Con số lao động trẻ em trên toàn thế giới đã tăng lên 160 triệu
Nhân Ngày Thế giới Phòng chống Lao động Trẻ em 12/6, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) và Quỹ Nhi đồng Liên Hợp quốc (UNICEF) vừa công bố “Báo cáo về lao động trẻ em:
Ước tính toàn cầu 2020, xu hướng và con đường phía trước”. Theo đó, con số lao động trẻ em trên toàn thế giới đã tăng lên 160 triệu, tăng thêm 8,4 triệu trẻ em trong vòng bốn năm qua và hàng triệu trẻ em khác đang đứng trước nguy cơ trở thành lao động trẻ em do tác động của đại dịch Covid-19.
Trước đây, từ năm 2000 đến năm 2016, số lượng lao động trẻ em đã giảm 94 triệu. Những phát hiện chính của báo cáo cho thấy: 70% lao động trẻ em hiện làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp (112 triệu trẻ), 20% làm việc trong lĩnh vực dịch vụ (31,4 triệu trẻ) và 10% làm việc trong lĩnh vực công nghiệp (16,5 triệu trẻ); Gần 28% trẻ trong độ tuổi 5- 11 và 35% trẻ trong độ tuổi 12-14 là lao động trẻ em và không được đi học; Lao động trẻ em là các trẻ em trai phổ biến hơn trẻ em gái ở mọi lứa tuổi.
Nếu tính đến các công việc gia đình phải làm mất ít nhất 21 giờ mỗi tuần thì khoảng cách giới trong lao động trẻ em thu hẹp hơn; Tỷ lệ lao động trẻ em ở khu vực nông thôn (14%) cao gần gấp ba lần khu vực thành thị (5%). Báo cáo cũng cảnh báo rằng, trên toàn cầu, tính đến cuối năm 2022 sẽ có thêm 9 triệu trẻ em đứng trước nguy cơ trở thành lao động trẻ em do hậu quả của đại dịch.
Một mô hình mô phỏng cho thấy con số này có thể tăng lên 46 triệu nếu trẻ em không được tiếp cận với các cơ chế an sinh xã hội thiết yếu. Lao động trẻ em khiến trẻ em có nguy cơ bị tổn hại về sức khỏe và tinh thần. Lao động trẻ em tước đi cơ hội học tập, hạn chế quyền và những cơ hội tương lai của trẻ và gây ra vòng luẩn quẩn giữa nghèo đói và lao động trẻ em từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Theo bà Henrietta Fore, Giám đốc Điều hành UNICEF, chúng ta đang mất thế đứng trong trận chiến chống lại lao động trẻ em, năm vừa qua khiến cuộc chiến không hề dễ dàng hơn. Hiện chúng ta đang trải qua năm thứ hai với những lần phong tỏa toàn cầu, trường học đóng cửa, gián đoạn kinh tế, ngân sách bị thu hẹp, các gia đình bị buộc phải đưa ra những sự lựa chọn đau lòng.
“Chúng tôi kêu gọi các chính phủ và các ngân hàng phát triển quốc tế ưu tiên đầu tư vào các chương trình có thể giúp đưa trẻ em ra khỏi lực lượng lao động, quay trở lại trường học và đầu tư vào các chương trình an sinh xã hội, giúp các gia đình tránh phải đưa ra lựa chọn này ngay từ đầu” – thay mặt ILO và UNICEF bà Henrietta Fore đưa ra lời kêu gọi.
84% lao động trẻ em tại Việt Nam tập trung ở vùng nông thôn
Tại Việt Nam, theo đánh giá của ILO, nền kinh tế thị trường đã đem đến những hình thức và khuôn mẫu mới gây tổn thương tới trẻ em. Nhiều em nhỏ phải chịu nguy cơ bị bóc lột lao động và lạm dụng tình dục. Trẻ em và thanh, thiếu niên làm việc ở khu vực kinh tế phi chính thức, trong môi trường lao động không được quản lý và điều chỉnh. Trong hoàn cảnh này, trẻ em không được giáo dục đầy đủ, phát triển một cách lành mạnh...
Ngày 18/12/2020, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Tổng cục Thống kê đã công bố “Báo cáo điều tra quốc gia về lao động trẻ em lần thứ hai và định hướng công tác phòng ngừa, giảm thiểu lao động trẻ em giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2030 tại Việt Nam”.
Kết quả điều tra cho thấy, năm 2018, ước tính có 9,1% trẻ em từ 5-17 tuổi trên cả nước (hơn 1,75 triệu) tham gia các hoạt động kinh tế, trong đó 5,3% trẻ em (hơn 1 triệu) là lao động trẻ em. Tỷ lệ này thấp hơn 2% so với tỷ lệ trung bình của khu vực châu Á và Thái Bình Dương. 84% lao động trẻ em tại Việt Nam tập trung ở vùng nông thôn và hơn một nửa số đó làm việc trong khu vực nông, lâm, ngư nghiệp.
Những khu vực khác có nhiều lao động trẻ em bao gồm: Dịch vụ, công nghiệp và xây dựng. Khoảng 40,5% lao động trẻ em là các lao động trong hộ gia đình không được trả lương. Một vấn đề cần được quan tâm là cuộc điều tra cho thấy có gần 520.000 lao động trẻ em trẻ em làm các công việc độc hại thường xuất hiện trong khu vực công nghiệp và xây dựng. Số giờ làm việc của lao động trẻ em làm các công việc nặng nhọc độc hại nguy hiểm có xu hướng cao, với 40,6% trẻ trong nhóm này phải làm việc nhiều hơn 40 giờ một tuần.
Lao động trẻ gây tổn hại đến thể chất, tinh thần của trẻ, cản trở việc tiếp cận giáo dục và tác động tiêu cực đến sự phát triển của trẻ. Ngoài những nguy cơ về sức khỏe và sự an toàn của trẻ, cuộc điều tra đã nhấn mạnh những tác động tiêu cực của việc tham gia các hoạt động kinh tế đến việc đi học của trẻ.
Cụ thể, khi mức độ tham gia các hoạt động kinh tế của trẻ em càng tăng, tỷ lệ trẻ được đến trường càng giảm. So sánh với tỷ lệ đi học bình quân trên toàn quốc là 94,4%, chỉ có một nửa số lao động trẻ em được đi học, con số này trong nhóm lao động trẻ em làm các công việc nặng nhọc độc hại nguy hiểm còn thấp hơn, chỉ có 38,6%.
Việt Nam xây dựng nền móng bền vững để phòng chống lao động trẻ em
Việc trẻ em phải lao động sớm đã và đang để lại hậu quả nặng nề, ảnh hưởng đến sự phát triển hài hòa của trẻ; cản trở trẻ tiếp cận và thụ hưởng nền giáo dục phù hợp, chuẩn bị một tương lai tốt hơn cho chính các em; làm mất đi các quyền của trẻ và tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế, xã hội, nhất là chất lượng của nguồn nhân lực trong tương lai.
Việt Nam đã xây dựng nền móng bền vững và hiệu quả để phòng chống lao động trẻ em. Tháng 11/2000, Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt Công ước số 182 về Các hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất (năm 1999) và trong năm 2003, Chính phủ cũng đã phê duyệt Công ước 138 về Tuổi làm việc tối thiểu (năm 1973). Việc phê chuẩn các công ước của ILO đã cho cộng đồng quốc tế thấy được quyết tâm của Việt Nam trong việc khẩn trương thực hiện các biện pháp kịp thời nhằm xóa bỏ các hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất trên toàn quốc.
Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Nguyễn Thị Hà cho biết, công tác phòng ngừa, giảm thiểu lao động trẻ em luôn được Đảng, Quốc hội, Chính phủ quan tâm đầu tư. Việt Nam đang triển khai xây dựng các chương trình, đề án chuẩn bị thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm giai đoạn 2021 - 2030 và 5 năm giai đoạn 2021 - 2025.
Kết quả khảo sát quốc gia lao động trẻ em đóng vai trò hết sức quan trọng; Tạo cơ sở khoa học và thực tiễn để Việt Nam xây dựng các chiến lược, chính sách thực hiện các cam kết quốc tế về quyền trẻ em, phòng, chống lao động trẻ em. Đồng thời thực hiện mục tiêu phát triển bền vững vào năm 2030, giúp hoàn thiện hơn cơ sở dữ liệu về lao động trẻ em và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế về phân tích số liệu lao động trẻ em.
Kết quả khảo sát cũng là cơ sở thuận lợi cho Việt Nam tham gia ký kết các hiệp định thương mại và hội nhập toàn cầu. Giám đốc ILO tại Việt Nam TS. Chang Hee Lee cho rằng, tuy kết quả của cuộc điều tra cho thấy những tín hiệu tiến triển tích cực từ năm 2012 - 2018, nhưng lao động trẻ em hiện vẫn tiềm ẩn nguy cơ gia tăng trở lại do những tác động của đại dịch COVID-19 đến kinh tế - xã hội và ảnh hưởng biến đổi khí hậu tại Việt Nam.
Trong thời kỳ khủng hoảng, cơ hội việc làm và thu nhập gia đình suy giảm khiến những nguyên nhân sâu xa của lao động trẻ em càng phát triển, nhiều gia đình buộc phải sử dụng lao động trẻ em như một cơ chế ứng phó, từ đó đẩy nhiều trẻ em vào lao động trẻ em; những trẻ em đã tham gia lao động có nguy cơ phải làm việc nhiều giờ hơn hoặc trong điều kiện độc hại hơn.
“Việt Nam cần sớm có những hành động để giảm thiểu tổn hại của đại dịch và các thảm họa thiên nhiên đang đe dọa những thành tựu đã đạt được trong công cuộc phòng ngừa, giảm thiểu lao động trẻ em và nguy cơ gia tăng số lượng các trường hợp lao động trẻ em. Trong bối cảnh hiện tại, những bằng chứng mạnh mẽ của điều tra quốc gia về Lao động trẻ em sẽ là cơ sở để Việt Nam xây dựng các chiến lược, can thiệp và có chính sách hiệu quả nhằm giải quyết vấn đề lao động trẻ em khi xây dựng kế hoạch hành động quốc gia sắp tới, tạo đà cho việc hoàn thành Mục tiêu Phát triển bền vững (SDG) 8.7 về xóa bỏ lao động trẻ em dưới mọi hình thức” – TS. Chang Hee Lee nhấn mạnh.
