10% nữ nhóm tuổi 15-24 từng ít nhất 1 lần mang thai ngoài ý muốn
Câu chuyện này được bác sĩ Phan Văn Hiếu – Giám đốc Trung tâm Giám định pháp y TP HCM kể lại. Ông cho biết: “Cách đây không lâu Trung tâm của chúng tôi có tiếp nhận trường hợp bé gái 12 tuổi được cơ quan điều tra yêu cầu giám định vì là nạn nhân trong một vụ xâm hại tình dục. Tại Trung tâm, khi nhân viên y tế hướng dẫn các bước cần chuẩn bị để thực hiện giám định, cô bé tỏ ra rất thuần thục và yêu cầu để tự mình thực hiện.
Cô bé tự cởi trang phục và nằm đúng tư thế của một bệnh nhân nữ khi khám thai sản. Bất ngờ, nhân viên y tế hỏi lý do thì bé gái thản nhiên trả lời: “Con phá thai mấy lần rồi”. Theo lời kể của bé gái thì em đã bắt đầu quan hệ tình dục từ năm lên 8 tuổi, quan hệ với nhiều người và phá thai nhiều lần. “Lần này con tố cáo bị xâm hại vì con xin 200 nghìn đồng hắn không cho” – bé gái kể lý do.
Ở góc độ Bệnh viện Từ Dũ, bác sĩ Nguyễn Bá Mỹ Nhi, nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện cũng từng chia sẻ thông tin cho thấy các em lớp 10, 11, 12, nhóm sinh viên đại học mang thai ngoài ý muốn đến bệnh viện xin phá thai có khuynh hướng gia tăng. Trong số đó, có nhiều em vì còn quá nhỏ tuổi, kinh nguyệt bất thường hoặc không để ý nên không biết mình có thai.
Bà Phan Lan Hương, chuyên gia tư vấn về sức khỏe sinh sản cho vị thành niên và thanh niên, cho biết, qua khảo sát có thể thấy trẻ chưa có nhiều kiến thức về sức khỏe sinh sản, giới tính, các bạn trẻ khá cởi mở với chuyện yêu đương và quan hệ tình dục, nhưng lại chưa đủ kiến thức nên dễ để lại hậu quả.
Phần lớn các em khi có thai rất ít nói với gia đình, càng không dám đến các bệnh viện lớn do sợ gặp người quen, nhiều em tự tìm đến các phòng khám tư để nạo phá thai. Và chính từ tâm lý này đã để lại nhiều hệ lụy đau xót như các ca tai biến sản khoa nếu không cấp cứu kịp thời có thể tử vong.
Theo Tổ chức Dịch vụ dân số quốc tế (PSI Việt Nam), Việt Nam đang có 22 triệu người trong độ tuổi 10-24, chiếm gần 1/4 dân số. So với thế hệ trước, có xu hướng nhóm nữ trẻ, chưa kết hôn có quan hệ tình dục ở lứa tuổi sớm hơn. Báo cáo cũng ước tính 10% nữ nhóm tuổi 15-24, chưa kết hôn, từng ít nhất 1 lần mang thai ngoài ý muốn. Tình trạng này dẫn đến những hậu quả tiêu cực như phá thai, bỏ học sớm, bị gia đình xa lánh, nghèo đói...
Làm sao ngăn chặn?
Trẻ em vị thành niên nói chung và trẻ em gái vị thành niên nói riêng rất thiếu hụt kiến thức về sinh sản, đó là một thực tế đã và đang diễn ra. Ngày 2/4 vừa qua, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam và Tổ chức Plan International Việt Nam đã hợp tác triển khai Dự án “Tự tin là chính mình” với mục tiêu tạo điều kiện tối đa để các em gái vị thành niên sống ở vùng đô thị và cộng đồng dân tộc thiểu số ở các vùng nông thôn hẻo lánh có thể tự tin vượt qua “kỳ nguyệt san” của mình một cách an toàn và thoải mái, đồng thời tự đưa ra được những quyết định liên quan đến sức khỏe sinh sản.
Kết quả khảo sát đầu vào của Dự án “Tự tin là chính mình” cho thấy có tới 37,6% học sinh nữ thiếu kiến thức và trên 40% chưa quan tâm đầy đủ đến vấn đề vệ sinh kinh nguyệt. Nghiên cứu cũng cho thấy tỷ lệ trẻ em gái đã có kinh nguyệt khoảng trên 40%, tuy nhiên tỷ lệ thực hành vệ sinh kinh nguyệt ở mức trung bình và kém lên tới trên 80%. Trẻ em gái thường không biết cách xử trí hợp lý khi lần đầu có “nguyệt san”, không biết cách dùng băng vệ sinh đúng cách cũng như cách vượt qua các cơn đau hoặc sự khó chịu khi đến kỳ.
 |
| Trẻ vị thành niên thiếu kiến thức về sức khỏe sinh sản dễ vướng vào các hệ lụy nguy hiểm. |
Đa số trẻ em gái chia sẻ, tâm sự cùng mẹ, tuy nhiên cha mẹ cũng chưa được trang bị kiến thức, kỹ năng đúng về chăm sóc sức khỏe sinh sản, trong đó có vấn đề vệ sinh kinh nguyệt. Cũng theo kết quả khảo sát đầu vào, 46,5% phụ huynh chỉ có kiến thức ở mức trung bình.
Thực tế, trẻ em gái vị thành niên hiện vẫn đối mặt với nguy cơ mang thai ngoài ý muốn, bị lây nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục và nhiễm trùng cơ quan sinh sản. Tại Việt Nam, tỷ lệ nhiễm trùng cơ quan sinh sản được ước tính là trên 50% ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản 15-49 tuổi.
Ngoài ra, trẻ em trai thiếu kiến thức và kỹ năng về sức khỏe sinh sản nên nhiều em vẫn chưa có nhận thức đúng đắn về những khó khăn mà các em gái gặp phải khi có kinh nguyệt, từ đó góp phần thêm vào những quan niệm sai lầm, những điều cấm kị, kỳ thị và có thái độ, thực hành không đúng đắn, khiến trẻ em gái xấu hổ và không tự tin trong kỳ kinh nguyệt…
Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã lồng ghép chương trình giáo dục sức khỏe sinh sản trong các trường học thông qua phát triển chương trình giảng dạy và đào tạo giáo viên, nhưng kết quả vẫn chưa được như mong đợi. Kết quả khảo sát đầu vào cho thấy hiện tại trong các trường học có đề cập tới vấn đề sinh sản, nhưng vẫn tập trung nhiều vào các khía cạnh sinh học và khoa học của sinh sản mà chưa đề cập nhiều đến sức khỏe sinh sản tuổi dậy thì, sức khỏe sinh sản và tình dục.
Chính vì thế, Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, Bộ Y tế đã từng nêu khuyến cáo, về lâu dài, để giảm tỉ lệ nữ vị thành niên, thanh niên mang thai ngoài ý muốn, cần đẩy mạnh tuyên truyền bằng cách đổi mới toàn diện nội dung chương trình giáo dục về dân số, sức khỏe sinh sản trong và ngoài nhà trường phù hợp với từng cấp học, lứa tuổi; chẳng hạn các kiến thức về cấu tạo, cơ chế hoạt động các cơ quan sinh sản ở người, chăm sóc sức khỏe sinh sản, phòng tránh thai ngoài ý muốn, vô sinh, các bệnh lây truyền qua đường tình dục...
Dự án “Tự tin là chính mình” được triển khai từ tháng 8/2020 đến tháng 5/2023 tại 2 tỉnh, thành phố là Quảng Bình (huyện Minh Hóa và thành phố Đồng Hới), Hà Nội (huyện Ba Vì và một số trường THCS, THPT) trong thời gian 3 năm, từ năm 2020 đến năm 2023 với 4 can thiệp chính bao gồm: Trang bị kiến thức và thông tin về sức khỏe sinh sản, quản lý vệ sinh kinh nguyệt cho thanh, thiếu niên thông qua mô hình Câu lạc bộ thủ lĩnh của sự thay đổi trong trường học; huy động sự tham gia chủ động tích cực của trường học, thông qua các hoạt động tập huấn cho giáo viên, tọa đàm giữa giáo viên - học sinh, giáo viên phụ huynh và câu lạc bộ mẹ và con gái trong cộng đồng; huy động nguồn lực và sự tham gia từ các trường học, gia đình, lãnh đạo chính quyền địa phương và cơ quan ban, ngành liên quan; vận động môi trường chính sách giúp các em gái mạnh dạn tự tin tham gia các diễn đàn, sự kiện liên quan để nói lên nhu cầu chính đáng của mình liên quan đến sức khỏe sinh sản tuổi dậy thì, quản lý vệ sinh kinh nguyệt.
Dự kiến, Dự án sẽ hỗ trợ trực tiếp cho 27.880 thanh, thiếu niên, giáo viên trong 40 trường PTTH, THCS và tiểu học tại Hà Nội và Quảng Bình. Bên cạnh đó, Dự án sẽ cung cấp thông tin cho 224.000 thanh, thiếu niên, phụ huynh học sinh trong cộng đồng thông qua các ấn phẩm truyền thông trực tiếp và qua các phương tiện truyền thông đại chúng, sự kiện truyền thông trong cộng đồng.
