Hàng vạn con người chen chúc trong hàng ngàn ngôi nhà tí xíu nằm trong một con hẻm. Để sống trong những ngôi nhà chỉ rộng vài m2, chủ nhân phải nghĩ ra nhiều cách thích nghi: Vật dụng mini, không giường, không tủ, không bàn ghế , và hạn chế cả… đẻ con.
“Trận đồ bát quái”
Đoạn đầu đường Chu Văn An (quận Bình Thạnh, Tp. Hồ Chí Minh) sạch sẽ thoáng mát với những ngôi nhà phố rộng rãi, tiện nghi. Qua cầu Chu Văn An chừng 100m, đường chừng 30m bỗng “thắt cổ chai” lại chỉ còn 10m, đoạn nhỏ nhất chỉ khoảng 5m. Càng đi sâu đường càng nhỏ, cuộc sống càng khác biệt, tưởng như hai thế giới khác nhau. Đặc biệt khi vào hẻm 334 (phường 12), người ta mới thấm thía thế nào là nghèo khổ, chật chội.
| |
| Toàn cảnh “trận đồ bát quái” nhìn từ Google Map |
Đầu hẻm là một chợ cóc với những sạp thịt cá, trái cây, bún, cơm, hủ tiếu... tràn hết ra đường. Len lỏi qua khu chợ ồn ào, con đường đột ngột thắt lại, chỉ còn rộng 1m. Sau khi hỏi thăm, trình bày, một chị bán rau hướng dẫn: "Gửi xe, đi bộ vào".
Trục chính của hẻm là một con dốc dài đầy những ổ gà, phình ra lõm vào, nơi rộng nhất chừng 2m, đoạn hẹp nhất chỉ đủ một xe máy, mà người ra vào nườm nượp, hàng quán chen chúc.
| Hàng chục năm trước, khu vực này vốn là một nghĩa địa lớn. Người dân tứ xứ đổ về dựng nhà ở xen với mộ nên con hẻm từng có tên “thành phố ma”, nay mộ đã giải tỏa gần hết. Nơi đây tuy nằm ở trung tâm thành phố nhưng hầu hết các hộ đều chưa có nước máy, phải dùng nước giếng khoan. Lo lắng nhất của người dân ở đây là nếu xảy ra cháy nổ hỏa hoạn, rất khó có thể cứu chữa. |
Chuyển từ chục chính vào những hẻm nhánh, không khí càng ngột ngạt với chiều của hẻm nhánh rộng nhất cỡ vài gang tay người lớn. “Ác” ở chỗ, cứ khoảng 10m – 20m lại đột ngột hiện ra đoạn cua vuông góc. Nếu không phải "tay lái lụa", lái xe qua những góc như vậy chắc chắn chạm tường. Càng đi sâu, con đường càng dích dắc. Các hẻm nhánh cũng trổ ra liên tiếp những hẻm loại “con cháu” bề rộng càng hẹp hơn. Hai bên, những ngôi nhà như những hộp diêm "tí hon" đua nhau "cấy" thêm "chuồng cọp", phía dưới đường đi, nhiều chỗ không thấy ánh mặt trời.
Khách lòng vòng trong “mê cung”, lạc bước với những “con đường” tí hon chi chít bất ngờ xuyên từ hẻm này sang hẻm khác. Thỉnh thoảng lại bất ngờ có đoạn phình to, là những giếng trời hiếm hoi, cũng là ngã ba ngã tư ngã năm đổ đi nhiều hẻm khác.
Hẻm nào cũng giống hẻm nào, đều ngoằn ngoèo quanh co với nhiều ngã rẽ, chỉ vừa một xe máy đi qua, nhiều đoạn dốc sâu hun hút, như lối mòn dẫn xuống… hang dưới lòng đất.
Lúc này mới thấy gửi xe đi bộ là cách tốt nhất. Nếu không phải người "bản địa", người lạ chạy xe máy ở đây chỉ có cách lao đầu vào tường, dắt bộ xe cũng không thể. Nhiều nơi, tưởng hẻm cụt thì hóa ra hẻm thông, nhiều chỗ tưởng thông thì lại hóa hẻm cụt. Lỡ đi vào đâu, người ta không thể quay đầu xe, chỉ còn cách ngồi trên xe kiễng chân đẩy đẩy lùi ra. Trường hợp hai xe đấu đầu nhau, một xe phải tìm hẻm nhánh lùi vào tránh, chờ xe kia đi qua.
Hàng ngàn ngôi nhà mini chen chúc hai bên quần áo giăng đầy, xe để khắp nơi, chật chội, yếm khí, tìm mọi cách để cơi nới nhằm tăng thêm chút diện tích. Nhìn lên một biển nhà, giật mình thấy ghi 334/64/81/391. Tức là chưa nói đến hẻm "con" là hẻm 64, chỉ riêng hẻm "cháu" 81 đã có gần 400 ngôi nhà.
Bên trong những ngôi nhà “tí hon”
Đường đã vậy, nhà ở đây cũng thật kỳ lạ. Tuy chỉ là một hẻm nhưng ở đây có cả ngàn ngôi nhà. Khoảng 70 - 80% số đó diện tích dưới 35m2, hàng trăm nhà diện tích chỉ dưới 10m2.
| |
| Một ngôi nhà “hộp diêm” ở Sài Gòn |
Bà Đinh Thị Kim đang ở trong căn nhà có diện tích 13m2, nhưng bề ngang không đủ một người nằm. Căn nhà ngang 1,3m, dài 9m, cao hơn 2m có vật dụng lớn nhất là chiếc giường ngủ rộng 80cm. Chiếc giường choán hết 3/4 nơi vừa là phòng khách, vừa là phòng ngủ. Diện tích còn lại chỉ đủ một người ngồi, một lối đi xuống bếp, nhà vệ sinh. Chủ nhà cho biết gia đình mình ở đây đã lâu. Bà cụ 74 tuổi tâm sự: "Già rồi, cũng muốn con cháu ở cùng cho vui, nhưng nhà như vậy, lấy chỗ đâu mà ở".
Không được như bà Kim, gia đình chú Phạm Bá Thoại còn không đủ chỗ để kê lấy một cái giường. Toàn bộ không gian sinh hoạt 3 người trong gia đình chỉ gói gọn trong "hộp diêm" 2,5m x 3m. Chủ nhà chia sẻ: "Hồi trước ở quê, nhà cửa sân vườn cả trăm mét. Vào đây nhìn cái nhà bằng cái lỗ mũi, ban đầu nghĩ thế này sao mà sống. Mấy chục năm, giờ cũng quen, quan trọng là “liệu cơm mà gắp mắm”". Hỏi "gắp mắm làm sao?". Chú cười: "Nhà nhỏ, vật dụng phải tối giản: Không giường, không ghế, không tủ. Những thứ tối cần thiết thì treo hết: Vô tuyến treo, quạt treo, xe để ngoài đường. Tất cả sinh hoạt đều trên sàn. Tối ngủ, mỗi người được một hàng gạch (rộng 40cm), cứ thẳng cẳng ra mà nằm".
Thêm lời nói đượm vẻ xót xa: “Đến con cái cũng phải hạn chế. Đẻ hơn một đứa, chỗ đâu mà ở". Tâm sự này ông chủ nhà đã băn khoăn nhiều năm. Đứa con trai duy nhất trong nhà đã 30 tuổi, đến tuổi lập gia đình, nhưng lấy vợ về biết ở đâu?
Một trong những ngôi nhà có hình thù đặc biệt nhất là nhà cô Nguyễn Thị Liễu, có hình tam giác với hai cạnh 3m x 3m. Căn nhà rộng chưa tới 5m2 là nơi ở của hai người. Đoạn góc nhọn là nhà tắm kiêm nhà vệ sinh. Phòng khách, kiêm phòng ngủ, nhà bếp rộng khoảng 3m2. Đồ đạc duy nhất là chiếc bếp ga. Cô Liễu chia sẻ, nhà nhỏ quá nên chẳng dám sắm gì. Ngoài bếp ga, cả nhà chỉ còn mỗi cái nệm “giấu” trên trần nhà, khi nào ngủ mới lôi xuống. Hỏi ở đây khó khăn thiếu thốn thế, sao không chuyển đi chỗ khác, cô tâm sự: "Chúng tôi toàn là những người lao động đơn thuần, chạy xe ôm, buôn bán lặt vặt, làm thuê… nên tiền đâu mua nhà khác? Thôi thì chỉ cần chỗ chui ra chui vào ngả lưng mỗi tối".
Chia tay con hẻm “trận đồ bát quái”, gần 3 tiếng đồng hồ đi bộ vẫn chưa thoát ra đường lớn. Những vị khách lúc này đã hoàn toàn mất phương hướng, không thể xác định được đường ra. Hỏi đường ra trục chính, dù được chỉ dẫn khá nhiệt tình, lang thang gần 20 phút vẫn không thấy "quen quen". Hỏi đến người thứ tư vẫn không tìm thấy đường, đành xin đi nhờ một chị đi xe máy.
Sau gần 20 phút luồn lách với hàng chục lần quẹo trái, quẹo phải, gần chục lần xuống xe lùi vào nhánh con nhường xe ngược chiều, cuối cùng mới ra đến đường Chu Văn An, ngửa cổ nhìn trời hít một bầu không khí no bụng.
Người phụ nữ cho đi nhờ xe, thấy khách ngửa cổ ngáp ngáp thì an ủi: "Người lạ vào đây 10 người lạc đường cả 10. Lần sau không có việc cần kíp, đừng vô đây em ạ".
Giang Quốc