Tháng Giêng là thời gian cao điểm của mùa câu cá ngừ đại dương. Mỗi chuyến đi biển kéo dài hàng tháng trời, nên với những ngư dân, có khi phải chấp nhận chuyện đón Tết giữa biển.
Những phiên biển xuyên Tết
Những ngày giáp Tết, tại cảng cá Đông Tác (phường Phú Đông, TP Tuy Hòa, Phú Yên) ăm ắp cá tươi. Trên bờ, các thương lái và xe đông lạnh đã chờ sẵn. Cảnh mua bán diễn ra tấp nập và không có sự mặc cả, vì giá đã “chốt” trước đó.
Vừa cập cảng sau phiên biển kéo dài 25 ngày, chủ tàu Nguyễn Văn Bảy (phường Phú Đông) vui vẻ chia sẻ: “Năm nay tàu tôi đánh bắt thuận lợi, anh em bạn tàu ai cũng phấn khởi. Trong đó trúng nhất là chuyến biển tháng 12 dương lịch vừa qua. Sau khi trừ xong chi phí, mỗi lao động kiếm trên chục triệu đồng”.
Mùa câu cá ngừ đại dương thường bắt đầu từ tháng 9 âm lịch năm trước kéo dài cho đến tháng 4 âm lịch năm sau. Cá ngừ đại dương chia làm nhiều loại, trong đó cá loại 1 có trọng lượng từ 30kg/con trở lên. Sau khi cập cảng, những con cá đạt chất lượng xuất khẩu sang Nhật Bản sẽ được các doanh nghiệp thu mua. Những con cá “bị loại”, bị trầy xước thì các thương lái mua chở đi bỏ mối cho các nhà hàng.
Theo ngư dân, thời tiết năm nay bất lợi. Tàu ra khơi liên tục gặp gió, mất nhiều thời gian tránh trú ở các đảo. Tuy nhiên, nhiều tàu gặp luồng cá, hiệu quả đánh bắt cao. Trung bình mỗi chuyến ra khơi, mỗi tàu đánh bắt từ 1-2 tấn cá ngừ đại dương. Với giá bán ổn định từ 100.000-110.000 đồng/kg với cá loại 1, mỗi tàu thu về cỡ trăm triệu đồng mỗi chuyến.
Thông thường, từ ngày 10-13 âm lịch hàng tháng, các tàu câu cá ngừ đại dương sẽ cập cảng bán cá và nghỉ ngơi những ngày trăng lên. Sau đó, khoảng ngày 17 âm lịch tàu lại rời bến ra khơi để tiếp tục chuyến biển mới. Riêng vào tháng Chạp, thường các chủ tàu sẽ cho tàu ra khơi chậm hơn vài ngày.
“Phần lớn các tàu đánh bắt khác sẽ ra khơi sớm và vào bờ để đón Tết. Còn nghề câu cá ngừ đại dương như chúng tôi thường cho anh em ăn Tết sớm và ngày 20 âm lịch tháng Chạp sẽ rời cảng để tiếp tục phiên biển xuyên Tết. Bởi Tết là thời điểm có nhiều cá, mình phải tranh thủ. Năm nay chúng tôi tiếp tục ăn Tết ở ngoài khơi”, ông Nguyễn Văn Bảy cho biết.
Theo các ngư dân, ăn Tết trên biển chỉ thiếu không khí gia đình chứ chẳng thiếu thứ gì, kể cả chương trình ca nhạc “cây nhà lá vườn”. Cứ đến chiều 30 tháng Chạp, những tàu cá đánh bắt trên cùng ngư trường đã liên lạc trước với nhau qua bộ đàm. Những tàu này “hò hẹn” sẽ gặp nhau ở tọa độ nào đó, thả dằm dù (neo dù) cho tàu neo cạnh nhau. Thuyền viên trên các tàu sẽ đưa bánh mứt, rượu thịt xuống thúng, tập trung bơi về một chiếc tàu lớn nhất để cùng nhau “chén tạc chén thù” đón mừng năm mới.
Vui buồn chuyện nghề
Vừa mới quay về sau chuyến đi biển dài ngày, anh Nguyễn Đình Hậu (phường Phú Đông) phấn khởi: “Tàu xuất bến đánh bắt ở vùng biển Song Tử Tây (đảo Trường Sa) được hơn 25 ngày, may mắn trúng luồng cá nên quay vào bờ sớm. Chuyến này đánh được 40 con cá ngừ, tổng sản lượng hơn 1,5 tấn, có lãi hơn 100 triệu đồng. Mỗi lao động trên tàu nhận được chục triệu đồng. Năm nay tôi sẽ ăn Tết bên vợ con”.
Anh Hậu cho biết, nghề câu cá ngừ đại dương mới bắt đầu ở Phú Yên từ khoảng năm 1994 do ông Sáu Liên (Trần Văn Liên, trú làng biển Phú Câu, phường 6, TP Tuy Hòa) phát hiện ra.
Trong một chuyến đi đánh lưới chuồn, lưới thuyền ông Sáu Liên đã dính dàn câu của một tàu Đài Loan. Khi gỡ lưới ra, tình cờ ông phát hiện những chú cá ngừ mắc câu, bèn lấy một con để đem về nghiên cứu. Mổ ra thấy cái lưỡi câu khổng lồ, trong bụng con cá ngừ còn nguyên những chú cá chuồn tươi rói. Với dân đi biển, đó là một kinh nghiệm đáng kể. Vậy là ông bàn cùng với thợ thuyền tìm cách sản xuất dàn câu và lưỡi câu.
Đợt đi đánh thử đầu tiên cách bờ gần 10 hải lý, chỉ trong vài ngày, tàu ông đã săn được gần chục chú cá ngừ. Sau này, dần dần ngư dân nhiều nơi Khánh Hòa, Bình Định, Quảng Nam, Quảng Ngãi... học hỏi kinh nghiệm, hình thành nghề câu cá ngừ đại dương ở Việt Nam.
Hơn 20 năm kinh nghiệm nghề câu cá ngừ đại dương, anh Hậu cho biết, giá cá ngừ bình ổn nhất vào khoảng năm năm trước: “Năm 2015, giá cá ngừ lên cao, ngư dân ai cũng phấn khởi. Những năm trở lại đây, giá bình ổn 100.000 đồng/kg nên trừ chi phí còn lại chẳng không được nhiều”.
Anh Hậu tâm sự: “Nghề biển cũng lênh đênh như con sóng, có khi đi hai tháng mới cập cảng vì không có cá, nếu lỗ thì mình là chủ tàu phải chịu hết. Anh em bạn biển theo mình thì chia thu nhập theo tỉ lệ 50/50 (mỗi chuyến đi biển trừ tiền phí tổn thì chủ tàu được 50% số tiền, 50% còn lại chia đều cho lao động trên tàu - NV). Mình mà lỗ thì anh em cũng trắng tay.
Do đó, để giữ bạn đi biển với chủ tàu nào cũng là vấn đề khó khăn. Vẫn biết nghề đi biển khổ trăm bề, nhưng sinh ra ở miền biển, không đi biển thì cũng chẳng biết làm nghề gì?”.
Khác với mọi năm, Tết năm nay, anh Hậu sẽ ăn Tết cùng gia đình. “Năm nay, tôi sẽ ăn Tết bên vợ con. Nghề biển là nghề hiếm khi được ở nhà, nên năm nay, tôi sẽ dành trọn thời gian bên gia đình”, anh vui vẻ kể chuyện.
2019 cũng là năm có một “kỷ lục” liên quan cá ngừ ở Phú Yên. Sáng 18/5/2019, sau ba ngày đêm chạy liên tục, tàu cá PY96742 do ông Nguyễn Trung Đỏm (trú phường Phú Đông,TP Tuy Hòa) làm thuyền trưởng cập cảng Đông Tác, mang theo con cá ngừ đại dương khổng lồ vừa câu được.
Sau khi cập cảng, con cá ngừ trên phải dùng cẩu chuyên dụng để đưa từ tàu lên bờ. Tại cảng trước sự chứng kiến của hàng trăm người, con cá ngừ đại dương được cân có tổng trọng lượng gần 370kg, dài 2,8m.
Ông Huỳnh Nuồng, chủ tàu cho biết, con cá câu được trước đó ba ngày. Sáu ngư dân trên tàu lúc đó không đủ sức giữ phải gọi thêm tàu bạn và sáu người cùng máy móc hỗ trợ mới đưa được cá lên tàu đắp đá. Do cá lớn nên ngư dân tìm mọi cách để giữ cá tươi và chạy tăng tốc về cảng. Tuy nhiên, do điều kiện bảo quản còn hạn hẹp nên khi lên bờ giá trị cá đã giảm đi nhiều.
"Tui phải bán giá 80 nghìn đồng/kg. Biết là bảo quản tốt thì giá cao gấp nhiều lần, tiếc lắm khi lần đầu đi biển câu được con cá to như vậy. Như nơi khác người ta câu được cá vậy thì tàu lớn ra liền nhưng mình cá lớn quá không ăn đá, đường chạy về thì xa…”, ông Nuồng luyến tiếc nói.
Cùng ngày, hai tàu cá khác của ngư dân ở Tuy Hòa cũng săn được hai con cá ngừ khác đều nặng hơn 200kg.
Đây là lần đầu ghi nhận ngư dân Phú Yên bắt được con cá ngừ gần 370kg. Hai năm trước đó, con cá ngừ lớn nhất cập cảng là 270kg và được bảo quản tốt nên bán với giá cao hơn.
Theo một số ngư dân, cá ngừ đại dương vây vàng thường có trọng lượng dưới 100kg, còn cá ngừ từ 200kg trở lên thì chỉ có cá ngừ vây xanh. Cá ngừ vây xanh là loại cá đại dương hiếm, thời điểm giữa năm 2019 có giá bán khoảng 30 USD/kg (gần 700.000 đồng).
Thượng úy Lương Công Hậu, Trạm trưởng Trạm biên phòng Tuy Hòa cho biết, Cảng Đông Tác hiện có trên 400 tàu đánh bắt xa bờ, đa số là đánh bắt cá ngừ đại dương.
