Gà Tiên Yên - sản vật quý của bà con miền Đông đất Mỏ
Gà Tiên Yên được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam công bố nằm trong top 50 món ăn đặc sản nổi tiếng Việt Nam và là một trong những sản phẩm OCOP chủ lực của huyện Tiên Yên và Tỉnh Quảng Ninh những năm qua. Tháng 9 năm 2023, đặc sản Gà Tiên Yên đã được các đầu bếp của nhà hàng Hồng Hạnh (TP Hạ Long) chế biến thành món "Phượng Hoàng Tam Sắc" và đạt giải Bạc cuộc thi Đầu bếp thế giới về món Quảng Đông tại Malaysia.
Chia sẻ với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, ông Phạm Văn Hoài - Phó Chủ tịch huyện Tiên Yên cho biết, trên địa bàn huyện Tiên Yên có tổng đàn gà Tiên Yên thương phẩm đạt 617.280 con. Năm 2023, toàn huyện phấn đấu duy trì, phát triển quy mô sản xuất giống đạt 13.000 gà bố, mẹ, sản xuất trên 1 triệu con giống gà Tiên Yên/năm, tổng đàn gà Tiên Yên thương phẩm xuất bán đạt trên 1,2 triệu con.
Thời điểm hiện tại, bà con đang chuẩn bị cho lứa gà xuất bán vào dịp Tết. Gà Tiên Yên, còn gọi là gà đồi hay gà râu, là một giống gà nội địa của Việt Nam, có nguồn gốc ở huyện Tiên Yên. Giống gà Tiên Yên nổi tiếng từ nhiều năm, nhưng để tìm được con gà đúng gốc Tiên Yên thì phải tới những thôn bản vùng sâu, vùng xa thuộc các xã như Phong Dụ, Hà Lâu, Yên Than. Những nơi này mới có những con gà giống bố, mẹ được chăn thả theo hướng tự nhiên, sức đề kháng cao, có thức ăn phong phú, dễ kiếm, chủ yếu từ phụ phẩm nông nghiệp như ngô, khoai, sắn...
 |
| Gà Tiên Yên được nuôi thả tự nhiên trên các triền đồi. Ảnh: Quang Hà |
Gọi là gà đồi bởi giống gà truyền đời được nuôi thả rông, hàng ngày, chúng tự kiếm ăn trên các triền đồi, ăn các loại côn trùng, dế, kiến, mối. Chiều xuống, chúng lại bay lên ngủ trên các cành cây. Vì gà đi bộ và bay nhảy liên tục, nguồn thức ăn hoàn toàn từ thiên nhiên nên thịt gà Tiên Yên ngọt thơm, săn chắc mà vẫn giòn, không dai, béo và được đông đảo người tiêu dùng ưa chuộng.
Theo ông Nông Văn Kiên (HTX Nông, lâm, ngư nghiệp xã Điền Xá), một trong những nét đặc trưng của gà Tiên Yên so với các giống gà khác là có râu, da vàng, chân vàng, được chăn thả tự nhiên ở các triền đồi, núi trên địa bàn. Gà Tiên Yên có vị ngọt, thơm, da giòn. Mỡ tích vào thịt nên khi ăn gà Tiên Yên còn có vị thơm của mỡ gà nhưng không ngấy.
Là một trong những hộ nuôi gà Tiên Yên có quy mô lớn theo hướng thương mại hóa sản phẩm trên địa bàn, ông Phạm Văn Hải (xã Yên Thanh) cho biết, quá trình nuôi gà Tiên Yên phải tuân thủ theo quy định chặt chẽ từ khâu chọn giống, thức ăn cho đến môi trường nuôi thả, chuồng trại... Tất cả đều phải đúng theo tiêu chuẩn. Để có gà Tiên Yên thành phẩm ngon thì thời gian nuôi đối với gà mái phải đảm bảo 6 tháng, gà thiến phải đủ 7-8 tháng. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn trong chăn nuôi sẽ giúp người nuôi theo dõi được sự thay đổi của con gà trong suốt quá trình chăm sóc để có sự điều chỉnh phù hợp.
Giá gà Tiên Yên trên thị trường dao động từ 120.000 - 160.000 đồng/kg. Loại gà dược liệu mới có giá 200.000 đồng/kg nhưng chưa có số lượng nhiều. Trung bình một ngày, lượng gà thương phẩm tiêu thụ trên địa bàn huyện khoảng 2.000kg, tương đương với hơn 1.000 con gà. Số gà này được bán ra thông qua hệ thống chợ, 19 điểm bán trên địa bàn huyện, trên 60 điểm dừng chân và các quán ăn dọc QL18A.
Bên cạnh đó, những năm qua, gà Tiên Yên vào bán tại các công ty, nhà hàng, siêu thị, như: TKV, Go Hạ Long, Vinmart ... Sản phẩm còn được tiêu thụ ở nhiều địa phương khác như: Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương…
Thực phẩm sạch cho mọi nhà
Những năm qua, nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường, huyện Tiên Yên tích cực vận động người dân mở rộng quy mô chăn nuôi. Huyện tiếp tục xây dựng mô hình HTX Chăn nuôi và Tiêu thụ gà Tiên Yên, nhằm nâng cao ý thức của người dân từ khâu tổ chức sản xuất, quản lý trang trại đến tiêu thụ sản phẩm, góp phần bảo tồn và phát triển giống gà Tiên Yên theo quy mô lớn. Một hộ nuôi gà Tiên Yên thấp nhất là 500 con, nhiều nhất nuôi theo hình thức trang trại trên 6.000 con.
Ông Phạm Văn Hoài - Phó Chủ tịch huyện Tiên Yên, cho biết thêm, là một trong 12 sản phẩm chủ lực của tỉnh, gà Tiên Yên những năm qua đã dần khẳng định trên thị trường. Nhằm bảo tồn, giữ gìn, phát triển thương hiệu gà Tiên Yên, huyện rất chú trọng việc truy xuất nguồn gốc, thông qua dán tem điện tử và đeo nhẫn truy xuất để xây dựng con gà theo hướng độc quyền sản phẩm. Việc dán tem này được triển khai từ tháng 8/2017.
 |
| Sản phẩm gà Tiên Yên được làm sạch, đóng gói với đầy đủ mã số, mã vạch để truy suất nguồn gốc. Ảnh: Quang Hà |
Để phát triển đàn gà theo hướng bền vững, các phòng, ban, đơn vị của huyện đã đẩy mạnh vận động, tuyên truyền đến hộ dân, doanh nghiệp trên địa bàn thành lập các trang trại, HTX. Đến nay, toàn huyện có 400 trang trại nuôi từ 500 con trở lên và 7 HTX nuôi gà thành phẩm.
Đặc biệt, từ tháng 3/2021, huyện Tiên Yên đã phối hợp với Học viện Nông nghiệp Việt Nam triển khai ứng dụng khẩu phần thức ăn tự phối trộn từ nguồn nguyên liệu sẵn có nhằm nâng cao chất lượng thịt và hiệu quả chăn nuôi gà Tiên Yên thương phẩm. Hiện nay đã có nhiều cơ sở chăn nuôi đặt mua máy trộn thức ăn, với quy mô tổng đàn gà gần 4.000 con. Việc xây dựng khẩu phần ăn phù hợp sẽ đóng vai trò rất quan trọng đến cả năng suất và chất lượng thịt cho đàn gà.
Thời gian qua Gà Tiên Yên được cung cấp ra thị trường cho người tiêu dùng đều được đóng gói hợp vệ sinh, dán nhãn, mác để người tiêu dùng phân biệt được gà Tiên Yên và các loại gà thông thường khác. Đặc biệt với tem điện tử và mã số mã vạch trên sản phẩm người tiêu dùng dễ dàng truy xuất được nguồn gốc của các con gà, tránh mua phải các sản phẩm giả mạo, kém chất lượng.
Hiện toàn huyện Tiên Yên có trên 400 cơ sở nuôi gà Tiên Yên quy mô tập trung trên 500 con/lứa, 7 HTX sản xuất, nuôi gà Tiên Yên thương phẩm, 4 cơ sở sản xuất giống gà Tiên Yên quy mô đạt 1,2 triệu con giống/năm, trong đó có 24 trang trại tổng hợp chăn nuôi gà theo mô hình VietGap. Bước đầu một số cơ sở sản xuất đã phát triển theo chuỗi liên kết tiêu thụ sản phẩm
Sản lượng gà thịt Tiên Yên thương phẩm toàn huyện đạt trên 1,2 triệu con/năm, với doanh thu đạt gần 400 tỷ đồng/năm, gấp 8,5 lần so với năm 2010. Việc nuôi gà Tiên Yên đã thực sự phát huy hiệu quả trong việc tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân trên địa bàn huyện.
