Tuy nhiên trong thực tế, việc giải quyết hậu quả của việc xét xử lại bản án đã được đưa ra thi hành vẫn gây rất nhiều lúng túng cho cơ quan THADS và bức xúc cho đương sự.
Nhiều trường hợp thi hành án “mắc kẹt”
Điều 135 Luật THADS quy định về thi hành quyết định giám đốc thẩm tuyên giữ nguyên bản án, quyết định đúng pháp luật của Tòa án cấp dưới đã bị hủy hoặc bị sửa; Điều 136 quy định thi hành quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm tuyên hủy bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật sau thời gian thi hành theo đánh giá của Bộ Tư pháp “đã góp phần tạo sự rõ ràng hơn về hướng xử lý cũng như trách nhiệm giữa cơ quan xét xử và cơ quan thi hành án đối với các bên đương sự có liên quan đến vụ việc bị xét xử lại theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm”.
Tuy nhiên trong thực tế, việc giải quyết hậu quả của việc xét xử lại bản án đã được đưa ra thi hành vẫn gây rất nhiều lúng túng cho cơ quan THADS và bức xúc cho đương sự, nhất là những người đã bị cưỡng chế để thi hành bản án.
Theo Bộ Tư pháp, quy định tại Điều 135 Luật THADS cho phép Chấp hành viên cơ quan thi hành án dân sự tự quyết định việc cưỡng chế trả lại tài sản cho chủ sở hữu là thiếu căn cứ pháp lý; điều luật khẳng định việc chủ sở hữu tài sản ban đầu không được lấy lại tài sản nhưng được bồi hoàn giá trị của tài sản mà không đưa ra phương án nào, cách thức nào, căn cứ pháp lý nào để Chấp hành viên thực hiện quy định này là không phù hợp. Tại bản án mới, Tòa án lại không giải quyết hoặc giải quyết không triệt để, rõ ràng nên cơ quan THADS không có cơ sở để thực hiện yêu cầu của đương sự.
Bên cạnh đó, Luật cũng không quy định về hướng xử lý trong trường hợp xét xử lại bản án, quyết định từ giai đoạn sơ thẩm, phúc thẩm thì cơ quan tiến hành tố tụng (như cơ quan điều tra trong vụ án hình sự hoặc cơ quan tòa án) lại quyết định việc đình chỉ giải quyết vụ án. Do đó, các đương sự luôn khiếu nại gay gắt đối với cơ quan thi hành án dân sự.
Án đã thi hành xong: phải báo Tòa, Viện
Khắc phục tình trạng nêu trên, tại Điều 135 Dự án Luật đã làm rõ hơn cách thức xử lý đối với phần bản án, quyết định của Tòa án hủy, sửa bản án, quyết định của Tòa án cấp dưới mà đã thi hành được một phần hoặc đã thi hành xong.
Cụ thể: để tạo điều kiện cho Tòa án nắm được kết quả thi hành án và có hướng xử lý, cũng để phù hợp với nội dung sửa đổi, bổ sung của Dự án Luật liên quan đến thẩm quyền của Tòa án trong việc ra quyết định đưa bản án, quyết định thi hành án ra thi hành nói riêng và việc theo dõi kết quả thi hành các bản án, quyết định của Tòa án nói chung, tại Điều 135 Dự án Luật đã bổ sung nội dung giao trách nhiệm cho Thủ trưởng cơ quan THADS thông báo cho Chánh án Tòa án đã ra quyết định đưa bản án, quyết định ra thi hành, Tòa án đã ra quyết định giám đốc thẩm và Viện kiểm sát cùng cấp, nếu bản án, quyết định đã được thi hành xong.
Đồng thời, để khuyến khích các bên đương sự lựa chọn phương án thỏa thuận cho phù hợp với nguyện vọng của họ; tạo căn cứ pháp lý vững chắc để cơ quan THADS tổ chức thi hành lại vụ việc, tránh khiếu nại, tố cáo của đương sự, Dự án Luật đã làm rõ hơn phương án giải quyết quy định tại Điều 135 của Luật hiện hành theo hướng: Đối với phần bản án, quyết định của Tòa án hủy, sửa bản án, quyết định của Tòa án cấp dưới mà đã thi hành được một phần hoặc đã thi hành xong thì xử lý như sau: Nếu các bên thỏa thuận được về việc hoàn trả tài sản, phục hồi quyền tài sản mà không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội, không ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người thứ ba thì Tòa án ra quyết định công nhận thỏa thuận đó.
Tại Điều 136, Dự án Luật cũng đã làm rõ trường hợp quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm tuyên hủy bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật để xét xử sơ thẩm lại hoặc xét xử phúc thẩm lại mà chưa thi hành thì việc thi hành án được thực hiện theo bản án, quyết định sơ thẩm mới có hiệu lực pháp luật hoặc bản án phúc thẩm mới.
Trường hợp bản án, quyết định bị kháng nghị đã được thi hành một phần hay toàn bộ thì khi xét xử sơ thẩm, phúc thẩm lại, Tòa án phải quyết định về việc hoàn trả tài sản, phục hồi quyền tài sản của đương sự trên cơ sở kết quả thi hành án dân sự đã thực hiện...
Việc bổ sung trên nhằm khắc phục tình trạng lúng túng của cơ quan THADS thời gian qua về hướng xử lý sau khi có án giám đốc thẩm, tái thẩm. Quy định theo hướng này gắn kết trách nhiệm của Tòa án trước, trong và sau xét xử, đặc biệt tăng cường trách nhiệm của Tòa án trong việc xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm, tạo cơ sở để cơ quan THADS giải quyết hậu quả của việc thi hành án xong mà bị xét xử lại; giảm khiếu nại tố cáo của đương sự về việc thi hành án.
