Nghỉ hưu linh hoạt trong khung tuổi: Ai thích, ai không?

“Nghỉ hưu trong khung tuổi” – khái niệm này có vẻ như có lợi cho người lao động, nhất là với những nghề nghiệp nặng nhọc, độc hại, nhưng ở góc độ doanh nghiệp thì liệu có khả thi?

Nên quy định tuổi hưu thành 3 nhóm?

Để phục vụ cho việc đó đề xuất ý kiến đóng góp sửa đổi Bộ luật Lao động (BLLĐ), nhóm nghiên cứu của Viện Công nhân - Công đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam (TLĐLĐVN) đã tiến hành khảo sát với người lao động ở 12 tỉnh, thành phố trên 3 miền Bắc, Trung, Nam lấy ý kiến về tuổi hưu đối với lao động nữ. 

 Kết quả khảo sát của Viện cho thấy, với câu hỏi “Tuổi nghỉ hưu của lao động nữ ở ngành nghề anh (chị) đang làm bao nhiêu thì phù hợp”, đa số ý kiến lao động nữ ở khối lao động khu vực sản xuất kinh doanh muốn về nghỉ hưu sớm hơn so với tuổi hưu quy định: 24% số người được hỏi mong muốn được nghỉ hưu ở tuổi 45; 42,6% người được hỏi muốn về hưu ở tuổi 50; gần 30% muốn về hưu ở tuổi 55.

Ví dụ như trong ngành chế biến thủy sản với hơn 80% lao động là nữ, làm việc trong điều kiện vất vả khi phải đứng 12 tiếng/ngày, môi trường ẩm ướt, lạnh, dẫn đến bệnh viêm khớp, phù nề chân tay... nên chị em muốn nghỉ hưu ở tuổi 45. Khái quát lại thì 73,2% lao động nữ ở khu vực sản xuất kinh doanh cho rằng nên nghỉ hưu ở tuổi 50 tuổi; chỉ 24,7% số lao động cho rằng nên là 55 tuổi và 2,1% đề nghị về hưu ở độ tuổi 60.  

Trong khi đó, phần đông lao động nữ khu vực hành chính sự nghiệp vẫn muốn về hưu ở tuổi 55. Đáng chú ý là, có 54% ý kiến nhất trí 60 tuổi là độ tuổi nghỉ hưu của lao động nữ có trình độ tiến sĩ, phó giáo sư, giáo sư.

Từ kết quả điều tra, khảo sát trên, Viện Công nhân - Công đoàn đã đưa ra đề xuất với TLĐLĐVN: ở khối sản xuất kinh doanh, nên quy định tuổi hưu thành 3 nhóm. Thứ nhất, tuổi hưu là 55 như đối với lao động nữ làm việc trong môi trường và điều kiện làm việc bình thường.

Thứ hai, tuổi hưu từ 50 - 55 cho lao động nữ có đủ 15 năm làm việc trong môi trường nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm (theo danh mục nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm do Bộ LĐ- TB&XH và Bộ Y tế ban hành).

Cuối cùng, tuổi hưu 47 - 50 đối với lao động nữ có 15 năm làm nghề hoặc công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm (theo danh mục nghề, công việc đặc biệt nặng nhọc, nguy hiểm, độc hại do Bộ LĐ- TB&XH và Bộ Y tế ban hành).

Còn tuổi hưu cho lao động nữ ở khối hành chính sự nghiệp, theo đề xuất của Viện Công nhân - Công đoàn, nên nâng lên mức 58 tuổi (trừ một số ngành nghề, công việc nặng nhọc, độc hại và đặc thù).

Để người lao động được lựa chọn quãng tuổi nghỉ hưu sẽ không đơn giản

Như vậy, qua  đề xuất Viện Công nhân - Công đoàn có thể thấy tuổi nghỉ hưu có dao động trong khung tuổi linh hoạt để người lao động có thể chủ động căn cứ tình trạng sức khỏe của mình đưa ra quyết định nghỉ hưu hay tiếp tục làm việc.

Và vấn đề “khung tuổi linh hoạt để người lao động nghỉ hưu” một lần nữa đã được các chuyên gia đưa ra tại tọa đàm chính sách “8 tiếng công bằng” trong khuôn khổ Dự án Thúc đẩy bình đẳng giới trong BLLĐ (sửa đổi) mới đây do Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường (iSEE) tổ chức. 

Từ góc độ doanh nghiệp, bà Đỗ Thị Thúy Hương - thành viên Hội đồng quản trị Công ty Viettronics, Ủy viên thường trực Ban Chấp hành Hiệp hội Doanh nghiệp điện tử cho rằng, thực tế từ doanh nghiệp cho thấy, nhóm đối tượng người lao động chân tay đều không muốn tăng tuổi nghỉ hưu và tuổi nghỉ hưu nên như nhau.

Do đó, đề xuất tuổi nghỉ hưu nên linh hoạt khung tuổi nghỉ hưu từ độ tuổi từ 55 - 60 và từ 55 - 62. Nếu lao động nặng nhọc thì người lao động có thể lựa chọn nghỉ hưu sớm. “Việc đưa khung về độ tuổi nghỉ hưu không gây khó khăn với doanh nghiệp.

Lý do là việc điều chỉnh trong khung thời gian nghỉ hưu (nữ từ 55 đến 60 tuổi và nam từ 60 đến 62 tuổi) căn cứ trên hợp đồng. Chủ sử dụng lao động và người lao động có thể xác định trong hợp đồng tuổi nghỉ hưu dựa trên nhu cầu, sức khỏe”, theo bà Hương. 

Đồng quan điểm, bà Phạm Thu Lan - Phó Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn, TLĐLĐVN cũng nêu quan điểm rằng việc nghỉ hưu nên phân chia ngành nghề và linh hoạt theo khung độ tuổi để người lao động lựa chọn.

Việc nghỉ hưu theo khung độ tuổi như vậy sẽ phát huy sự thỏa thuận, đàm phán của người lao động. Do đó, đây là một ý tưởng hay mà các bên nên góp ý với Ban soạn thảo BLLĐ để có phương án tăng tuổi nghỉ hưu phù hợp với người lao động.

Nhìn nhận từ góc độ pháp luật lao động, TS. Đỗ Ngân Bình - Đại học Luật Hà Nội, thành viên nhóm cố vấn sửa đổi BLLĐ đặt vấn đề: “Khi đặt điều luật trên trong tổng thể luật pháp thì việc để người lao động được lựa chọn quãng thời gian tuổi nghỉ hưu sẽ không đơn giản.

Nếu văn bản luật để người lao động có quyền lựa chọn tuổi nghỉ hưu trong một khoảng thời gian nhất định (ví dụ từ 55-60 tuổi), khi đó, doanh nghiệp sẽ bị treo “lơ lửng” trong khoảng thời gian đó và không biết người lao động sẽ nghỉ khi nào để chủ động tìm người thay thế.

“Nếu trong luật có ghi rõ "Người sử dụng lao động có quyền chấm dứt hợp đồng khi người lao động tới độ tuổi nghỉ hưu" thì rõ ràng không thể thống nhất ngay từ đầu trong hợp đồng được, trong trường hợp họ được lựa chọn một khoảng tuổi nghỉ hưu, như thế là trái với luật rồi. Vì vậy, vấn đề này cần được tính toán và cân nhắc trong tổng thể chính sách và pháp luật về lao động” – TS. Đỗ Ngân Bình phân tích. 

Theo TS. Đỗ Ngân Bình, do đó, ban soạn thảo BLLĐ đang đưa ra phương án phải xác định cụ thể con số tuổi nghỉ hưu. Theo đó, với lao động nữ tuổi nghỉ hưu tăng từ 55 lên 60 tuổi và nam tăng từ 60 lên 62 tuổi.

Đây là phương án dựa trên thực tế BLLĐ hiện hành quy định đến tuổi nghỉ hưu (nữ là 55 và nam là 60). Quy định cố định độ tuổi như vậy, doanh nghiệp và người lao động có cơ sở căn cứ để chấm dứt hợp đồng lao động và chuyển sang dạng hợp đồng khác, vừa đảm bảo quyền nghỉ hưu của người lao động, vừa đảm bảo doanh nghiệp không “mất” người lao động nếu như họ vẫn có khả năng làm việc.