Khẩn cấp cứu lúa vùng Bắc Trung Bộ

Đồng khô, lúa chết vì nắng nóng, hạn hán 

Vừa qua, Hội nghị “Tăng cường công tác ứng phó với hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn và phòng chống thiên tai khu vực Bắc Trung Bộ” do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) tổ chức tại “chảo lửa” Nghệ An. Đây là địa phương đang phải hứng chịu đợt nắng nóng kéo dài, đỉnh điểm, ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình sản xuất nông nghiệp của người dân.

Hội nghị có sự tham gia của lãnh đạo 6 tỉnh miền Trung gồm: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế. Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, năm nay tác động của biến đổi khí hậu diễn ra rất gay gắt, thậm chí những hiện tượng dị thường là hậu quả của biến đổi khí hậu xảy ra còn nhanh hơn cả những kịch bản mới nhất mà quốc tế và Việt Nam dự báo.

Đánh giá về khu vực Bắc Trung Bộ, người đứng đầu ngành Nông nghiệp nhấn mạnh đây là khu vực dễ bị tổn thương về hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, nhất là những năm xảy ra tình trạng nắng nóng như năm nay và năm 2019; đồng thời cũng chịu nhiều cơn bão, mưa lớn trong mùa mưa lũ. Bởi, Bắc Trung Bộ có mạng lưới sông suối dày đặc, bao gồm 25 sông lớn, nhỏ tập trung thành 6 lưu vực sông chính. Với lượng mưa trung bình nhiều năm tương đối lớn, tới 2.200mm, tổng lượng dòng chảy năm trung bình là 76,4 tỷ m3.

Tuy nhiên, mưa và dòng chảy phân bố rất không đều trong năm, mùa lũ chiếm đến 70-75%, mùa kiệt chỉ 25-30%; trong đó, 3 tháng kiệt nhất chỉ có từ 6,5-10% dòng chảy năm. Ông Nguyễn Văn Tỉnh, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy lợi (Bộ NN&PTNT) cho biết, dự báo mùa khô ở khu vực Bắc Trung Bộ vẫn còn kéo dài đến hết tháng 7, 8/2020.

Nguồn nước trữ tại các hồ chứa hiện vẫn đang ở mức thấp. Đặc biệt, diện tích cây trồng bị hạn hán, thiếu nước sẽ tiếp tục mở rộng trong thời gian tới. Đáng chú ý, vụ lúa hè - thu năm 2020 hiện đã gieo cấy được thấp nhất trên 90% kế hoạch (Thanh Hóa đạt 97%, Nghệ An 92%, các tỉnh Hà Tĩnh đến Thừa Thiên-Huế đạt 100%). Do nguồn nước không đảm bảo, toàn vùng hiện có khoảng 8.200 ha đang phải điều chỉnh giãn, dừng và chuyển đổi cơ cấu cây trồng.

Hiện nay, diện tích đang bị hạn hán, thiếu nước trong khu vực là 25.970 ha, tập trung chủ yếu ở các các tỉnh: Thanh Hóa 9.000 ha, Nghệ An 11.000 ha, Hà Tĩnh 990 ha, Quảng Bình 840 ha, Quảng Trị 4.140 ha. Riêng tỉnh Nghệ An, từ đầu tháng 6 đến nay nắng nóng gay gắt kéo dài đã làm hơn 2.000 ha lúa đã chết cháy, tập trung chủ yếu ở Nghi Lộc và Hưng Nguyên. Hạn hán cũng đã ảnh hưởng nghiêm trong đến lâm nghiệp.

Tình trạng hạn hán, nắng nóng kéo dài đã làm phát sinh một số vụ cháy trong khu vực. Từ đầu mùa khô 2019-2020, tổng cộng có 48 vụ cháy rừng, ảnh hưởng đến 194 hecta rừng. Trong đó, Nghệ An là địa phương xảy ra tình trạng cháy rừng nhất với 22 vụ. Nguyên nhân dân đến tình trạng thiếu nước gồm 4 nguyên nhân cơ bản: Nắng nóng kéo dài, thiếu hụt lượng mưa, lượng nước trữ ở các hồ chứa không ở mức cao, một số hồ chứa thủy điện trong vụ hè thu có dung tích thấp nên không hỗ trợ nhiều giải quyết tình trạng han hán nước, xâm nhập mặn. 

Cần những giải pháp cấp bách và dài hạn

Bí thư Tỉnh ủy Nghệ An Thái Thanh Quý chia sẻ, Nghệ An gặp rất nhiều khó khăn. Là tỉnh có dân đông, diện tích lớn, hệ thống sông ngòi dày đặc, lượng hồ đập lớn nhất cả nước, thường xuyên phải đối mặt với thiên tai như hạn hán, nắng nóng, lũ lụt. Dù 6 tháng đầu năm, ngành nông nghiệp của tỉnh có mức tăng trưởng khá, đạt 4,98% nhưng nếu không mưa trong 1 tuần nữa, khả năng hạn hán trên diện rộng sẽ xảy ra.

Về giải pháp ứng phó với sự biến động của thời tiết, phòng chống thiên tai, ngay từ đầu năm Nghệ An đặc biệt quan tâm, thực hiện nghiêm túc theo phương châm: Chủ động phòng ngừa, ứng phó kịp thời, khắc phục khẩn trương và hiệu quả, trong đó lấy phòng là chính. Nhấn mạnh việc các tỉnh trong khu vực Bắc Trung Bộ đang chịu hậu quả nặng nề từ nắng nóng, hạn hán; nhưng đây cũng là khu vực đặc biệt, vừa chống hạn hán, xâm nhập mặn, tới đây phải đối mặt với lũ lụt, ngập nước - Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường chỉ đạo:

Các địa phương phải có ngay các giải pháp khẩn cấp, vừa có tính bền vững để ứng phó thiên tai. Cụ thể với công tác phòng chống hạn “cứu” lúa, Bộ trưởng nhận định: Nguyên nhân hạn hán là do không có mưa trong thời gian dài, dòng chảy bị suy kiệt, nắng nóng, các hồ cạn kiệt nước.

Do đó, biện pháp đưa ra là phải nghiên cứu kỹ để điều tiết hiệu quả dung tích nước đang còn trong các hồ chứa. Đồng thời tập trung bơm nước để hỗ trợ 26.000 ha lúa bị hạn. Bên cạnh đó là áp dụng quy trình tưới luân phiên. Với vụ hè - thu, Bộ trưởng đề nghị quán triệt phương châm “xanh nhà hơn già đồng”.

Về giải pháp lâu dài, các tỉnh trong khu vực cần rà soát tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng thích ứng, xác định các vùng sản xuất lúa an toàn, vùng chuyển đổi, vùng chuyển đổi linh hoạt và vùng đặc thù riêng biệt để xây dựng kế hoạch sản xuất phù hợp, hiệu quả và bền vững, thực sự chủ động để tránh tối đa nguy cơ rủi ro. Quá trình thực hiện, đặc biệt chú ý đến vùng sinh thủy rừng vì đây là nơi sinh nước và giữ nước.

Ngoài ra, các cơ quan chuyên môn, các địa phương phải rà soát lại toàn bộ các thiết chế hạ tầng, nhất là các hồ chứa nước để đánh giá chi tiết, từ đó tính toán lại phương án trị thủy các dòng sông hiệu quả hơn. Bộ trưởng yêu cầu sau Hội nghị, 6 tỉnh tập trung tổ chức thực hiện hiệu quả, “biến nguy thành cơ”, hạn chế thấp nhất các thiệt hại.

Trước tình hình hạn hán ảnh hưởng đến tình hình sản xuất nông nghiệp tại các tỉnh Bắc Trung Bộ, Văn phòng Chính phủ vừa ban hành Công văn số 5890/ VPCP-NN nêu chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc ứng phó, hỗ trợ phòng, chống hạn tại các tỉnh Bắc Trung Bộ. Công văn nêu rõ, đợt nắng nóng kéo dài vừa qua đã và đang khiến nông dân Nghệ An, Thanh Hóa lao đao khiến hàng chục ha lúa chết khô, nhiều hồ chứa nước dưới mực nước chết, trong đó nhiều hồ đã cạn kiệt nước.

Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ NN&PTNT chủ trì, phối hợp với bộ, ngành, địa phương có liên quan tập trung chỉ đạo, khẩn trương triển khai các biện pháp ứng phó, hỗ trợ nhân dân phòng, chống hạn.