Theo chuyên gia phong thủy, việc đốt vàng mã ngày Tết không cần đốt quá nhiều mà cần đốt chất lượng, khi đốt phải thành tâm thì tổ tiên, người đã khuất sẽ nhận được.
Lễ cúng hóa vàng thực ra là lễ cúng tiễn đưa ông bà sau khi kết thúc Tết Nguyên đán dựa trên tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên là phong tục truyền thống đẹp của người Việt. Lúc này, gia chủ sẽ dâng các lễ vật cho thần linh để các vị thần chứng giám cho tấm lòng thành của người cúng.
Trong dịp Tết cổ truyền trước đây, lễ hóa vàng thường được tổ chức chính vào ngày mùng 3 hoặc mùng 7 Tết. Ngoài ra, nhiều người quan niệm rằng ngày mùng 10 Tết là ngày vía thần Tài, vì thế lễ hóa vàng được làm vào ngày này sẽ mang lại may mắn nhiều hơn.
Tuy nhiên, do phong tục tập quán của mỗi vùng miền khác biệt mà các gia đình sẽ làm lễ hóa vàng linh động vào các thời điểm khác nhau, có thể bắt đầu từ ngày mùng 3 Tết trở ra. Thông thường, các gia đình sẽ phải chuẩn bị đồ cúng từ sáng sớm, để kịp cho lễ cúng diễn ra trong buổi sáng và không nên để quá trưa mới làm lễ.
Mâm cúng lễ hóa vàng
Lễ vật cúng mùng 3 Tết phải được chuẩn bị đầy đủ với nhang, vàng mã, hoa, ngũ quả, trầu cau, rượu trắng, đèn nến, bánh kẹo cùng với mâm lễ mặn hoặc cỗ chay và hai cây mía. Các vật hóa vàng cũng phải gắn với cuộc sống thường nhật để cảm nhận người ở cõi âm sống gần với dương gian hơn.
Vào ngày này, tất cả vàng mã được cúng trong dịp Tết được mang ra để hóa, sau khi hóa vàng thì người đốt nên vẩy mấy giọt rượu cúng xuống để giữ sự linh thiêng cho lễ cúng mùng 3 Tết và cũng là để người ở cõi âm nhận được vàng mã của con cháu.
Theo tập tục và tín ngưỡng truyền thống, gia chủ cũng nên hóa hai cây múa bằng cách hơ trên lửa đã hóa để làm đòn gánh vàng cho người ở cõi âm cũng là vũ khí để xua đuổi bọn quỷ dữ.
Lưu ý khi hóa vàng
Theo quan niệm dân gian, nếu chưa làm lễ hóa vàng, đèn hương không bao giờ tắt, các đồ lễ như: bánh kẹo, hoa quả cũng đều phải chờ đến ngày lễ hóa vàng mới hạ xuống, để tránh bất kính với tổ tiên.
Sau khi bày biện mâm cúng hóa vàng, gia chủ sẽ tiến hành thắp hương và khấn vái để làm lễ hóa vàng tiễn tổ tiên về trời.
Đợi hương cháy hết hoặc qua một tuần hương thì gia chủ chắp tay vái ba vái xin phép gia tiên rồi mang vàng mã đi hóa. Khi hạ lễ thì phải hạ lễ từ bậc thần rồi mới đến tổ tiên. Những vàng mã dành cho người mới mất được hóa riêng.
Cúng hoá vàng được thực hiện ở sân hoặc một góc vườn sạch sẽ.
Văn khấn lễ hóa vàng
Kính lạy Hoàng Thiên Hậu Thổ chư vị Tôn Thần.
Kính lạy Ngài Đương niên, Ngài Bản cảnh Thành Hoàng, các Ngài Thổ Địa, Táo Quân, Long mạch, Tôn thần.
Các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ nội ngoài tiên linh.
Hôm nay là ngày Mồng….. tháng giêng năm Kỷ Hợi.
Tín chủ chúng con…………………………………
Ngụ tại………………………………………………
Thành tâm sửa biện hương hoa, phẩm vật, phụ tửu, lễ nghi cúng trần trước án.
Kính cẩn thưa trình tiệc xuân đã mãn, Nguyên đán đã qua, nay xin tiêu hóa kim ngân, lễ tạ Tôn Thần, rước tiễn tiên linh trở về âm giới.
Kính xin: Lưu phúc lưu ân, phù hộ độ trì dương cơ âm mộ, mọi chỗ tốt lành. Cháu con được giữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng. Lòng thành kính cẩn lễ bạc tiễn dâng, lượng cả xét soi. Cúi xin chứng giám.
Cẩn cáo!
