* Kỳ 1: Ngẫm ngợi nơi gác nhỏ: Cánh én và mùa xuân
Năm 1973, lúc mới ra trường được 3 năm, tôi có chuyến công tác 23 ngày tại Đồng Văn, Hà Giang. Thời gian ấy tôi làm việc ở 3 điểm: Phó Bảng, Đồng Văn và Quản Bạ. Ấn tượng về cao nguyên trong lần đi ấy với tôi vô cùng sâu đậm. Những bãi đá cao nguyên nhìn xa như cảnh họp chợ của cả nghìn người trải dài theo vạt núi. Ấn tượng đó mạnh vô cùng. Nó trôi dần vào những bức tranh phong cảnh của tôi từ lúc nào không rõ. Chỉ lần đầu ấy gợi mở cho con đường nghệ thuật của tôi vô tiền khoáng hậu.
Khi về hưu. Đấy là lúc Hà Nội suốt ngày loa, đài nói đến kỉ niệm nghìn năm Thăng Long. Tôi làm việc cả đời cho miền núi, hơi tự ái cho núi rừng hẩm hiu! thế là nghĩ đến một triển lãm tranh ở chợ Đồng Văn, chợ huyện của cao nguyên đá. Nghĩ và thực hiện ngay. Tôi mua vật liệu và lao vào sáng tác tranh về cao nguyên đá.
Cuộc triển lãm “Cao Nguyên đá” diễn ra tại chính chợ Đồng Văn vào dịp Quốc khánh năm 2013, do báo Thể Thao Văn Hóa đỡ đầu tổ chức. Tôi tặng hai bức sơn dầu khổ lớn với đề nghị bán lấy 80 triệu tặng toàn bộ cho hai hộ nghèo nhất huyện, mỗi hộ một căn nhà với tiền đầu tư là 40 triệu.
Việc làm ấy của tôi nhằm để trả món nợ tinh thần cho vùng đất nuôi nghệ thuật của mình trưởng thành! Việc đó khác hẳn việc làm từ thiện để quảng bá cho cá nhân mình như một số người lầm tưởng. Tôi là người lớn lên ở miền núi, rất hiểu đạo lý ăn quả bón gốc. Người miền núi đi hái cây thuốc chữa bệnh cho người, vẫn trả lễ cho gốc cây, rắc bát gạo nhúm muối cho gốc đấy. Tôi triển lãm vì nghĩa cử ấy.
 |
| Khánh thành lớp mẫu giáo ở Mé Lầu A. |
Năm 2014, có một người em hỏi tôi: nghe nói anh đi Hà Giang làm từ thiện, em tò mò muốn hỏi… Tôi nói với cô ấy: Đồng Văn có bao nhiêu bản thì từng ấy bản đó đều đáng làm từ thiện cả, mình sức đâu. Chính quyền còn chẳng làm nổi nữa là cá nhân. Nhưng việc tốt dù nhỏ làm được thì ta cứ làm…
Thì ra cô gái đó đang hình thành nhóm làm từ thiện. Tôi liên hệ với huyện Đồng Văn, rồi cùng cô trực tiếp lên trên đó. Sau mấy ngày khảo sát thì chúng tôi nhận ra: Đồng Văn chính là nơi đáp ứng đúng tiêu chí của nhóm “Chung tay vì trẻ em vùng cao”, chủ trương giúp nơi nghèo khó nhất. Đó là dựng những lớp học tại bản cho các cháu mẫu giáo từ 3 đến 5 tuổi. Tôi làm đại diện nhóm quan hệ bước đầu, còn nhóm chỉ có 3 người trực tiếp: cô Lương Hằng trưởng nhóm, chú Nghĩa - Kiến trúc sư phụ trách xây dựng và cô Nguyễn Thu Hà phụ trách tài chính. Cả ba còn đang công tác nên việc làm này đều tranh thủ ngày nghỉ.
Đốm lửa nối tiếp từ tôi là cô Hằng, chúng tôi vận động quyên góp từ 200 ngàn đồng trở đi… Tiếp lửa cho nhóm từ những ngày đầu tiên ấy là cô Lê Thị Thanh Thủy – nguyên Hiệu trưởng trường Tiểu học Nghĩa Tân và nhiều nhà hảo tâm hoạt động trong các lĩnh vực khác nhau.
Năm 2014 mở đầu bằng lớp học ở bản Phìn Chải A thuộc xã Vần Chải, huyện Đồng văn, quê hương anh hùng Sùng Dúng Lù. Rồi tiếp các năm sau lan sang các bản khác. Đến nay, năm 2021, với trên hai tỉ rưỡi tiền vận động được, nhóm chúng tôi đã hoàn thành 14 điểm trường với 31 lớp học tại bản. Nhà lắp ghép công nghệ Nhật vững chãi. Xin thống kê ngắn:
Điểm 1: Phìn Chải A, xã Vần Chải, huyện Đồng Văn khánh thành ngày 14/7/2014
Điểm 2: Sảo Há, Khó Chớ, xã Vần Chải, Đồng Văn, khánh thành tháng 7 năm 2015
Điểm 3: Giàng Sì Tủng, xã Thài Phìn Tủng, Đồng Văn, khánh thành tháng 7 năm 2016
Điểm 4: Mao Xó Tủng, xã Phó Là, Đồng Văn, khánh thành tháng 2 năm 2017
Điểm 5: Sà Lủng A, xã Phó Cáo, Đồng Văn, khánh thành tháng 8 năm 2017
Điểm 6: Lủng Sính, xã Phó Cáo, Đồng Văn, khánh thành tháng 1 năm 2018
Điểm 7: Mua Lải Lủng, xã Pải Lủng, huyện Mèo Vạc, khánh thành tháng 7 năm 2018
Điểm 8: Sà Lủng, xã Pải Lủng, Mèo Vạc, khánh thành tháng 2 năm 2019
Điểm 9: Quả Lủng, xã Sính Lủng, Đồng Văn, khánh thành tháng 4 năm 2019
Điểm 10: Xéo Hồ, xã Sơn Vĩ, Mèo Vạc khánh thành, tháng 6 năm 2019
Điểm 11: Mé Lầu A, xã Sơn Vĩ, Mèo Vạc, khánh thành 4/1/2020
Điểm 12: thôn Lủng Chư 3, xã Thượng Phùng, Mèo Vạc khánh thành 20/7/2020
Điểm 13: thôn Nà Nghè, xã Nam Mẫu, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Cạn, khánh thành 28/11/2020
Điểm 14: thôn Đậu Chúa, xã Thài Pìn Tủng, Đồng Văn, khánh thành 9/1/2021
Điểm trường thứ 15 đang tiến hành trong mấy tháng tới.
Cho đến hôm nay, sau 7 năm, từ 2013 đốm lửa nhen đầu tiên của tôi ở thị trấn Đồng Văn đã được nhóm từ thiện Chung tay vì trẻ em vùng cao tiếp tay sang Vần Chải, đến nay đầu năm 2021 đã xây dựng được 31 phòng học ở trên 14 điểm trường cho khoảng 1000 lượt các em mẫu giáo được học tại bản. Mưa rét các em vẫn đến lớp đều không phải bỏ học.
Công việc của nhóm vẫn chưa dừng lại.
Lặng lẽ làm cho các cháu, cho dân bản. Đến hôm nay, tỉnh có khi còn chưa biết tới những việc làm của nhóm chúng tôi. Trước đây thông qua huyện, có nơi qua xã và có điểm trực tiếp với trường. Tôi kể chuyện này là để chứng minh một điều suy nghĩ: đốm lửa có thể tạo nên đám cháy lớn, giọt nước tập hợp lại thì làm nên biển cả là chuyện có thật, ít ra là việc đó chúng tôi đã chứng minh bằng công việc trong bảy năm qua…
