều kiện trở thành trung tâm đô thị biển hiện đại, du lịch sinh thái tầm vóc khu vực và quốc tế. “Tuy nhiên, các bài toán phân tích chi phí, lợi ích và hiệu quả kinh tế khi TP HCM tiến ra làm chủ vịnh Cần Giờ cần được xem xét ở nhiều góc độ để đem lại hiệu quả cao nhất”, ông Anh nói.

Trong khi đó, PGS.TS Nguyễn Chu Hồi, nguyên Phó Tổng cục Biển đảo cho rằng, Việt Nam đang đứng ở ven biển chứ chưa phát triển đô thị đảo và biển xứng tiềm năng. Theo ông, trong bối cảnh quốc tế và khu vực hiện nay, Việt Nam cần “mạo hiểm” tiến ra biển lớn bằng việc sớm hoàn thiện các chuỗi đô thị biển, góp phần khẳng định thế đứng của một “quốc gia biển” chứ không phải “quốc gia ven biển”.

Đồng thời góp phần thực hiện thành công Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

“Viên ngọc” Cần Giờ

Cách trung tâm TP chừng 50km, Cần Giờ là huyện duy nhất của TP giáp biển với chiều dài 23km. Huyện rộng hơn 71.300ha, trong đó 70% rừng ngập mặn và sông rạch; sở hữu nhiều làng nghề truyền thống, lễ hội đặc sắc, thuận lợi phát triển du lịch sinh thái, văn hoá - tín ngưỡng. TP HCM muốn xây dựng khu đô thị du lịch tầm cỡ quốc tế tại đây, góp phần tăng trưởng kinh tế nhưng phải giữ được những lợi thế tự nhiên và văn hóa.

Góp ý cho quan điểm này, một chuyên gia nhận xét: “Hệ thống giao thông thủy và kinh tế cảng gắn với dịch vụ hệ sinh thái sau cảng hàng trăm năm nay luôn đóng vai trò đặc biệt quan trọng với TP HCM. Khu vực kinh tế dịch vụ đóng góp tới 61% GDP của TP, nhưng gần như chỉ dựa vào hệ thống sông Sài Gòn - Đồng Nai và sông Soài Rạp để ra biển.

Là một TP biển nhưng đường bờ biển lại không nhiều, trong khi biển Cần Giờ bị lãng quên trong thời gian dài, giá trị các dịch vụ hệ sinh thái độc đáo của khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ chưa được phát lộ để khai thác, sử dụng hiệu quả nhằm chuyển hóa và tạo giá trị gia tăng cho nền kinh tế của TP HCM”.

Cùng quan điểm, một chuyên gia khác cho biết, với vị trí địa kinh tế thuận lợi trên tuyến hàng hải kết nối giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, TP HCM cần có những thay đổi nhất định về mặt tư duy để giành lại vị thế “Hòn ngọc Viễn Đông”.

“Cái Mép - Thị Vải được chọn là cảng nước sâu quốc tế nhưng không nằm trong địa giới hành chính của TP HCM. Tuy vậy, cảng hàng hải này rất gần TP HCM và có thể tạo kết nối thuận tiện. Để tận dụng cơ hội, TP HCM phải tiếp cận hướng phát triển không dựa trên địa giới hành chính mà cần đầu tư rộng hơn, tạo dựng hệ sinh thái cộng sinh, bởi một vùng kinh tế thường không trùng với ranh giới đơn vị hành chính”, ông chỉ ra.

Ông cũng nhấn mạnh các chiến lược phát triển cần đặt TP HCM vào vị trí một TP biển hiện đại. Trong đó, huyện Cần Giờ là vùng tiếp giáp duy nhất tới cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải, đồng thời cũng là điểm duy nhất tiếp giáp với biển để phát triển các loại hình kinh tế biển. Cần Giờ ngoài chức năng là một khu rừng ngập mặn còn là không gian có thể phát triển đô thị biển gắn liền với du lịch biển.