“Nhà Đá ong” nét độc đáo trong kiến trúc xây dựng tại làng cổ Đường Lâm

Bí mật từ khối đá xù xì nằm sâu dưới lòng đất

Nhà là danh từ dùng để chỉ nơi trú ngụ của con người, do vậy từ xưa đến nay ngôi nhà luôn được chủ thể gia đình chú trọng trong việc xây dựng sao cho tiện nghi và đẹp nhất. 

Ghé thăm một số vùng quê ở Việt Nam, du khách sẽ bắt gặp hình ảnh những ngôi nhà ngói 3 đến 5 gian thiết kế theo khung cảnh nhà- vườn- ao. Đến với ngôi làng cổ cách TP. Hà Nội chừng 47 km về phía Tây, ta sẽ được chiêm ngưỡng kiến trúc nhà vườn độc đáo được xây dựng bằng đá ong nguyên bản có tuổi đời lên đến 300 năm. 

Đá ong là loại đá được lấy từ sâu trong lòng đất, có bề mặt xù xì, nhiều lỗ, có hình dạng giống như tổ ong. Tại làng cổ Đường Lâm, đá ong là nguyên liệu chính xây dựng lên nhiều công trình kiến trúc lạ mắt.

Chia sẻ với chúng tôi, bà Hiền, một người lớn tuổi trong làng cho biết: “nhiều ngôi nhà cổ được xây từ thời xưa, không nhớ rõ, nhưng lâu lắm rồi. Ngày ấy làm gì có gạch đẹp như bây giờ, vì vậy đàn ông trong mỗi gia đình thường đi đào những tảng đá ong nằm sâu dưới lòng đất, về cắt xén thành bản vuông để xây nhà”. 

Bà Hiền cũng cho hay: đào đá ong rất vất vả, đem về cắt xẻ thì mỗi viên cũng nặng gần 20kg, nhìn có vẻ hơi xấu nhưng dùng để làm nhà thì rất thích vì “mát về mùa hè và ấm về mùa đông”. 

Cách xây dựng nhà đá ong cũng mang đầy tính dân dã. Theo như ông Thế, chủ của một căn nhà bằng đá khá cổ kể lại: “Ngày xưa chúng tôi chưa có xi măng, cát, thép, việc xây dựng chỉ sử dụng đá ong kết hợp với bùn non trộn vôi để miết mạch. Do vậy, các ngôi nhà thường có móng nhà khá nông, chiều cao cũng chỉ khoảng độ 5m và được lợp mái bằng ngói móc, ngói ri. Sau này hiện đại dần dần, vẫn từ đá ong nhiều ngôi nhà được xây dựng đẹp hơn, kiên cố hơn bằng cát, xi măng…”

Giá trị thẩm mĩ còn vẹn nguyên

Đến nay, theo cảm quan của chúng tôi thì làng cổ Đường Lâm vẫn còn lưu giữ được nhiều ngôi nhà có kiến trúc lạ và đẹp từ đá ong. 

Cách xây dựng nhà đá ong vẫn giữ được nét thiết kế cổ, mang đậm hồn quê: cấu trúc nhà vườn liền kề nối tiếp nhau theo thứ tự cổng, ngõ đưa vào nhà. Nhà xây dựng khá thấp được lợp bằng ngói móc, ngói ri, có hiên rộng hướng mặt ra vườn và bao quanh là tường… tạo không gian khá kín đáo.

Nổi bật trên nền kiến trúc bằng đá ong tại Đường Lâm là sự độc đáo trong việc sắp xếp tạo hình và những hoa văn xưa hiện diện trên chính các quần thể xung quanh như: cổng, tường, giếng và không gian trong nhà. Cho đến tận ngày nay, nét đẹp đó không hề bị nhàm chán mà dần được người trẻ quý trọng và bảo tồn. 

Thể hiện tình yêu đó, hiện tại không ít gia đình có sự sáng tạo khi kết hợp xây dựng đá ong với nhiều vật liệu hiện đại là đá, gạch nung, xi măng…