Methanol là hóa chất rất độc
Theo TS.BS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc TT Chống độc (BV Bạch Mai), methanol có thể được gọi với các tên khác nhau nên dễ bị nhầm lẫn bỏ qua, do đó, người dân cần nhận biết các tên gọi của methanol trên nhiều mặt hàng, vật dụng trong cuộc sống. Cụ thể, methanol còn được gọi là: Mê-thi-líc, Alcohol methylique, Methyl alcohol, Methyl hydrate, Methyl hydroxide, Wood alcohol, Wood spirit, CH3-OH.
Methanol ở dạng lỏng trong suốt không màu (có khi được cho thêm chất màu để nhận dạng) và nguồn gốc chủ yếu từ sản xuất công nghiệp. Methanol được dùng làm dung môi tẩy sơn, véc ni, trong sơn, dung môi công nghiệp, chất tẩy rửa, làm sạch, lau chùi, các loại nhiên liệu thay thế cho động cơ, làm nguyên liệu cho sản xuất nhiều hóa chất, sản phẩm khác nhau.
Methanol là hóa chất rất độc, không được uống, tác dụng sát trùng cũng rất kém, tuy nhiên, ở Việt Nam, do lượng hóa chất methanol nhiều lại chưa được kiểm soát tốt, dẫn tới lượng lớn hóa chất này bị “tuồn” ra ngoài. Vì lợi nhuận, methanol có thể bị đóng chai thành các loại rượu rởm, cồn sát trùng, cồn y tế rởm và nhiều sản phẩm khác bị làm rởm. Những sản phẩm bị làm rởm đã và đang gây tử vong, ngộ độc và di chứng nặng nề cho nhiều người và ảnh hưởng xấu đến công tác khám chữa bệnh cho người dân.
"Thực tế, methanol là hóa chất được sử dụng rất rộng rãi trong đời sống, từ công nghiệp đến gia dụng, từ sản phẩm chính thức đến các sản phẩm phi pháp, sản phẩm rởm. Do lượng hóa chất cồn công nghiệp methanol rất nhiều, được bán với giá rất rẻ nên cồn methanol dễ bị kẻ xấu dùng thay cho ethanol, dẫn tới nhiều sản phẩm ethanol có nguy cơ bị làm giả (thay vì chứa ethanol, lại thay bằng methanol) và gây ngộ độc/nhiễm độc cho người sử dụng. Do đó, người dân, người sản xuất cần hết sức cảnh giác và các cơ quan chức năng cũng cần tăng cường kiểm soát", bác sĩ Nguyên khuyến cáo.
Bác sĩ Nguyên cũng cho biết, methanol ở dạng lỏng, được hấp thu và gây ngộ độc dễ dàng qua đường tiêu hóa (chủ yếu do uống phải rượu rởm, cồn sát trùng rởm) và qua da (do tiếp xúc trực tiếp với dung dịch cồn sát trùng trên da hoặc dùng cồn rởm chứa methanol để sát trùng trên diện da rộng hoặc nhiều lần) hoặc qua đường hô hấp (do hít phải hơi, không khí chứa cồn methanol với nồng độ vượt ngưỡng cho phép).
Do methanol được cơ thể chuyển hóa và thải trừ chậm, gây ngộ độc cũng chậm nên khi người lao động tiếp xúc ít nhưng kéo dài hoặc lặp lại sẽ tích lũy dần và ngộ độc sau nhiều ngày. Hoặc có những người tiếp xúc với methanol liều cao một lần nhưng không biết, 1-2 ngày sau mới biểu hiện nhiễm độc.
Nhiễm độc methanol có thể tử vong
Theo bác sĩ Nguyên, ngộ độc/nhiễm độc methanol cấp tính có các biểu hiện như: mờ mắt, giảm thị lực, mù, đau đầu, buồn nôn, nôn, rối loạn ý thức, hôn mê, co giật, tổn thương não, nhiễm toan chuyển hóa, sốc, tổn thương đa tạng, tử vong hoặc di chứng mù mắt, giảm thị lực, hôn mê, rối loạn vận động…
Ngộ độc/nhiễm độc methanol mạn tính có các biểu hiện là: đau đầu, chóng mặt, choáng váng, mất ngủ, viêm kết mạc, nhìn mờ, mù.
Đặc biệt, các nghiên cứu trên động vật cho thấy methanol có thể gây dị tật trên xương, tim mạch, tiết niệu và thần kinh trung ương thai nhi.
"Các biểu hiện ngộ độc thường là muộn nên người dân cần chủ động đi khám khi có nghi ngờ. Người lao động tiếp xúc với methanol cần được khám sức khỏe thường xuyên, trong đó bắt buộc khám đánh giá kỹ về mắt và thần kinh trung ương", bác sĩ Nguyên khuyên.
Cách phòng tránh nhiễm độc/ngộ độc methanol
Để phòng tránh nhiễm độc/ngộ độc methanol, Giám đốc TT Chống độc (BV Bạch Mai) cho rằng, các cơ quan quản lý cần có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hóa chất cồn công nghiệp methanol, tránh để chất này rơi vào tay kẻ xấu. Tăng cường công tác quản lý về an toàn lao động. Đặc biệt, các sản phẩm chứa methanol cần phải có nhãn mác cảnh báo rõ ràng về tên gọi, thành phần cụ thể, tác hại với sức khỏe, biện pháp phòng tránh, đảm bảo an toàn khi sử dụng và các sơ cấp cứu.
Người sử dụng các sản phẩm methanol cần tuân theo đúng các hướng dẫn sử dụng và bảo quản an toàn, đảm bảo điều kiện lao động sản xuất an toàn.
Bác sĩ Nguyên cũng lưu ý, methanol xâm nhập vào cơ thể dễ dàng qua da, đường hô hấp, tiêu hóa. Tất cả các loại khẩu trang, mặt nạ phòng độc đơn thuần, găng tay thấm nước đều không có tác dụng ngăn cản hoặc lọc được methanol. Người sử dụng có thể đi găng nhựa/cao su kín ngăn methanol hấp thu qua da nhưng vẫn có thể hít phải methanol qua đường hô hấp.
Trong môi trường không khí nhiễm methanol mức độ nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe, chỉ có trang phục phòng hộ (quần áo liền mũ, găng và giầy/ủng) kín hoàn toàn kết hợp hệ thống cung cấp dưỡng khí độc lập bao gồm mặt nạ phòng độc kín được kết nối với nguồn dưỡng khí được bơm từ bên ngoài mới có thể đảm bảo an toàn cho người lao động.
Giám đốc TT Chống độc nhấn mạnh: "Trong điều kiện ở Việt Nam hiện nay, chúng ta phải luôn cảnh giác với tất cả các loại cồn, các sản phẩm được cho là ethanol hoặc gắn nhãn mác là ethanol, vì các sản phẩm này rất dễ có nguy cơ bị làm giả và có chứa methanol".
