Nằm cách trung tâm huyện 47km, Yên Lỗ là xã đặc biệt khó khăn của huyện Bình Gia. Cả xã có trên 600 hộ với 3.000 nhân khẩu, tỷ lệ hộ nghèo chiếm 61%; người dân ở đây chủ yếu là đồng bào dân tộc Nùng, Dao. Yên Lỗ là một trong 9 xã của huyện Bình Gia có tình trạng tảo hôn cao trong 2 năm trở lại đây.
Kết hôn… trẻ con
Vợ chồng anh Vi Văn Luân (sinh năm 1987) và chị Triệu Thị Na (sinh năm 1998) ở thôn Nà Quảng, xã Yên Lỗ, là một trường hợp tảo hôn nữ. Anh chị cưới nhau năm 2015, khi đó Na chưa đến 17 tuổi. Anh Luân cho biết: “Do hoàn cảnh gia đình khó khăn, tôi chỉ học hết lớp 3. Bố mẹ đau ốm, không còn sức lao động nên tôi muốn lấy vợ để có thêm người chăm lo cho gia đình. Tuy nhiên, do không nắm được luật pháp nên tôi đã cưới vợ khi vợ còn ở tuổi vị thành niên”.
Tảo hôn là việc lấy vợ, lấy chồng khi một bên hoặc cả hai bên chưa đủ tuổi kết hôn theo quy định của pháp luật. Nam phải đủ từ 20 tuổi trở lên, nữ phải đủ từ 18 tuổi trở lên. Thực tế hiện nay tại huyện Bình Gia, các cặp vợ chồng tảo hôn gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống. Ở lứa tuổi vị thành niên nên họ thiếu kinh nghiệm sống, kỹ năng nuôi dạy con cái, xây dựng kinh tế gia đình. Nhiều trường hợp tảo hôn khi sinh con thường bị nhẹ cân, còi cọc, suy dinh dưỡng...
Cũng là trường hợp tảo hôn nữ, tại thôn Nà Tồng, anh Vi Văn Được, sinh năm 1989 lấy chị Lâm Thị Đuổng, sinh năm 1995, khi chị Đuổng chưa đủ 18 tuổi. Anh Được cho biết: “Tôi học hết lớp 8, vợ học hết lớp 9. Khi vợ chồng quyết định cưới nhau cũng không biết quy định của pháp luật về tuổi được lập gia đình, tôi chỉ nghĩ rằng lấy vợ về để có thêm người lao động, chăm lo cho gia đình”.
Cưới sớm, càng nghèo
Từ đầu năm 2016 đến nay, tại xã Yên Lỗ đã có 5 trường hợp tảo hôn. Độ tuổi tảo hôn của các cặp vợ chồng này từ 16 - 17 tuổi. Theo ông Lâm Văn Lơ, Phó Chủ tịch UBND xã Yên Lỗ, huyện Bình Gia: Hầu hết các trường hợp tảo hôn đều thuộc diện hộ nghèo và cận nghèo. Các cặp vợ chồng tảo hôn đều chưa học hết tiểu học, do vậy công tác tuyên truyền vận động còn gặp rất nhiều khó khăn.
Bình Gia là một huyện nghèo của tỉnh Lạng Sơn, với 17 xã đặc biệt khó khăn, dân số trên 15.500 người, nhiều thành phần dân tộc như Tày, Nùng, Dao, Hoa, Kinh. Bà Hoàng Thị Thách, Phó Giám đốc Trung tâm Dân số - Kế hoạch hóa gia đình huyện Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn cho biết: Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến tảo hôn ở huyện Bình Gia là do phong tục tập quán và tâm lý lập gia đình sớm có con đàn cháu đống, có thêm lao động, mặt khác do trình độ học vấn của người dân còn thấp, hiểu biết luật pháp hạn chế. Tại Bình Gia, các trường hợp tảo hôn thường xảy ra tại các xã vùng sâu, vùng xa như: Yên Lỗ, Quang Trung, Hưng Đạo, Minh Khai…
Năm 2015, huyện Bình Gia có 24 trường hợp tảo hôn xảy ra tại 9/19 xã; riêng từ đầu năm 2016 đến nay đã có 6 trường hợp tảo hôn, trong đó 1 trường hợp tảo hôn ở xã Minh Khai đã sinh con thiếu tháng, phải chuyển lên bệnh viện tỉnh để theo dõi.
Hiện nay, công tác truyền thông, tư vấn cho đối tượng vị thành niên và thanh niên về việc không lập gia đình ở tuổi vị thành niên tại các xã thuộc huyện Bình Gia còn gặp nhiều khó khăn. Cán bộ dân số chưa tiếp xúc được với những đối tượng vị thành niên. Tại các cuộc họp thôn, bản hoặc khi đến truyền thông tại các hộ, cán bộ dân số cũng chỉ gặp được người lớn, không tiếp cận được với trẻ vị thành niên.
Bà Chu Thị Lẩy, cộng tác viên dân số tại thôn Nà Tồng, xã Yên Lỗ, huyện Bình Gia cho biết: “Do địa bàn vùng núi đi lại khó khăn, dân cư sống thưa thớt nên các cộng tác viên dân số khó tiếp cận người dân để tuyên truyền. Công tác dân số thường được tuyên truyền lồng ghép thông qua các buổi họp thôn nhưng cũng rất khó tiếp cận người trẻ vì họ ít đi họp. Các bậc cha mẹ đi họp về cũng coi nhẹ vấn đề dân số, không tuyên truyền cho con cháu”.
Tảo hôn và những hệ luỵ của nó là một vấn đề đáng lưu tâm, cần được tuyên truyền, ngăn chặn. Những hệ luỵ của tảo hôn không những là gánh nặng cho bản thân các cặp vợ chồng mà cho cả gia đình, xã hội. Các nghiên cứu khoa học đã khẳng định, ở lứa tuổi vị thành niên, cơ thể người mẹ chưa phát triển hoàn thiện, chưa đủ điều kiện sức khỏe để nuôi dưỡng bào thai, do đó ảnh hưởng lớn tới sự phát triển bình thường của thai nhi. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến tử vong trẻ sơ sinh – tình trạng hay xảy ra ở miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
