Biển, vườn quốc gia bị “thương tổn”
Theo Viện Nghiên cứu phát triển du lịch - Tổng cục Du lịch thống kê, Việt Nam có hơn 1 triệu km2 diện tích mặt nước biển, hơn 2.770 đảo ven bờ cùng hàng loạt bãi tắm đẹp từ Bắc vào Nam với những đặc trưng khác nhau. Đó là lợi thế thiên nhiên để phát triển du lịch. Các vùng ven biển hàng năm thu hút khoảng 70% số lượng khách quốc tế tới Việt Nam và 50% khách nội địa, mang lại 70% doanh thu cho ngành Du lịch cả nước. Tuy vậy, một trong những yếu tố gây cản trở sự phát triển ngành này là tình trạng ô nhiễm môi trường.
Theo đánh giá của Bộ Tài nguyên và Môi trường, nguyên nhân chính dẫn đến ô nhiễm biển là do phát triển công nghiệp, du lịch tràn lan, cùng với nuôi trồng thủy sản bất hợp lý; dân số tăng và nghèo khó; lối sống giản đơn và dân trí thấp cộng với thể chế, chính sách còn bất cập.
Ngoài 70% đến 80% lượng rác thải trên biển có nguồn gốc từ nội địa khi các nhà máy, xí nghiệp, khu công nghiệp, khu dân cư xả nước thải, chất thải rắn không qua xử lý ra các con sông ở vùng đồng bằng ven biển hoặc xả thẳng ra biển, các hoạt động du lịch có ảnh hưởng tới 20-30% đến môi trường sinh thái, cảnh quan tự nhiên của biển. Ví như, ô nhiễm dầu nước biển ven bờ do các phương tiện tàu thuyền vận tải khách du lịch, phương tiện vui chơi, thể thao nước, khai thác san hô phục vụ nhu cầu làm hàng lưu niệm... cũng góp phần làm suy thoái hệ sinh thái nhiệt đới.
Theo kết quả giám sát môi trường hàng năm về hiện trạng môi trường tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, chất lượng nước biển ở các bãi tắm, như: Long Hải, Hồ Cóc, Bãi sau, Bãi Trước, Bãi Dâu đều đã có dấu hiệu ô nhiễm môi trường. Thống kê của Ban quản lý Khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang, mỗi ngày có khoảng 10 tấn rác thải du lịch, cộng với rác thải sinh hoạt, nhà vệ sinh của cư dân đổ xuống biển.
Không chỉ biển, các vườn quốc gia cũng đối mặt với nạn ô nhiễm, phá vỡ, bị hủy hoại tính nguyên vẹn của các khu bảo tồn thiên nhiên. Hiện nước ta có 31 vườn quốc gia, 68 khu bảo tồn thiên nhiên, 45 khu bảo vệ cảnh quan, 20 khu rừng nghiên cứu, thực nghiệm khoa học cùng với các tài nguyên tự nhiên như địa hình, khí hậu, sông ngòi…Tiềm năng phát triển du lịch sinh thái tại Việt Nam là rất lớn. Một số nơi du lịch phát triển sinh thái phát triển quá “nóng” lại mang tính mùa vụ, gây ra những tác động tiêu cực về môi trường, cảnh quan.
Tại Vườn Quốc gia Hoàng Liên (Lào Cai), có nhiều yếu tố tác động tiêu cực đến hệ sinh thái, trong đó có việc xây dựng các nhà máy thủy điện; ồ ạt đưa du khách lên khám phá Phan-xi- păng, trong khi công tác quản lý còn bất cập; việc phân chia nguồn lợi từ du lịch chưa hài hòa khiến người dân bản địa- những người chủ đích thực của núi rừng- chưa được hưởng lợi nhiều; việc “biến” bản sắc văn hóa truyền thống các dân tộc bản địa thành nguồn lợi chưa tương xứng với tiềm năng...
Tại Vườn Quốc gia Cúc Phương, du khách tụ tập đốt lửa trại, nhậu nhẹt la hét, hoặc karaoke ồn ào, đua xe- khiến thú rừng hoảng hốt sợ hãi, cỏ cây bị tàn phá nghiêm trọng, có nguy cơ dẫn đến cháy rừng.
Mỗi năm chúng ta thiệt hại do ô nhiễm môi trường tương đương với 5% GDP, tương đương 10 tỷ USD, chủ yếu là tác động tiêu cực làm giảm giá trị tăng trưởng các ngành sản xuất, chi phí để cải tạo môi trường và sức khỏe cộng đồng... Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2007 và năm 2008 đã tụt hạng Việt Nam từ vị trí thứ 93 xuống 122 trong số 133 nước được xếp hạng về mặt chất lượng môi trường, quản lý và kinh doanh du lịch.
 |
| Du khách ngán ngẩm vì thấy rác quây biển |
Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường
Nhằm triển khai thực hiện có hiệu quả các văn bản của Đảng, Nhà nước và ngành về bảo vệ môi trường; tăng cường công tác quản lý nhà nước trong việc bảo vệ môi trường nói chung, môi trường du lịch nói riêng để phát triển du lịch bền vững; nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp, các ngành, người dân, đặc biệt là du khách tại các khu, điểm du lịch trong việc giữ gìn và xây dựng môi trường du lịch ngày càng văn minh, thân thiện và sạch đẹp, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL), Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh vừa phát động chiến dịch bảo vệ môi trường trong hoạt động du lịch năm 2018 mang tên “Biển Việt Nam xanh”.
Chiến dịch “Biển Việt Nam xanh” sẽ bắt đầu từ ngày hôm nay 18/5 đến 26/5/2018, với quy mô đồng loạt tại 5 tỉnh, thành ven biển miền Trung gồm: Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Trị, Đà Nẵng. Chiến dịch “Biển Việt Nam xanh” thu hút 1.200 người tham gia chung tay dọn sạch môi trường biển, đổi lấy nước sạch Uniaqua gửi các vùng miền nằm trong chương trình chống hạn hán và xâm ngập mặn.
Bên cạnh “Biển Việt Nam xanh”, việc nâng cao ý thức bảo vệ rừng của công chúng đặc biệt là du khách tham quan các vườn quốc gia cũng được các hãng lữ hành quan tâm. TransViet Group đã đưa ra một số kiến nghị sau khi khảo sát hơn 20 vườn quốc gia tại 4 châu lục trên thế giới và 14 vườn quốc gia tại Việt Nam.
Theo đó, các vườn quốc gia cần đặt thêm các thùng rác, điểm thu gọn rác, thường xuyên dọn dẹp hơn vào ngày cao điểm, phụ thu ngày lễ hoặc tăng giá vé để có ngân sách trong việc xử lý rác thải; tuyệt đối cầm đốt lửa tại khu vực không được phép; xây dựng những khu nướng đảm bảo an toàn, có thiết bị phòng/chữa cháy chuyên nghiệp; cắt đặt nhân viên kiểm soát việc đốt lửa; hoàn toàn cấm xe máy cá nhân và xe ô tô nhỏ vào trong rừng, mở rộng khu vực đậu xe tại cửa rừng; mở một số tuyến đường đi bộ trong rừng song song với đường cái, nối các trạm với nhau; không làm đường bê tông mà chỉ cần phát quang và làm phẳng cho dễ đi, có thể dùng vật liệu thân thiện môi trường và cảnh quan.
PGS.TS. Phạm Trung Lương- Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch nhấn mạnh, các địa phương cần tổ chức tuyên truyền nâng cao nhận thức xã hội về môi trường du lịch: Tham gia các hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức về môi trường trong xã hội, đặc biệt đối với khách du lịch và cộng đồng địa phương nơi diễn ra các hoạt động du lịch; đóng góp cho những nỗ lực giáo dục, tuyên truyền về bảo vệ môi trường như tổ chức Tuần lễ xanh tại các trọng điểm du lịch; tham gia thực hiện những cam kết quốc tế về bảo vệ môi trường: Công ước về giảm khí thải vào bầu khí quyển; Công ước về bảo vệ các loài chim di cư…; công ước về chống buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng; Tổ chức công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các quy định pháp lý về bảo vệ môi trường du lịch.
