Ngày tôn vinh người lao động
Ở cuối thế kỷ 19, giai cấp công nhân luôn phải vật lộn để yêu cầu được làm việc 8 tiếng mỗi ngày. Ở thời kỳ đó, điều kiện làm việc của người lao động rất khắc nghiệt, họ thường xuyên phải làm việc từ 10 đến 16 tiếng đồng hồ mỗi ngày trong điều kiện không an toàn. Chính vì vậy, những trường hợp lao động tử vong trong quá trình làm việc diễn ra khá phổ biến, nhất là phụ nữ và trẻ em.
Ngay từ những năm 1860, những người lao động đã tích cực đấu tranh để rút ngắn thời gian làm việc trong ngày mà không bị cắt giảm lương. Thế nhưng phải đến cuối những năm 1880, các tổ chức của người lao động mới có thể thu thập đủ sức mạnh để đưa ra yêu cầu ngày làm việc 8 giờ với giới chủ lao động.
Vào thời điểm này, chủ nghĩa xã hội là một ý tưởng mới và hấp dẫn đối với người lao động. Họ nhận thấy rằng chủ nghĩa tư bản chỉ có lợi cho ông chủ của họ trong khi hàng ngàn đàn ông, phụ nữ và trẻ em đã thiệt mạng không cần thiết mỗi năm tại nơi làm việc. Tuổi thọ của công nhân trong một số ngành công nghiệp giảm xuống nghiêm trọng. Cơ hội để họ có thể vươn lên cũng rất thấp. Một loạt các tổ chức xã hội chủ nghĩa được thành lập trong suốt nửa sau của thế kỷ 19, từ các đảng chính trị đến các tổ chức hội đoàn. Nhiều đại diện của các tổ chức này cũng đã được bầu vào các cơ quan của chính quyền.
Tại hội nghị toàn quốc diễn ra ở Chicago, Mỹ vào năm 1884, Liên đoàn các tổ chức thương mại và tổ chức lao động Mỹ và Canada đã thông qua nghị quyết nêu rõ rằng “bắt đầu từ ngày 1/5/1886, ngày lao động theo luật pháp sẽ là 8 giờ”. Trong năm 1885, Liên đoàn này, với sự hỗ trợ của liên đoàn lao động tại các địa phương, đã tái khẳng định yêu cầu của họ, đồng thời tuyên bố sẽ tiến hành các cuộc đình công và biểu tình để buộc giới chủ lao động phải thực hiện yêu cầu được đưa ra.
Ban đầu, nhiều ý kiến cho rằng yêu cầu này là quá cải cách. Một số khác cho rằng, dù một người đàn ông làm việc 8 giờ một ngày hay 10 một ngày, anh ta vẫn là nô lệ. Song, bất chấp những ý kiến đó, số người trực tiếp tham gia vào các hoạt động đấu tranh để đòi hỏi được làm việc 8 giờ mỗi ngày vẫn ngày càng gia tăng.
Càng về sau, người lao động càng ý thức được về một cuộc cách mạng xã hội lớn hơn, không chỉ là việc đấu tranh đòi rút ngắn thời gian lao động trước mắt mà còn là đấu tranh cho sự thay đổi mạnh mẽ trong cấu trúc kinh tế của chủ nghĩa tư bản như vấn đề tiền lương, quyền lợi của người lao động… Khi số lượng người tham gia phong trào này ngày càng đông, giới chủ sử dụng lao động cũng dần nhận thấy quyết tâm của hầu hết những người làm công ăn lương trong việc đòi hỏi quyền lợi của họ.
 |
Ngày 1/5/1886, hơn 300.000 công nhân tại 13.000 doanh nghiệp trên khắp nước Mỹ đã nghỉ việc trong ngày làm việc 8 tiếng đầu tiên. Tại Chicago, “tâm chấn” của phong trào làm việc 8 giờ mỗi ngày, 40.000 người đã tham gia đình công. Họ đã tuần hành trên khắp các đường phố với những khẩu hiệu như: “Phải thực hiện 8 giờ làm việc, 8 giờ nghỉ ngơi, 8 giờ vui chơi!”. Họ cũng lên tiếng yêu cầu Chính phủ và giới chủ sử dụng lao động phải tôn trọng người lao động, không được coi thường những người trực tiếp làm ra của cải cho xã hội.
Ban đầu, các cuộc biểu tình diễn ra nhìn chung là bất bạo động. Tuy nhiên, đến ngày 3/5, ẩu đả đã nổ ra giữa cảnh sát Chicago và người biểu tình khi cảnh sát bảo vệ một nhóm những kẻ tấn công những người biểu tình. Cảnh sát sau đó đã nổ súng vào các công nhân đình công, khiến 2 người thiệt mạng.
Khi cảnh sát cố gắng giải tán những người biểu tình tại Quảng trường Haymarket của Chicago vào ngày 4/5, một quả bom đã phát nổ, khiến 8 sĩ quan cảnh sát thiệt mạng và 60 người bị thương. Nhiều dân thường cũng tử vong. Cảnh sát sau đó đã bắt giữ 8 thủ lĩnh công đoàn vì cáo buộc có liên quan đến vụ đánh bom. Dù không có bằng chứng xác thực và phiên tòa cũng bị chỉ trích là không công bằng nhưng 7 người trong số này sau đó đã bị kết án tử hình và 1 người bị kết án 15 năm tù. Vụ việc này được gọi là sự kiện thảm sát Chicago ngày 4/5/1886, hay còn gọi là vụ Haymarket.
Ba năm sau vụ việc, ngày 20/6/1889, Đại hội lần thứ nhất của Quốc tế Cộng sản II đã quyết định lấy ngày 1/5 hàng năm làm ngày biểu dương lực lượng và đấu tranh chung của tầng lớp vô sản các nước. Từ đó, ngày 1/5 trở thành Ngày Quốc tế Lao động, ngày đấu tranh của giai cấp công nhân, ngày nghỉ ngơi và biểu dương lực lượng, ngày hội của công nhân và nhân dân lao động toàn thế giới.
Ngày 1/5 ở một số nước trên thế giới
Theo một con số thống kê, hiện ngày Quốc tế lao động trở thành ngày nghỉ chính thức tại khoảng 80 nước trên thế giới và là ngày nghỉ không chính thức ở một số nước khác. Tại Mỹ, ông Peter J. McGuire, một nhà lãnh đạo công đoàn, người thành lập Hội Anh em thợ mộc vào năm 1881, thường được công nhận là người đã đưa ra ý tưởng về Ngày quốc tế lao động.
Năm 1882, ông đề nghị với Liên đoàn Lao động Trung ương New York về việc cần phải có một lễ kỷ niệm để tôn vinh những người lao động Mỹ. Vào ngày 5/9/1882, khoảng 10.000 công nhân Mỹ, dưới sự bảo trợ của Liên đoàn Lao động, đã tổ chức một cuộc diễu hành tại thành phố New York. Việc lựa chọn ngày 5/9 khi đó không có ý nghĩa đặc biệt nào và theo ông McGuire, ngày này được chọn vì nó nằm giữa ngày Quốc khánh 4/7 và ngày Lễ Tạ ơn.
Năm 1884, Liên đoàn Lao động Mỹ đã thông qua một nghị quyết, theo đó quy định ngày thứ Hai đầu tiên của tháng 9 được coi là Ngày Lao động. Ý tưởng trên nhanh chóng lan rộng. Đến năm 1887, Oregon đã trở thành tiểu bang đầu tiên ở Mỹ thông qua luật quy định rõ về ngày lễ Ngày Lao động dù ban đầu, bang này tổ chức Ngày Lao động vào ngày thứ Bảy đầu tiên của tháng 6. Cùng năm đó, các bang Colorado, New York, Massachusetts và New Jersey đã quy định ngày thứ Hai đầu tiên của tháng 9 là ngày nghỉ lễ. Nhiều bang khác cũng nhanh chóng tiếp bước ra quy định tương tự.
Đến năm 1894, toàn bộ các công nhân ngành đường sắt của Mỹ đã tiến hành đình công suốt 2 tháng, từ ngày 11/5 đến ngày 20/7. Hàng loạt các cuộc bạo loạn của các công nhân thất nghiệp cũng đã nổ ra, khiến Tổng thống Mỹ khi đó là ông Grover Cleveland đề xuất một dự luật quy định Ngày Lao động thành một ngày nghỉ lễ mang tính quốc gia. Dự luật đã được ký thành luật vào tháng 6 năm đó.
Cho đến nay, Ngày Lao động ở Mỹ trở thành một lễ kỷ niệm cuối hè, một ngày cuối tuần dài để các gia đình có thêm thời gian họp mặt. Ngày này cũng thường xuyên diễn ra các cuộc diễu hành và mít tinh, các hoạt động chính trị. Bên cạnh đó, hàng năm, cứ vào ngày 1/5, hợp đồng mới giữa người chủ sử dụng lao động và người lao động thường được ký kết và người dân trên toàn nước Mỹ thường tổ chức diễu hành quy mô lớn.
 |
| Hàng năm, cứ vào ngày 1/5, hợp đồng mới giữa người chủ sử dụng lao động và người lao động thường được ký kết và người dân Mỹ thường tổ chức diễu hành quy mô lớn |
Ở Canada, các cuộc tuần hành đầu tiên của các công nhân được tổ chức vào năm 1872 tại Ottawa và Toronto. Cuối năm đó, luật quy định các công đoàn lao động bất hợp pháp đã bị bãi bỏ. Năm 1882, các công nhân ở Canada đã tổ chức mít tinh mừng Ngày Lao động và ông McGuire đã được mời phát biểu tại sự kiện này.
Năm 1894, Quốc hội Canada chính thức công nhận ngày này là một ngày nghỉ lễ mang tính quốc gia. Ngày Lao động ở Canada cũng được tổ chức vào ngày thứ Hai đầu tiên của tháng 9. Tuy nhiên, người lao động tại tỉnh Quebec của nước này lại cũng tổ chức mít-tinh kỷ niệm ngày Quốc tế lao động vào ngày 29/4 hàng năm.
Trong khi đó, tại Australia, Ngày Quốc tế lao động thay đổi theo từng vùng. Một số nghiệp đoàn của Đảng Xã hội và Cộng sản tổ chức kỷ niệm ngày Quốc tế lao động vào ngày 1/5 còn người dân ở miền Tây Australia lại lấy ngày 4/3 để nghỉ ngơi, vui chơi. Còn vùng Queensland và miền Bắc, ngày để tôn vinh những người lao động và đóng góp của họ cho xã hội được chọn là ngày 6/5. Thủ phủ Canberra, Sydney và miền Nam Australia thì lấy ngày 7/10.
Ở châu Á, Nhật Bản không kỷ niệm ngày Quốc tế lao động nhưng trong tuần đầu tiên của tháng 5, mọi người có thể được nghỉ làm và tổ chức các lễ hội.
